سپهرغرب، گروه فرهنگی: صرفاً هیئت داوران می‌توانند آثار را ببینند، یعنی نه از اکران آنلاین خبری است نه از اکران سینمایی.

«برگزار شدن جشنواره در هر شرایطی و با هر کیفیتی بهتر از برگزار نشدن آن است.» این گزاره‌ای است که دبیر جشنواره سی‌ونهم به همراه عوامل برگزارکننده این رویداد را بر آن داشته تا انجام آن را قطعی اعلام کنند.

سینمای ایران به لحاظ مخاطب در این سال‌ها روندی رو به افول را تجربه کرده است و شیوع بیماری کرونا این جسم خسته و محزون و آفت‌زده را در وضعیتی قرار داده که اغلب آثارش در ایستگاه اکران متوقف بماند. اگر سینمای ایران در طول یک سال کجدار و مریز گلیم خود را در ارتباط با مخاطب از آب بیرون می‌کشید و دلخوش به سروصداهای جشنواره فجر می‌نشست تا این رویداد تنفسی مصنوعی به او بدهد، اینک کرونا این دلخوشی یک بار در سال را نیز از علاقه‌مندان سینمای ایران دریغ کرده تا امسال دیگر از شور و شوق و حرارت جشنواره فجر هم خبری نباشد.

 شانسی که برگزارکنندگان فجر داشتند

برگزارکنندگان جشنواره فجر از این شانس برخوردار بودند که کرونا 11 ماه جلوتر از زمان برگزاری جشنواره سی‌ونهم سروکله‌اش پیدا شد و می‌شد با خیال راحت ماه‌ها نشست و تجربه تصمیم رویدادهای مختلف در اقصی نقاط جهان را به چشم دید و سپس اعلام موضع کرد.

اینکه کن و برلین و ونیز چه روشی در پیش می‌گیرند به طور عادی برای مدیرانی که به طور سنتی قلبشان را عملکرد این جشنواره‌ها و جوایزش تسخیر کرده اهمیت ویژه‌ای دارد، اما دریغا که این بت‌ها رویه‌ای یکسان در پیش نگرفتند و همین کار را برای دستیابی به یک فرمول و نمونه یکسان سخت می‌کرد، به عنوان مثال هفتاد و سومین جشنواره فیلم کن با چالشی مهم برای برگزاری یا برگزارنشدن روبه‌رو شد.

این جشنواره قرار بود از 12 تا 23 ماه می‌(23 اردیبهشت تا سوم خرداد) برگزار شود که نخست به سبب شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاد و مسئولان آن در نظر داشتند این جشنواره را با عادی‌تر شدن شرایط در پایان ماه ژوئن و اوایل جولای برپا کنند، اما تمدید شرایط قرنطینه در فرانسه و ممنوعیت برگزاری هر جشنواره و رویداد حداقل تا اواسط ماه جولای (اواخر تیر)، بار دیگر برگزاری کن2020 را در هاله‌ای از ابهام فرو برد و سرانجام با فروکش نکردن چشمگیر ویروس کرونا عملاً هیچ راهی برای برگزارکنندگان کن به جز لغو جشنواره باقی نماند و تنها بازار جشنواره کن (Marché du Film) امسال به صورت آنلاین از تاریخ 22 تا 26 ژوئن (دوم تا ششم تیر) برگزار شد. اغلب فیلم‌های انتخابی کن نیز با برچسب «کن2020» در جشنواره‌های دیگر به نمایش گذاشته شدند.

جشنواره ونیز هم که چند سالی است تا حدودی گوی سبقت را از دو رقیبش یعنی کن و برلین ربوده، امسال پیشگام حرکتی با شعار «آغازی دوباره برای سینما» شد و به عنوان اولین جشنواره سینمایی شاخص سینمای جهان به صورت حضوری در دوران شیوع بحران کرونا از تاریخ دوم تا 12سپتامبر (12تا 22شهریور 1399) برگزار شد تا آغازی دوباره برای سینمایی رقم بزند که حداقل در شش ماه گذشته آسیب‌های جدی از بحران کرونا دیده بود، البته هفتاد و هفتمین جشنواره فیلم ونیز با پروتکل‌های سختگیرانه‌ای، چون استفاده اجباری از ماسک، نمایش فیلم‌ها با رعایت فاصله اجتماعی، تب‌سنجی از شرکت‌کنندگان، انجام دو بار تست کرونا برای مهمانان بین‌المللی خارج از اتحادیه اروپا، کاهش شمار عکاسان خبری و برگزاری نشست‌های مطبوعاتی به صورت مجازی یا با حداقل تعداد خبرنگاران با موفقیت برگزار شد تا راه را برای سایر جشنواره‌ها هموار کند.

جشنواره فیلم برلین نیز اخیراً اعلام کرده در تدارک برای برگزاری دوره هفتاد و یکم این رویداد سینمایی در سال آینده به صورت فیزیکی است و قرار است ظرفیت سالن‌های نمایش بین 45 تا 50درصد و بر اساس قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی باشد.

اما چالش جدی برای برگزاری جشنواره فجر تعداد فیلم‌های تولیدی در شرایطی است که کرونا حجم تولیدات امسال را با کاهش جدی مواجه کرده است، البته با نگاهی به لیست آثاری که امسال از سوی فیلمسازان مطرح در دست تولید است، به چند چهره شاخص برمی‌خوریم که حضور آن‌ها می‌تواند جشن امسال را دست‌کم به لحاظ نام‌ها گرم‌تر کند. نرگس آبیار با فیلم «ابلق»، حمید نعمت‌الله با فیلم جنجالی «قاتل وحشی» و محمدحسین مهدویان با «شیشلیک» و همچنین وحید جلیلوند با فیلم «شب، داخلی، دیوار» به احتمال زیاد حضور خواهند داشت. مسعود کیمیایی نیز که البته سال‌هاست دیگر آثارش رغبتی برای علاقه‌مندان سینما ایجاد نمی‌کند ولی همچنان بزرگی نام او نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند فیلم «خائن‌کشی» را در دست تولید دارد، با این توضیح که این کارگردان سال گذشته با اعلام تحریم جشنواره سی‌وهشتم جنجال‌آفرین شد و تصمیم احتمالی او برای حضور در جشنواره سی‌ونهم می‌تواند خبرساز باشد.

روح‌الله حجازی، منیره قیدی، سعید سهیلی و علیرضا امینی هم در حال ساخت فیلم هستند. اصغر فرهادی هم در شیراز فیلم «قهرمان» را جلوی دوربین برده که احتمال حضور او با فیلمش در جشنواره فجر را می‌توان بسیار ضعیف دانست، ولی به نظر می‌رسد جشنواره امسال شاهد حضور آثاری باشد که سال گذشته تولید شدند، اما بخت حضور در جشنواره را پیدا نکردند و روی اکران را هم ندیدند.

 بحران مخاطب

اصلی‌ترین چالش جشنواره سی‌ونهم را می‌توان مسئله مخاطب دانست. فرمولی که برگزارکنندگان این دوره از جشنواره به آن رسیده‌اند، قدری عجیب به نظر می‌رسد؛ اینکه صرفاً هیئت داوران می‌توانند آثار را ببینند، یعنی نه از اکران آنلاین خبری است نه از اکران سینمایی، البته مهدی طباطبایی‌نژاد از احتمال گزینه‌ای دیگر هم خبر داده که در صورت کاهش همه‌گیری جامعه به ویروس کرونا شاهد اکران برای اصحاب مطبوعات و اکران مردمی با 50 درصد ظرفیت خواهیم بود که به نظر می‌رسد با وضعیتی که در آن قرار داریم و ریسک این رویکرد، باید از حالا احتمال آن را ضعیف بدانیم.

امسال کرونا باعث شد حجم زیادی از آثار تولیدی سینمای ایران در پشت اکران به اصطلاح تلنبار شوند و با ادامه یافتن معضل کرونا این روند دامنه وسیع‌تری نیز پیدا خواهد کرد. همین باعث شده که سینمای ایران تا حدودی به انجماد نزدیک شود و برگزاری دست و پا شکسته جشنواره فجر می‌تواند تا حدود کمی یخ سینما را آب کند، هر چند با اوضاع فعلی نمی‌توان زیاد روی گرمای جشنواره سی‌ونهم حساب باز کرد.