سپهرغرب، گروه ریحانه‌آفرینش: کاشت ناخن برای کودکان از حد گذراندن بی‌حرمتی به حریم کودک است. این بی‌تعارف‌ترین انتقاد به آنانی وارد است که برای کسب درآمد، سلامت بچه‌ها را به خطر می‌اندازند و بیش و پیش از آنان به والدینی که کودکشان را با عروسک اشتباه گرفته‌اند!

در فضای مجازی متأسفانه هر دم از این باغ بری می‌رسد/ تازه‌تر از تازه‌تری می‌رسد. گاه این تازه‌ها چنان نامعقول و آزاردهنده‌اند که ساعت‌ها نمی‌توان حرف زد از شدت بُهت وارد شده و تا مدتی دهان آدمی دوخته می‌شود. حیرت می‌کند که چه باید و چه می‌توان گفت اصلاً؟ تبلیغ سودجویانه «کاشت» و «ژلیش» ناخن برای کودکان! یکی از همین نامعقول‌های آزاردهنده است. تا مدتی قبل اگر بعضی والدین با به هم زدن روند طبیعی زندگی کودکان، سودای لایک و جذب فالوور مدام از فرزند خود فیلم و عکس روانه فضای مجازی به‌خصوص اینستاگرام می‌کردند حالا اما کم خِرَدی جدی و خطرناک‌تری آغاز شده؛ کاشت ناخن و مسابقه فرزند من زیباتر است!

     جدی بگیریم یا نه؟!

اوایل وقتی صحبت از «مدلینگ مجازی کودکان» بود غالباً گمان می‌کردیم دوام نیاورد. حالا اما می‌بینیم مثل مرضی مسری چه خانواده‌هایی را که دچار خود نکرده است؟ نه اینکه آن‌ها هم مدلینگ کنند اما بر سر چشم و همچشمی هم که شده صفحه‌های مجازی منتسب به کودکان زیاد شده و نمایش زندگی شخصی در فضای عمومی مجازی به کودکان هم رسیده است. تبلیغ کاشت ناخن، زنگ خطری درباره سوءاستفاده و هتک حرمت کودکان است. از سویی زنگ خطر برای کاهش سن سرخاب و سفیداب بین نوجوانان ایرانی مدت هاست به صدا درآمده. کارشناسان می‌گویند این عدد به 12 سالگی و کمتر رسیده این تبلیغ عجیب بهانه‌ای است برای پرداختن به این موضوع. آمارها می‌گوید لوازم آرایشی قاچاق، نامرغوب و فلّه‌ای دو مخاطب اصلی دارد؛ بانوانی با اوضاع مالی بد و همین کودکان و نوجوانان. اگر والدین در سن کودکی با مسئله «میل به آرایش کردن در کودکان» معقول و منطقی رفتار کنند بچه‌ها مخفیانه به خرید لوازم آرایشی ارزان رو نمی‌آورند. با این حال بد نیست بدانیم پشت پرده آرایش کودکان یکی، دوتا نیست و که در ادامه می‌خوانیم.

     چهره کودکانه استثمار

چند سال پیش یک مستند تکان‌دهنده از «پشت پرده لوازم آرایشی» در فضای مجازی به سرعت «وایرال» یا همان «پربازنشر» خودمان شد. مستندی که نشان می‌داد برای تأمین برخی اقلام و عناصر لازم برای تهیه لوازم آرایشی بانوان، کودکانی در معادن کشورهای جهان به کار گرفته و در قبال این ورود پُر ریسک و بیرون آوردن این سنگ‌ها دستمزدی ناچیز دریافت کرده و کمک خرج خانواده‌هایشان می‌شوند. دیدن این مستند جلوه‌ای دردناک از ظلم نوین به کودکان را به تصویر کشید. به‌دنبال آن کمپین‌های متعددی در قالب #نه_به_آرایش و چالش #آرایش_ نکن و... شکل گرفت. این اما فقط یک سوی ماجراست. برخی کودکان هم در چهره‌ها و قالب‌های متفاوت دیگری به استثمار گرفته می‌شوند. یکی در هیبت دختری در حال استخراج سنگ و کانی‌های آرایشی و دیگری در قامت کودکی که والدین نابالغش او را با عروسک اشتباه گرفته اند و با لوازم آرایشی بَزکش می‌کنند.

لوازم آرایشی را روی سروصورت او امتحان می‌کنند. از استفاده لاک و رژلب گرفته تا رنگ کردن مو یا کاشت ناخن برای کودک! دیدن همین مستند کافی است تا ثابت کند فلزات سنگین به عنوان پایدارکننده و منبعی برای رنگدانه‌های لوازم آرایشی استفاده می‌شود. عناصری که گاه سلامت بزرگسالان را هم به خطر می‌اندازد چه برسد به کودکان.

     زیبایی به قیمت جان!

آزمایش‌های علمی متعددی توسط شرکت‌های آرایشی-بهداشتی متعهد به سلامت مصرف‌کننده انجام و نتیجه آن اعلام شده است. آزمایش‌هایی مبنی بر اینکه فلزات سنگین عوارضی مانند کم‌خونی، جوش و آکنه، تنگی نفس و آلرژی پوستی، کهیر، لک، مشکلات چشمی، آسیب مو، عفونت‌های دهانی و... برای افرادی که از لوازم آرایشی استفاده می‌کنند به دنبال دارند. این عوارض برای کودکانی که از لوازم آرایشی بزرگسالان خود استفاده می‌کنند بارها و به‌مراتب بیشتر است. این شرکت‌ها سعی می‌کنند با تهیه محصولاتی برپایه موادطبیعی نه شیمیایی، محصولاتی سالم و بی عوارض تولید کنند. همین موضوع خواه‌ناخواه قیمت موادآرایشی-بهداشتی تولید شده را بالاتر می‌برد و البته که به دلیل بهره بردن از موادطبیعی و خودداری از استفاده مواد نگه دارنده شیمیایی مدت انقضاء پایین می‌آید؛ بنابراین مردم عادی نمی‌توانند چنین هزینه‌ای بپردازند. این دقیقاً همان موضوعی است که جیب عوامل تولید لوازم آرایشی شیمیایی را پر می‌کند. ترکیب‌هایی استفاده می‌کنند که قیمت نهایی را پایین و فرآیند تولید را برایشان کم‌هزینه و آسان کند. سود تولید لوازم آرایشی تقلبی هم چندین برابر لوازم آرایشی شیمیایی است. موضوعی که با توجه به بحران مالی، شیوع کرونا و اقتصاد شکننده جهان پررنگ‌تر هم شده. بانوان بیشتر کشورها قدرت خرید سابق خود را از دست داده اند اما از سویی دیگر اهرم‌های فشار نامرئی فضای مجازی؛ مسابقه من زیباترم و البته میل طبیعی به زیبایی، بانوان بسیاری را مصرف‌کننده اقلام آرایشی تقلبی یا درجه سه و چهار کرده است. محققان می‌گویند: «سُرب موجود در سایه و انواع رژلب و مواد بی کیفیت می‌تواند منجر به سقط جنین مادران باردار شود.»

     سرمه و حنا آرایش قدیم

آرایش کودکان در کشورهای آسیایی مانند هند، پاکستان، افغانستان و ایران از گذشته رایج بوده اما به دلیل و منطقی. پیش از این در برخی استان‌های کشور مرسوم بوده مادران به چشمان فرزندان خود سرمه بکشند مو، دست و پاهایشان را هم حنا بگذارند. این رسم در روستاهای برف‌گیر غرب کشور و روستاهای گرمسیر با تابش تند آفتاب شرق کشور از گذشته مرسوم بوده. دلیلی منطقی هم داشته؛ اول اینکه چشم در برابر تابش تند آفتاب یا خیرگی برف خیلی زود آسیب می‌بیند و ضعیف می‌شود. سرمه طبیعی تهیه‌شده از چربی دام و دوده مغزهای خوراکی چشم را تقویت می‌کند. حنا هم بی عوارض‌ترین رنگ طبیعی گیاهی است که ریشه مو را محکم و پوست دست‌وپا را در برابر سرما و گرما ضخیم و مقاوم می‌کند.

حالا اما آرایش کودکان که از لاک ناخن شروع شد به تبلیغ کاشت ناخن رسیده است! مقالات معتبر علمی متعددی می‌گویند سرطان، به‌هم‌ریختگی هورمونی، ناباروری در آینده، انواع آلرژی پوستی، تنفسی و مشکلات روحی مانند پایین آمدن اعتمادبه‌نفس و بلوغ جنسی زودرس می‌تواند از عوارض استفاده از لوازم آرایشی برای کودکان باشد. کافی است عنوان مضرات لوازم آرایشی و کودک را در فضای مجازی جستجو کنید. خبر کودکی که در شرق هند بینایی خود را از دست داده تا کودکی که به آلرژی پوستی صورت و دهان مبتلا شده یا دیگری که قارچ ناخن گرفته ثابت می‌کند لوازم آرایشی می‌تواند به اندازه شوینده‌های شیمیایی برای بچه‌ها خطرناک و نباید در دسترس باشد.

     مِیل به زیبایی تا کجا؟

پوست، بزرگ‌ترین عضو بدن ما از طریق منافذ و رگ‌های خونی در ارتباط با اندام‌های داخلی بدن است. برخی موادشیمیایی موجود در مواد آرایشی مانند سرب که تقریباً در 95 درصد رژلب‌های تولید شده در جهان وجود دارد، به عنوان ماده‌ای سمی و آلاینده شناخته شده‌اند. همه ما از آلودگی هوا و نقش آن بر حافظه و سلامتی‌مان بیم داریم چون می‌دانیم سرب در پیری مغز و بروز آلزایمر مؤثر است حالا اما با توجه به اینکه رژلب‌ها به خصوص انواع تقلبی یا 12 و 24 ساعته آن برای پایداری رنگ سرب دارند، نگران نمی‌شویم. کودکی که دائم مادر خود را در حال سلفی گرفتن برای اینستاگرام، تغییر سایز و پوشش برای به روزتر بودن، آرایش کردن و مسابقه من زیباتر، خوش‌اندام و خوش‌تیپ‌تر هستم، می‌بیند همان طور نمی‌شود؟ وقتی مادر اعتمادبه‌نفس خود را از جعبه لوازم آرایشی، کمد لباس، زیورآلات و تحسین‌های فضای مجازی می‌گیرد پس قصور از کودک نیست که آشکار یا دزدکی سری به جعبه لوازم آرایشی مادرش می‌زند و خودش را رنگین می‌کند. میل به آراستن و زیبایی یک میل طبیعی است اما اگر عزت و اعتمادبه‌نفس به آن گره بخورد، بیراهه رفته. اینکه کودک گاهی ما را آرایش کرده ببیند بسیار فرق دارد تا اینکه مدام ما را در حال آرایش ببیند. متأسفانه بارها دیده شده والدینی فرزندان خود را برای حضور در آتلیه عکاسی یا جشن‌ها آرایش می‌کنند یا وقتی فرزندشان اصرار می‌کند که می‌خواهد آرایش کند، کلافه می‌شوند و تسلیم.

     دیزنی لند؛ بنگاه فرهنگ فروشی

بدون شک شخصیت‌های انیمیشنی اسطوره بچه‌ها هستند؛ خودشان را در فکر و خیال بارها جای آن‌ها می‌گذارند. «حسین مردانی» فروشنده لباس کودکان خیابان «بهار» تهران می‌گوید: «بارها از والدین شنیده‌ایم که می‌گویند لباسی شبیه لباس باربی ندارید؟ یکی از همه جالب‌تر بود دنبال کت‌وشلوار با طرح مرد عنکبوتی بود برای عید.» بچه دوست دارند تا جایی که ممکن است خودشان را شبیه شخصیت‌های انیمیشنی محبوبشان کنند. شخصیت‌های «دیزنی لندی» که هفت قلم آرایش دارند و انصافاً هم زیبا و جذاب طراحی می‌شوند هم مشوق بچه­ها به آرایش کردن هستند. جالب‌تر اینکه کمپانی‌های تولید کالاهایی با برند خود را هم دارند. از دفتر و کیف گرفته تا لوازم آرایشی. وقتی کودک می‌بیند شخصیت اصلی و محبوب او چهره آرایش شده دارد و برای حضور در مهمانی‌ها ادکلن، لاک و لوازم آرایشی استفاده و همه را میخکوب زیبایی خود می‌کند، دلش می‌خواهد او هم همه را میخکوب خود کند. اینجاست که اقلام همان کمپانی‌ها به‌فروش می‌رسد. منطقاً هم کودک درک نمی‌کند آرایش برایش خوب نیست چون این صحنه‌ها را بارها در همان فیلم‌هایی دیده که والدینش برایش به نمایش گذاشته‌اند.

     روی ماهت را ببین دختر گلم!

«محبوب دوست محمدی» از کسبه صنف مبلمان و کمد خیابان حسن‌آباد تهران توجه ما را به نکته جالبی جلب می‌کند و می‌گوید: «تا همین پنج سال قبل چیدمان اتاق کودک، گهواره، تخت، کمد یا نهایتاً صندلی بود. حالا والدینی که دختردار شده‌اند میزآرایش کودکانه سفارش می‌دهند. حتی دو، سه مشتری داشتم که به مناسبت تولد دختر خودشان یا اقوام سفارش دادند. موقع بسته‌بندی کشوهایش را پر از لاک، رژ و ست لوازم آرایشی فانتزی کردند. وقتی تعجبم را دیدند، گفتند حاج آقا بچه‌های الانند دیگه!» هنوز نتوانسته بُهت آن روز را هضم کند: «جوری می‌گویند بچه‌های الانند که انگار طفلک‌های معصوم خودبه‌خود این‌جور شده‌اند. این حاصل سبک زندگی و تربیت غلط خود ماست. دختر همسایه ما ناراحتی شدید روده گرفت. بچه بیچاره استرس داشت، مدام ناخن‌های لاک‌زده‌اش را می‌جوید و همین بیمارش کرد.» دوست محمدی درست گفته در اپلیکیشن‌های خریدوفروش آنلاین سفارش جعبه آرایش کودکان و میز آرایش کم نیست. لوازم آرایشی که با مرور برندهایش می‌توان متوجه شد که بیش از 90 درصدشان همان لوازم آرایشی بزرگ‌سالانه هستند فقط در ابعاد فانتزی پر شده‌اند!

دوست محمدی می‌گوید: «خریدن میز آرایش اصلاً ایراد ندارد. اینکه بچه هر روز صبح پشت آیینه بنشیند، صورت ماه خودش را ببیند و موهایش را شانه کند هم خیلی عالی است. من با آن همه خرت‌وپرت آرایشی مشکل دارم که معصومیت بچه‌ها را می‌دزدد.»

     سواد و بلوغ رسانه ای والدین

«شاخ»‌ها و برخی اینفلوئنسرهای فضای مجازی برای افزایش مخاطبانشان در نتیجه بالابردن هزینه تبلیغات و کسب درآمد به هر ترفندی متوسل می‌شوند. یکی از این شیوه‌ها، مدلینگ همراه با کودک است. به این معنی که یک مدل برای تبلیغ پوشاک، خدمات یا نوعی از سبک زندگی که سرمایه‌داران سفارش می‌دهند، کودکی را با خود همراه و هم شکل می‌کنند تا این پیام را منتقل کنند: «آنچه تبلیغ می‌کنیم مناسب همه گروه‌های سنی است.» کاشت ناخن برای کودکان اما با کدام منطق قابل هضم است؟ این اتفاق در کشور ما و متأسفانه برخی کشورهای درگیر سودای مد و فضای مجازی در حالی اتفاق می‌افتد که در کشورهایی دیگر استفاده از لوازم آرایشی، ادکلن و ابزارهای زیبایی بزرگ سالانه برای کودکان را نوعی بهره‌کشی جنسی از آنان به‌شمار می‌برند و در صورت تعمد، قوانین حامی کودک وجود دارد.

کمی حوصله و جستجویی ساده کفایت می‌کند تا مقالات متعددی که درباره خطرات یک آرایش ساده کودکان پیدا کنیم. کارشناسان مکرر هشدار داده‌اند اگر «سواد رسانه‌ای» والدین افزایش پیدا نکند شاهد تهدید سلامت کودکان خواهیم بود. درباره مخاطرات پایین بودن عزت نفس، سواد رسانه و اعتمادبه‌نفس والدین و نقش آن بر آینده فرزندان، مفصل نوشته‌اند و درباره اینکه اگر والدین به بلوغ استفاده از فضای مجازی و انتخاب سبک‌های سالم زندگی نرسند، بعید نیست تزریق ژل، انواع جراحی زیبایی، بوتاکس و... ویژه کودکان هم باب شود.

     محصولاتی مناسب کودکان

کارشناسان می‌گویند که مضرات نیم ساعت آرایش داشتن برای کودکان برابر با مضرات 24 ساعت آرایش داشتن برای بزرگسالان است. بافت پوست کودک به‌مراتب نازک، ظریف و بنابراین جاذب‌تر است. برای کودکی که عادت به آرایش را در والدین و نزدیکان خود دیده و با آن سرگرم می‌شوند بهترین شیوه برای در امان ماندن سوق دادنش به مراقبت از زیبایی و پوست به‌جای آرایش است. برای این کار حتماً باید از محصولات ویژه کودکان استفاده کرد.

ضدآفتاب‌های ملایم، کرم‌های مرطوب‌کننده کودکان با بسته‌بندی و طرح‌های جذاب و انواع لاک‌های برچسبی ناخن با قابلیت سهولت کنده شدن، اقلامی است که به ما کمک می‌کند. برندها و شرکت‌های متعدد بنامی در زمینه تولید لوازم ویژه کودکان فعالیت و اقلامی تولید می‌کنند که مواد شیمیایی آرایشی بزرگسالان مانند سرب، نیکل، الکل یا پارابن نداشته باشند. ادکلن‌های ویژه کودک برخلاف محصولات بزرگ‌سالان که بر پایه موادالکلی است برپایه آب، گیاهان معطر و مرکبات تهیه می‌شود گل یاسمن، زنبق، پرتقال، یاس، رز و... با توجه به اینکه کودکان چندان عرق نمی‌کنند این بوها ماندگاری طبیعی خوبی دارند و برای بزرگسالان با پوست‌های حساس هم توصیه می‌شوند. این برندها لاک‌های تولید شده بدون «فتالات» و «فرمالید» دارند که با گوشه ناخن قابل کنده شدن است و برای پاک کردن آن نیاز به پاک‌کننده شیمیایی نیست.

     مجازی را جدی بگیرید

حالا اما از ما دیگر چه کاری ساخته است؟ در انتخاب انیمیشن و نصب بازی‌ها حساس باشید. بازی‌هایی که کودک در آن می‌تواند دخترک درون بازی را آرایش کند بیشتر وسوسه آرایش کردن را برایش زنده می‌کند تا اینکه از سرش بیندازد. اینستاگرام و اپلیکیشن‌ها را هنرمندانه و با ظرافت از او دور نگه دارید. سال 2017 اپلیکیشن «لایکی» 500 میلیون دانلود موفق در گوگل به‌نام خود ثبت کرد. در این چالش کودکی لوازم آرایشی می‌خورد و دیگران را ترغیب به این کار می‌کند. شبکه‌های مجازی بدون نظارت شما می‌تواند چاقویی دولبه در دست فرزند باشد.

انواع گیره سر، بافت و مدل موی کودکانه یاد بگیرید. موهایشان را ببافید. خوشبختانه کودکان هنوز شوق کودکی دارند و کلی ذوق می‌کنند. وقتی آماده شدند، بگویید: «دخترم حالا که موهایش را مرتب کرد، زیباتر هم شد.» اگر آرایش می‌کند، دعوا نکنید. زیرکانه رفتار کنید برای مثال بگویید: «خب، حالا چند دقیقه دیگر برو دست و رویت را بشوی چون دلم برای دختر زیبایم تنگ شده.»

این طور کودک با واقعیت روبه‌رو می‌شود و متوجه که نمی‌تواند مثل شخصیت‌های کارتونی بقیه را با آرایش کردن میخکوب کند. وقتی از مهمانی برگشتید، دست و روی خودتان را شستید با صدای بلند، طوری که انگارنه‌انگار منظورتان با اوست بگویید: «آخیش! دلم برای پوست خودم تنگ شده بود.» و در آخر خلاق باشید. با کمی پودرلبو قرمز، دارچین و وازلین می‌توانید رژلب خانگی سالم تولید و اگر اصرار کرد از آن برایش استفاده کنید. این‌ها ترفندهای مادرانه‌ای است که اتفاقاً به نتیجه خوبی هم رسیده‌اند.

*نعیمه جاویدی