سپهرغرب، گروه خبر: متأسفانه نه‌تنها مشارکت مردم در طرح‌ جامع شهری همدان وجود نداشته، بلکه تصمیمات اصلی آن به‌صورت خلق‌الساعه با فشارهای گسترده سیاسی درحال انجام بوده، به‌طوری که یک روز تصمیم آن است که شهر از یک‌سو گسترش یابد و بعد از جلسه چند مدیر تصمیم گرفته می‌شود شهر از سمت‌وسوی دیگری رشد کند. این مسائل احتمال وجود رانت اطلاعاتی و فساد برخی افراد مطلع از طرح را در ذهن متبادر می‌کند که نیاز است نهادهای نظارتی جداً به این موارد ورود کنند.

جمعی از متخصصان و کارشناسان شهرسازی همدان به وزیر راه و شهرسازی و رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری کشور در مورد ایرادات طرح جامع شهری همدان نامه‌ای نوشتند که متن آن به شرح زیر است:

«جناب آقای مهندس اسلامی

وزیر محترم راه و شهرسازی و رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری کشور

سلام‌علیکم

احتراماً همان‌طور که مستحضرید تهیه طرح جامع شهر همدان طی قرارداد اداره کل راه و شهرسازی همدان با شرکت نقش جهان پارس، به این شرکت محول شده و اکنون نیز مراحل پایانی تدوین را سپری می‌کند. با توجه به اثرات بلندمدت طرح جامع در شهرها و حساسیت موضوع ضروری دانستیم ابهامات فنی متعدد موجود در طرح مزبور و دغدغه‌های کارشناسی پیرامون طرح تدوین‌شده را با جناب‌عالی به‌عنوان مقام عالی وزارت راه و شهرسازی در میان بگذاریم و از شما به‌عنوان رئیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران انتظار می‌رود مجدانه پیگیر موضوع شوید. برخی از مسائل کلی پیرامون طرح ذیلاً اشاره می‌شود.

1- براساس مبانی بنیادین تئوری‌های توسعه پایدار و رشد هوشمند شهری دو مفهوم حائز اهمیت است؛ اولاً توسعه کالبدی شهر زمانی باید محقق شود که همه ارکان توسعه اعم از اقتصادی، فرهنگی، زیست‌محیطی، اجتماعی و غیره به‌صورت متوازن رشد کرده باشند و ثانیاً سیاست توسعه کالبدی می‌باید با هدایت توسعه به گستره‌های موجود شهری و پرهیز از گسترش به سوی پیرامون و اراضی زراعی، استفاده حداکثری از اراضی لم‌یزرع موجود در درون محدوده، نوسازی و بازسازی مناطق متروک و فرسوده و احیا و باززنده‌سازی بافت فرسوده باشد. این دو مفهوم با اهمیت اگر در توسعه شهرها مدنظر قرار نگیرد، رشد شهرها لاجرم به گسترش حاشیه‌نشینی خواهد انجامید. با توجه به پژوهش‌های پیشین صورت‌گرفته، شهر همدان دارای ظرفیت‌های کالبدی نسبتاً گسترده درون محدوده بوده، ضمن آنکه توازن در ارکان مختلف توسعه در شهر همدان محل تردید جدی است؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین مسائل در راستای پیامدهای منفی پراکنده‌رویی شهر، رشد حاشیه‌نشینی خواهد بود و طرح جامعی که علی‌الاصول باید با هدف کاهش پراکنده‎رویی شکل بگیرد، خود عامل اصلی ایجاد پراکندگی شهری خواهد شد.

2- الحاق شهرها و روستاهای پیرامون محدوده به شهر، اگر مبنای کارشناسی دقیق نداشته باشند، باعث مخدوش شدن هویت این سکونتگاه‌ها و تبدیل این مناطق به حاشیه شهر خواهند شد؛ ضمن آنکه موجب از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی نیز می‌شوند. مستحضرید کشاورزی شهر همدان از گذشته به‎عنوان موتور اصلی محرک اقتصاد شهر وجود داشته، اما از دو دهه پیش اراضی کشاورزی به نصف کاهش پیدا کرده و با توسعه‌های پیش‌بینی‌شده این روند همچنان ادامه خواهد داشت، ضمن آنکه شرکت مهندسین مشاور محترم شهر همدان را به‎عنوان شهر خدماتی در طرح جامع اطلاق کرده، بدیهی است به‎دلیل مسائل پایداری و امنیت غذایی یکی از اهداف اصلی برنامه‎ریزان شهری حفظ اراضی مرغوب کشاورزی و باغات ارزشمند هستند که ظاهراً نادیده گرفته شده‌اند.

3- حضور شهروندان در عرصه تصمیم‌گیری و نزدیکی و هماهنگی آنان با مسئولان و متخصصان، در دستیابی هرچه سریع‌تر به خواسته‌ها و نیازهایشان از طریق فرآیند شهرسازی مشارکتی میسر می‌شود. بدیهی است عدم مشارکت مردم در برنامه‌ریزی شهری و عدم توجه به نظرات ایشان، به عدم تحقق اهداف بلندمدت طرح جامع منجر خواهد شد. متأسفانه نه‌تنها مشارکت مردم در این طرح‌ها وجود نداشته، بلکه تصمیمات اصلی طرح جامع شهری به‌صورت خلق‌الساعه با فشارهای گسترده سیاسی درحال انجام است، به‌طوری که یک روز تصمیم آن است که شهر از یک‌سو گسترش یابد و بعد از جلسه چند مدیر تصمیم گرفته می‌شود شهر از سمت‌وسوی دیگری رشد کند. این مسائل احتمال وجود رانت اطلاعاتی و فساد برخی افراد مطلع از طرح را در ذهن متبادر می‌کند که نیاز است نهادهای نظارتی جداً به این موارد ورود کنند.

4- جمعیت و سرانه‌های جمعیتی و پیش‌بینی جمعیت افق طرح، مسئله‌ای بسیار مهم در تدوین طرح جامع شهری است. مسئله‌ای که به نظر نمی‌رسد دقت لازم روی آن صورت گرفته باشد؛ جمعیت شهر همدان براساس آمار رسمی مرکز آمار ایران به‌عنوان تنها مرجع رسمی این حوزه 554 هزار و 406 نفر در سال 1395 است. نگاه تک‌بعدی و ساده‌انگارانه به مسئله سرانه جمعیتی در شهرسازی یکی از ایرادات عمده در طرح مذکور بوده؛ به‌طوری که مدیران تصور می‌کنند با تقسیم مساحت محدوده بر جمعیت و مقایسه آن با سرانه شاخص شهرهای دیگر، به همین راحتی می‌توان به لزوم رشد شهر یا عدم رشد آن پی برد. مستحضرید همین نگاه‌های تک‌بعدی و غیر اصولی به مسائل ازجمله علت‌های اصلی حاشیه‌نشین شدن بیش از 30 درصد جمعیت کشور شده است، درحالی ‌که توجه به ماهیت پیچیده و پویایی شهر و تأثیر انواع متغیرها بر یکدیگر در شهرسازی از ضروریات است.

5- تعدیل قیمت مسکن یکی از توجیهات رشد بدون اصول شهر توسط مسئولین قلمداد شده است. کاهش قیمت مسکن نیازمند تعدیل مؤلفه‌های بنیادین رشد قیمت مسکن بوده و تا زمانی که مسائل پایه‌ای در زمینه قیمت مسکن حل نشود، انتظار حل این مشکل کمی غیر منطقی به نظر می‌رسد. ضمن آنکه تعدیل قیمت مسکن با تصمیم‌سازی همه‌جانبه اقتصادی، فنی، سیاسی، اجتماعی و البته کالبدی محقق خواهد شد و نه صرفاً با هزینه از کالبد شهرها که در این صورت اثرات جبران‌ناپذیری به ساختار فضایی شهرها وارد خواهد کرد. البته این موضوع چندبار هم قبلاً در سیاست‌های مختلف تجربه شده و اثرات بسیار کوتاه‌مدت و مقطعی در قیمت مسکن ایجاد، اما ساختار فضایی شهرها را دچار مشکل کرده است.

موارد فوق صرفاً برخی از نگاه‌های کلی در فرآیند تهیه طرح جامع شهر همدان بوده و در جزئیات طرح موارد متعددی از مسائل غیر فنی و علمی و تصمیمات بدون مطالعات علمی دقیق وجود دارد که در زمان دیگری مورد بحث قرار خواهد گرفت. مجدداً از جنابعالی درخواست داریم با ارائه سیاست‌های کارشناسی و علمی، فرآیند تهیه و تصویب طرح جامع شهر همدان را به مسیر منطقی خود برگردانید.

     توفیق روزافزون جناب‌عالی را از خداوند بزرگ خواستاریم.

جمعی از متخصصان و کارشناسان شهرسازی

1. کیانوش ذاکرحقیقی، دکتری تخصصی شهرسازی، دانشیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

2. محمد رحمانی، دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

3. سیدمحمدرضا خسروی، دکتری برنامه‌ریزی شهری، استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

4. هادی رضایی‎راد، دکتری تخصصی شهرسازی، استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

5. بهناز بابایی‌مراد، دکتری تخصصی شهرسازی، استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

6. داریوش اردلان، دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

7. مهران گومه، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

8. عباس فخرایی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه

9. محمد ستوده فر، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری و پدافند غیرعامل

10. سیدمحمدجواد حسینی‌مرصع، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری و مسکن

11. هما حبیبیان، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه‌ریزی و طراحی شهری

12. سحر اسماعیل‌پور همدانی، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری

13. نوید پاکنژاد، دکتری تخصصی شهرسازی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاب‌آوری شهری

14. سعید حاجی‌بابایی، دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری

15. سمیرا سمواتی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری

16. امین لطیفی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر طراحی شهری

17. محمدبشیر رباطی، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری

18. یوسف نصیری، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و پژوهشگر بازآفرینی شهری

19. مجتبی خانیان، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر بهسازی، نوسازی و بازآفرینی شهری

20. سیداحمد حسینی، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر برنامه‌ریزی مسکن

21. سعید سلیمانی، کارشناس ارشد طراحی شهری و پژوهشگر شهرسازی

22. سیدرضا موسوی، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری

23. محسن قربانخانی، کارشناس ارشد طراحی شهری و پژوهشگر برنامه‌ریزی و طراحی شهری

24. امیر رحمانی، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر برنامه‌ریزی و طراحی شهری

25. جلال حقیقی، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر عدالت اجتماعی و برنامه‌ریزی شهری

26. محمدجواد ثابتیان، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری

27. حامد گروسیان، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر بازآفرینی شهری

28. مقداد کهوند، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری

29. سجاد اجاقی، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر پدافند غیر عامل

30. علیرضا زرگر، کارشناس برنامه‌ریزی شهری و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری»