سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: طرح جامع شهری همدان بدون اعمال نظر کارشناسی درحال طی کردن روند نهایی تصویب است.

هم‌گام با توسعه شهرنشینی و در راستای نظم بخشیدن به پیکره کالبدی شهر همدان و نیز توسعه پایدار شهری که لازمه آن بهینه‌سازی بهره‌گیری از زمین شهری بود، طرح جامع جدید این شهر مطرح شد.

نظر به آنکه آخرین طرح جامع شهر همدان مربوط به دهه 60 است، بنا به ضرورت مطالعه و تدوین طرح جامع شهر همدان در سال 95 با بودجه‌ای بالغ‌بر 700 میلیون تومان در دستور کار قرار گرفت و اداره کل راه و شهرسازی استان همدان به‌عنوان کارفرما مشاوری را برای مطالعه و تدوین این طرح برگزید‌؛ اما پس از گذشت پنج سال از انتخاب مشاور نه‌تنها این طرح تصویب نشده است، بلکه ایرادات اساسی نیز از سوی برخی اعضای شورای اسلامی شهر همدان و کارشناسان شهرسازی بر مطالعات این طرح وارد است و حواشی بی‌شماری نیز در پی داشته؛ چنان که برخی از اعضای شورا و کارشناسان از نفوذ و دخالت‌های برخی افراد در روند تدوین این طرح می‌گویند و عده‌ای نیز بر غیر کارشناسی بودن طرح تهیه‌شده تأکید دارند.

از اهمیت طرح جامع شهری همدان همین بس که نماینده ولی فقیه در استان تأکید کرده است که باید مراقب باشیم در بحث‌هایی مانند طرح جامع و تفصیلی شهر رانت اطلاعاتی ایجاد نشود و مراقبت اخلاقی را در این زمینه انجام دهیم؛ البته طی ماه‌های اخیر مباحثی مبنی بر حضور کارشناسان در کمیته‌های فنی و کارگروه‌های تخصصی بررسی طرح جامع مطرح شد که امید می‌رود حضور این کارشناسان بتواند بخشی از مشکلات عنوان‌شده در طرح را مرتفع کند. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا درخصوص نقش سیاست‌زدگی طرح‌های جامع و درعین‌حال غیر کارشناسی بودن طرح‌های تدوین‌شده و تأثیر آن‌ها بر آینده شهر با زهرا کمری، مدیر گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان و نیز نرگس نوراله‌زاده، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان گفت‌وگوهایی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مدیر گروه ‌شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان با بیان اینکه طرح جامع شهری به‌منظور تدوین برنامه و تعیین جهات توسعه شهر و تأمین نیازمندی‌های آن بر مبنای پیش‌بینی‌ها و اهداف توسعه شهری در یک دوره 10 ساله تهیه می‌شود، گفت: اجرای طرح جامع هرچند بلندمدت است، اما در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری، کشاورزی، تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت‌های مربوط به آن‌ها تعیین شده است.

زهرا کمری با تأکید بر اینکه به دنبال اجرای این طرح نیز باید طرح تفصیلی انجام شود، اذعان کرد: این ضرورت از آنجا نشأت می‌گیرد که که براساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر می‌بایست نحوه استفاده از زمین‌های شهری در سطح محلات مختلف، موقعیت، مساحت دقیق زمین برای هریک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبورومرور، میزان تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی، نوسازی، توسعه، حل مشکلات شهری و موقعیت تمام عوامل مختلف شهری در آن تعیین و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت براساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم ‌شود.

وی با تأکید بر اینکه طرح جامع شهری همدان برای بنده به‌عنوان عضو کمیسیون تخصصی شهرسازی نظام مهندسی همدان از حساسایت بالایی برخوردار است به‌نحوی که چندین‌بار مکاتباتی با مدیرکل راه و شهرسازی داشتم، گفت: از آنجایی که تدوین طرح جامع یکی از کارهای تخصصی شهرسازان محسوب می‌شود، سؤال این بود که چرا از متخصصین این حوزه نباید در جلسات کارشناسی حضور داشته باشند؟

کمری با اشاره به اینکه خوشبختانه طی ماه‌های اخیر بالاخره مکاتبات جواب داد و مرا به‌عنوان نماینده تخصصی در آخرین جلسات کارشناسی دعوت کردند، ابراز کرد: گرچه این اقدام بسیار دیرهنگام بود، اما نمی‌توان به وی خرده گرفت، زیرا شهرسازی رشته‌ای نوین است و قدمت آن در کشور ما به 20 سال می‌رسد؛ بنابراین همواره این خلأ از طریق رشته‌هایی همچون معماری ‌و غیره پُر می‌شد. پس درحال حاضر نیز با وجود بودن دانش‌آموختگان متخصص همچنان کار این حوزه توسط متخصصین این بخش انجام نمی‌پذیرد که نمونه بارز آن طرح جامع شهری همدان است.

این عضو هیئت‌مدیره نظام مهندسی همدان در گروه شهرسازی با اشاره به اینکه عدم بهره‌مندی از متخصیص شهرسازی در مباحث کارشناسی طرح جامع شهری همدان یک معضل بزرگ است، اذعان‌کرد: شما درنظر بگیرید طی هفته چندین جلسه در اغلب ارگان‌های دولتی درخصوص مباحث شهرسازی تشکیل می‌شود، اما متأسفانه در بیشتر این جلسات جای متخصص شهرسازی خالی است.

عضو کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی همدان با بیان اینکه اهمیت، سود و زیان و جایگاه بهره‌مندی از تخصص شهرسازان در طرح‌های جامع شهری این‌چنینی را می‌توان به‌جرأت به تعداد آدم‌ها دانست که در آن شهر زندگی می‌کنند، اظهار کرد: بنابراین درصورت عدم استفاده متخصصین یقیناً شاهد فاجعه بزرگ در ساختار شهر خواهیم بود.

کمری با بیان اینکه طرح‌های شهری جزء طرح‌های بسیار مهم قلمداد می‌شود، عنوان کرد: در دنیای امروز برای کم‌اهمیت‌ترین مباحث از متخصصین آن رشته بهره می‌برند، اما چگونه می‌توان انتظار داشت برای یک شهر که مملو از جمعیت است و آن‌ها مهم‌ترین سرمایه، یعنی عمر خود را در این شهر سپری می‌کنند، بی‌تفاوت بود و کار تدوین طرح‌های تخصصی شهر را به دست غیر متخصصان سپرد.

وی با اشاره به اینکه پرداختن به جزئی‌ترین مباحث در حوزه شهرسازی با آینده شهر و شهروندان ارتباط تنگاتنگی خواهد داشت، ابراز کرد: به‌عنوان مثال درحال حاضر ما در رعایت بدیهی‌ترین اصول شهرسازی یعنی دو خط اسکای‌لاین ساختمان (خط آسمان) و خط ارتباط زمین با بنا در شهر مشکل داریم و یقیناً این بحث در سیما و منظر شهر تأثیرگذار بوده است.

این استاد شهرسازی با تأکید بر آنکه درحال حاضر از این‌دست مشکلات هم در تعیین کاربری‌ها و هم در استقرار بنا‌ها بسیار است، تصریح کرد: به‌عنوان مثال در بلوار بعثت همدان چگونه کاربری اداری دادگستری در کنار کاربری مسکونی ساخته شد؟ درحالی که جمع دو نوع کاربری عنوان‌شده در منطقه به‌لحاظ شهرسازی جزء کاربری‌های ناسازگار محسوب می‌شود.

این استاد شهرسازی با اشاره به آنکه از این‌دست مشکلات در شهر همدان بسیار زیاد است و یقیناً حتی با وجود بهره‌مندی از اساتید شهرسازی نیز از آنجایی که در مسائل شهری سایه سیاست و اقتصاد بسیار پُررنگ است نمی‌توان به حل آن امید چندانی داشت، عنوان کرد: برخی مسائل درصورت عدم رعایت اصول در آن‌ها منجر به مرگ شهر می‌شوند؛ برای مثال اگر چرایی آلودگی هوا را درنظر بگیریم، همه ریشه در طراحی شهر دارند، زیرا معابر شهری حکم کریدور هوایی را در شهرها بازی می‌کنند. بنابراین وقتی توسط غیر متخصصین در سایه سیاست و یا اقتصاد اجازه ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در معبر داده و نفس آن بریده می‌شود، نتیجه‌ای جز آلودگی هوا را به دنبال نخواهد داشت.

کمری با بیان اینکه چند نقد اساسی به نحوه تدوین طرح جامع همدان وارد است، اذعان کرد: نخست اینکه می‌بایست برای تدوین این طرح از مشاور بومی بهره می‌بردند تا توسعه شهر منطبق با نیازها براساس شناخت از شهر محقق می‌شد و در گام بعدی اینکه ساختار شهر با توجه به آنکه همدان یک شهری است که از قبل دارای طرح جامع بوده و دارای هویت و شکل خاصی است و از سه رینگ اصلی تشکیل شده، نباید شکل شهر را تغییر داد، بلکه برای تأمین نیاز آتی شهر می‌توان از ظرفیت‌های درونی و پهنه‌های خالی استفاده کرد و درنهایت اینکه شهر همچون پازلی است که می‌بایست پایه این پازل با دقت و تخصص خاصی چیده شود؛ بنابراین اینکه ما شهر و فضای‌های خالی آن را رها کنیم و توسعه شهری را بنا به سلیقه برخی مسئولان و نمایندگان برای تحقق یک واژه به سوی دیگر سوق دهیم، قابل پذیرش نیست.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان نیز با بیان اینکه در ادامه روند تدوین طرح جامع شهری همدان بدون حضور کارشناسان و اعضای شورای اسلامی شهر همدان به‌صورت دیکتاتوری درحال طی شدن است، گفت: گویا در جلسه اخیر مرتبط با طرح جامع استاندار متکلم وحده بوده و تنها خطاب به مشاور صحبت کرده است.

نرگس نوراله‌زاده با بیان اینکه شنیده‌ها حاکی از آن است که قرار بوده روستاهای حیدره، شورین، سیلوار، گراچقا و نیز شهر جورقان به شهر همدان افزوده شوند، اذعان کرد: انتخاب چهار نقطه به‌منظور بلندمرتبه‌سازی در بدترین نقاط شهر همدان به‌لحاظ تعاریف شهرسازی که همه کارشناسان بر عدم تناسب این نقاط برای بلند‌مرتبه‌سازی هم‌نوا هستند (یعنی حیدره، جاده دره‌مرادبیگ، دیوین و یک نقطه دیگری از شهر) ازجمله دیگر شاهکارهای جلسه اخیر بوده است.

وی با اشاره به آنکه گویا در این جلسه مسئولان معتقد به از بین بردن پهنه‌های ارتفاعی نیز بوده و خواهان این موضوع هستند که پهنه‌های ارتفاعی بر مبنای وضع موجود درنظر گرفته شود، گفت: این درحالی است که همه کارشناسان ارتفاع فعلی را برای شهر همدان غیر منطقی دانسته و در طرح جامع با پهنه‌بندی قرار بود این ارتفاع کاهش یابد.

رئیس ‌کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان افزود: قابل تأمل‌تر اینکه طی سه ماه اخیر به بهانه آنکه ما به نظرات کارشناسان اهمیت داده‌ایم، آن‌ها را به جلسات دعوت کردند، اما هیچ‌یک از نظرات مورد توجه نبوده و قرار است در جلسه آتی شورای‌ برنامه‌ریزی استان این طرح مصوبه نهایی را دریافت کند.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد با این اوصاف نمی‌توان چشم امیدی به طرح جامع کارشناسی در شهر همدان داشت و گویا سیاست‌زدگی و اعمال نفوذ بر نظرات کارشناسی ارجحیت داشته و آینده همدان در سایه این مهم به نابودی کشیده خواهد شد و تأسف‌بارتر اینکه گویا در این جلسه به نحو توهین‌آمیزی نماینده شهروندان همدانی که به‌صورت تلفنی و از طریق تماس اداره کل راه و شهرسازی با رئیس شورای اسلامی شهر همدان به جلسه دعوت شده بود و به مباحث مطرح‌شده توسط مشاور که هیچ‌گونه هم‌خوانی با جلسات کارشناسی نداشته واکنش نشان داده، توسط استاندار به بهانه اینکه در دعوت‌نامه مکتوب جزء مدعوین نبوده است، به بیرون از جلسه راهنمایی شده است که این نوع برخورد از مدیریت ارشد استان به‌هیچ‌وجه قابل قبول نیست، زیرا این شهر متعلق به مردم همدان بوده و عضو شورای اسلامی شهر همدان نیز منتخب مردم است و به تعبیر بهتر این نوع برخورد به‌نوعی توهین به همدانی‌ها است. ضمن اینکه طبق قانون طرح جامع شهری می‌بایست بر مبنای نظرات کارشناسی به تصویب شورای اسلامی شهر‌ها نیز برسد، حال آنکه بنا به تخصص این نماینده در حوزه شهرسازی، نظرات عنوان شده در راستای تدوین طرح جامع کارشناسی‌شده بوده است و نکته نهایی اینکه باید خطاب به مسئولان گفت این شهر به آیندگان نیز تعلق دارد و تنها نباید به منافع زودگذر فعلی در تدوین طرح جامع بسنده کرد.