سپهرغرب، گروه کشاورزی: از مهم‌ترین دلایل اقتصادی برای کشت گلخانه می‌توان به افزایش تعداد برداشت‌ها در سال، افزایش برداشت محصول نسبت به سطح زیر کشت، تعیین زمان بهره‌برداری محصول و کاهش تعداد کارگران اشاره کرد.

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ بازار محصولات کشاورزی هیچ‌گاه از رونق نمی‌افتد که هیچ؛ همیشه روبه‌پیشرفت نیز است. رشد جمعیت و اقبال عمومی برای استفاده از محصولات کشاورزی؛ شاید از مهم‌ترین عوامل وجود همیشگی سود در بازار محصولات کشاورزی باشد.

اما این روز‌ها وجود بحران کم‌آبی که موجب کاهش چشمگیر و البته نگران‌کننده ذخایرآبی و سفره‌های زیرزمینی آب‌شده، این حرفه را با مخاطرات جدی روبه‌رو ساخته تا جایی که کشاورزی از یک شغل با درآمد مطمئن تبدیل به یک شغل با خطر ریسک بالا شده است؛ اما چاره چیست؟ آیا می‌شود در حوزه‌ای به این مهمی ازلحاظ تغذیه‌ای و اقتصادی دست­روی­دست گذاشت؟ پاسخ ما به شما این است که خیر. نباید برای پر کردن بازار صیفی‌جات دست به­دامان صادرات بی‌رویه این محصولات زد خصوصاً در این بازار پر نوسان دلار... بلکه باید دست به دامان علم مدرن کشاورزی شد و راه کشور‌های صنعتی پیشرفته را در این حوزه پی گرفت. یکی از بهترین راه‌ها راه‌اندازی گلخانه‌ها برای کاشت محصولات است. در این نوشتار تلاش داریم تا گام‌های نخستین راه‌اندازی تا بهره‌برداری یک گلخانه را شرح دهیم.

     چرا گلخانه؟

گلخانه بخش محدودی از فضاست که در آن عوامل طبیعی قابل‌کنترل است، به‌گونه‌ای که برای کشت متراکم وتولید محصول خارج از فصل یا خارج از محیط طبیعی، محل مناسبی را ایجاد می‌کند. همان‌طور که در ابتدا گفتیم، یکی از مزایای استفاده از روش گلخانه‌ای، مصرف کم­آب در کاشت محصولات است که این امر با توجه به بحران آبی کشور بسیار حائز اهمیت است.

نکته دیگر مسئله کاهش کیفیت خاک‌های حاصلخیز زیر کشت به دلیل کم‌آبی موجود است؛ که در این روش به دلیل تحت کنترل درآوردن این مسئله، ضمن این‌که این موضوع را مرتفع می‌سازد، به افزایش محصولات کشاورزی برداشت‌شده در واحد سطح نیز کمک شایانی می‌کند. در کشاورزی سنتی تقریباً همه‌چیز به شانس بستگی دارد.

کشاورز بیل به­دست چشم به آسمان دارد که چه زمانی رحمت الهی نازل شود یا توفان سهمگین بالاخره آرام بگیرد...، اما در کشاورزی مدرن تقریباً تمام عوامل مؤثر در رشد گیاهان تحت کنترل کشاورز قرار دارد. بر همین اساس میزان خطرپذیری شغل نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد. علاوه بر این موضوعات کلی گلخانه‌ها این توانایی را دارند که با کنترل عوامل مؤثر در رشد گیاه زمان برداشت محصول را معین کنند.

به این معنی که می‌توان محصول را درست در زمانی که تقاضای بازار برایش در حد بالای خود قرار دارد وارد بازار کرد و بالاخره سود سرشاری از آن به جیب زد. همچنین می‌توان به توانایی گلخانه‌ها و کاشت و بازدهی زیاد محصولاتی اشاره کرد که در اقلیم‌های بسیار متفاوت رشد و نمو دارند. با این کار تا حد زیادی می‌توان جلوی خروج ارز از کشور را گرفت و محصولات وطنی فرنگی را به بازار عرضه کرد.

در آخر می‌توان اشاره کرد که ازآنجاکه تمام عوامل رشد مناسب در گلخانه‌ها کنترل می‌شود، محصولات گلخانه‌ای از کیفیت بسیار زیادی نسبت به محصولات کشاورزی سنتی برخوردار است و تقریباً مشتری‌پسندتر هستند؛ و همین امر میزان سوددهی محصولات را چندین برابر محصولات مشابه، اما کشت سنتی کرده است.

     دلایل اقتصادی برای کشت گلخانه‌ای

از مهم‌ترین دلایل اقتصادی برای کشت گلخانه می‌توان به افزایش تعداد برداشت‌ها در سال، افزایش برداشت محصول نسبت به سطح زیر کشت، تعیین زمان بهره‌برداری محصول و کاهش تعداد کارگران اشاره کرد؛ اما هر کسب‌وکاری مطمئناً ایراداتی هم خواهد داشت، گلخانه هم از این مقوله مستثنا نیست، به موضوعات زیر می‌توان به‌عنوان سختی‌های کار در گلخانه اشاره کرد: آورده اولیه برای شروع این کسب‌وکار تقریباً زیاد است که البته ازآنجایی‌که بیشتر این هزینه‌ها برای تجهیزات گلخانه صرف می‌شود، تنها یک‌بار اتفاق می‌افتد.

کارشناسان معتقدند که اگر برداشت محصولات دارای مطلوبیت نسبی باشد، تقریباً بعد از سه سال هزینه‌های اولیه شما به جیبتان بازمی‌گردد. دومین مسئله مربوط به کشاورزی گلخانه‌ای، نیاز به مراقبت لحظه‌ای و دائمی در این نوع کشت است. مثلاً، تنها یک غفلت از دمای گلخانه در یک‌شب زمستانی می‌تواند تمام زحمات چندماهه‌تان را بر باد دهد.

     گام‌های تأسیس یک گلخانه

برای راه‌اندازی گلخانه باید چندین مرحله را پشت سر بگذارید که مهم‌ترین آن، گرفتن مجوز از سازمان جهاد کشاورزی است. این سازمان برای اعطای مجوز گلخانه به شما، چندین پیش‌شرط برایتان می‌گذارد که مهم‌ترین آن وجود تجهیزات اساسی برای گلخانه مدنظر شماست. این تجهیزات بیشتر مربوط به موضوع کنترل دما و آب‌رسانی گلخانه است. دراین‌باره شما برای سیستم گرمایشی نیاز به تجهیزات زیر دارید.

     سیستم مرکزی: سیستم شوفاژ (برای گلخانه‌های بالای 4/0 هکتار) در این سیستم از بخارآب داغ استفاده می‌شود.

سیستم موضعی: بخاری شامل سه دسته، بخاری‌های منفرد یا تراکمی_ بخاری‌های کنوکسیونی یا همرفتی_ بخاری‌های تابشی باانرژی پایین.

سیستم سرمایشی نیز درواقع شامل دودست کلی می‌شود. سیستم خنک‌کننده تابستانه و سیستم خنک‌کننده زمستانه. در نوع تابستانه آن سیستم فن وپد (متداول‌ترین نوع این سیستم) و سیستم خنک‌کننده مه پاش باید برای گلخانه تأمین شود. در نوع زمستانی، وجود سیستم تیوپ – پنکه برای تائید نظر کارشناس جهاد کشاورزی لازم است. علاوه بر این‌ها خرید و راه‌اندازی ژنراتور (برق اضطراری)، ترموستات؛ و سیستم آبیاری تحت‌فشار نیز به‌عنوان پیش‌شرط‌های سازمان برای انجام بازدید اولیه لازم است.

     مجوز جهاد کشاورزی

بعد از تجهیز گلخانه، برای گرفتن مجوز باید ابتدا به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستانی مربوط مراجعه کنیم. مدارک مدنظر این سازمان را ارائه دهیم. این مدارک عبارت‌اند از:

سند مالکیت اعم از رسمی، قولنامه‌ای یا اجاره‌نامه شش‌ساله. قولنامه‌ها و اجاره‌نامه‌ها باید به تأیید یک نهاد رسمی مثل شورای محل یا جهاد کشاورزی رسیده باشد.

ارائه پروانه بهره‌برداری از چاه یا مدارک رسمی که نشان‌دهنده تأمین آب مصرفی از قنات، چشمه، رودخانه، کانال باشد.

     ارائه نتیجه مثبت آزمایش آب مورداستفاده در گلخانه، از یکی از آزمایشگاه‌های معتبر استان.

معرفی یک کارشناس کشاورزی برای همکاری در گلخانه‌هایی که سطح زیر کشت آن‌ها بیش از 5000 مترمربع باشد.

بدیهی است پس‌ازآن که مدارک ارائه‌شده ازنظر سازمان مورد وثوق قرار بگیرد و تأییدیه کارشناس بازرس از وضعیت اولیه گلخانه نیز به این سازمان ارسال شود، مجوز شما صادر خواهد شد.

     گام‌های اولیه برای کشاورزی مدرن

اولین گام بعد از گرفتن مجوز، درباره کاشت محصول است. برای کاشت گیاه دو روش وجود دارد. روش کاشت بذر که نوع سنتی کاشت است و روش کاشت نشاء. کارشناسان کشاورزی معتقدند که کاشت نشاء با توجه به دلایل زیر از مزیت‌های اقتصادی بیشتری در مقایسه یا کاشت بذر برخوردار است.

این دلایل عبارت‌اند از: طولانی‌تر شدن زمان بهره­بری در نوع سنتی، نیاز به نیروی کار بیشتر حین انتقال بذر‌ها به گلخانه، زیاد بودن میزان دورریز بذر‌ها چه در زمان ذخیره­کردن و چه در زمان رشد آن‌ها و در آخر نامطمئن بودن کشاورز از کیفیت مطلوب گیاه حاصله از بذر؛ این در­حالی­است که کاشت نشاء به لحاظ قابل‌تعیین بودن میزان مرغوبیت گیاه و امکان انتخاب گیاهان سالم و یک­دست و کاهش آب­مصرفی بسیار باصرفه اقتصادی است.

     احداث یک گلخانه خانگی

اگر شما هم عاشق راه‌اندازی یک گلخانه هستید، اما سرمایه کافی برای تأسیس یک گلخانه بزرگ را ندارید برایتان یک پیشنهاد داریم: فضا‌های کنار افتاده‌ای مانند حیاط، پشت‌بام می‌تواند در این روش دارای صرفه اقتصادی برایتان باشد. به‌عنوان‌مثال یک فضای صد متری از پشت‌بام منزلتان را برای راه‌اندازی یک گلخانه در نظر بگیرید.

اسکلت گلخانه را با چهارچوب فلزی بلند کنید، چون دوام بیشتری دارد و برای عایق آن بهتر است از پلاستیک‌های uv دار استفاده کنید. چراکه اشعه‌های آسیب‌رسان خورشید را دفع می‌کنند، درحالی‌که عایق‌های ساده زیر نور آفتاب خاصیت ذره‌بینی پیدا می‌کنند که برای رشد گیاهان به‌خصوص صیفی‌جات بسیار مضر است. این عایق‌های uv دارتفاوت قیمت چندانی با نوع پلاستیکی‌اش ندارد، اما درنتیجه کار نقش اساسی بازی می‌کند.

اکنون باید به فکر سیستم آب‌رسانی برای گلخانه‌تان باشید. آب‌رسانی قطره‌ای بهترین و باصرفه‌ترین روش موجود برای گلخانه کوچک شماست. با یک‌بار هزینه، برای همیشه و در همه دوره‌ها می‌توانید از آن استفاده کنید.

برای راه‌اندازی این سیستم در 100 مترمربع، چیزی حدود دو میلیون تومان کنار بگذارید. این سیستم آب‌رسانی شامل یک مخزن هزار لیتری آب و حدود صدمتر لوله یک ونیم اینچی مخصوص آبیاری قطره‌ای و یک پمپ آب متوسط است. نکته مهم در آب‌رسانی قطره‌ای این است که در این سیستم آب کمی مصرف می‌شود حتی کمتر از مقداری که با آب‌پاش دستی مصرف می‌کنید. این سیستم آب‌رسان چیزی حدود دو میلیون تومان هزینه ‌برمی‌دارد.

اکنون باید به فکر محل کاشت نهال باشید، دو روش بالشتکی و ناودانکی وجود دارد. روش بالشتکی بسیار کم‌هزینه‌تر، اما یک‌بارمصرف است، چون از گلدان‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. روش ناودانکی به علت طول عمر و مقاومت بالا، گزینه عاقلانه‌تری است. ناودانکی همان‌طور که از اسمش مشخص است، از لوله‌های نیمه‌ای از جنس گالوانیزه است. درون این لوله‌ها از خاک پر می‌شود و این سازه‌ها یک گلخانه یکدست و ردیفی به شما می‌دهد.

اکنون نوبت آماده‌سازی گلخانه برای کاشت است، بنابراین سراغ خاک و انتخاب نوع محصول بروید. خیار بوته‌ای گزینه مناسبی برای یک مبتدی است. بهترین خاک هم برای پرورش خیار درختی خاک کوکوپیت و پرلیت است. این نوع خاک قیمت مناسبی دارد و همچنین از کیفیت بالایی برخوردار است. برای تهیه خاک برای 100 مترمربع گلخانه، حدود 300 هزار تومان باید هزینه کنید؛ و حالا باید سراغ خرید نشاء، کود و... بروید.

تا به اینجا برای یک مبتدی کاشت خیار گلخانه‌ای به‌جز هزینه‌های بستر کاشت که برای همیشه است، دوره‌های اول حدود هشت میلیون تومان بابت خرید خاک، بذر، کود، سم، سیستم گرمایشی و سرمایشی، هزینه‌های مصرفی آب و... و کارشناسی و تشخیص آفت هزینه‌بر می‌دارد.

   بازدهی

در هرسال می‌توانید، دو تا سه دوره؛ کاشت و برداشت داشته باشید. کاشت بهاره، تابستانه و زمستانه، ازآنجایی‌که محصولات زمین‌های زراعی در تابستان به بازار می‌آیند، کاشت تابستانه توصیه نمی‌شود.

در یک گلخانه صدمتری حدود 300 بوته خیار می‌توان کاشت و هر بوته در هر دوره با مراقبت‌های درست حدود 10 کیلو محصول می‌دهد و درنهایت در انتهای دوره چیزی حدود سه تن محصول خواهیم داشت. البته قیمت خیار درفصل‌های سال متفاوت است. اگر میانگین حدود کیلویی دو هزار و 500 در نظر بگیریم، در پایان سال 15 میلیون تومان درآمد ناخالص خواهیم داشت.

منبع: خراسان