سپهرغرب، گروه متن زندگی: گسست اجتماعی در سبک زندگی کریمانه دیده نمی‌شود؛ خانواده‌ها در این سبک از زندگی، از استحکام بیشتری برخوردارند و رابطه فرزندان و والدین استوار و محترمانه است؛ اما گاهی چنان در سبک‌های دیگر غرق شده‌ایم که به سبک‌های بومی و اسلامی خود کم‌توجه می‌شویم.

«زندگی کریمانه یک واژه نیست بلکه یک دایرةالمعارف است. کریمه اهل بیت، حضرت معصومه (ع) که در روزهای ولادت ایشان قرار دهیم و ائمه اطهار (ع) همواره گذشت و عفو را در زندگی خود داشتند. اگر بررسی کنیم می‌بینیم که گاهی حتی کسانی به ائمه اطهار (ع) جفا کردند ولی آن‌ها در برابر این ظلم گذشت کردند.»

این جملات بخش‌هایی از مباحث حجت‌الاسلام بهرام دلیر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. در ادامه گفت‌و‌گوی وی را با شبستان می‌خوانیم:

از دیدگاه حضرتعالی ویژگی‌ها و خصایص سبک زندگی کریمانه چیست؟

قبل از پاسخ به این پرسش، مقدمه‌ای را عنوان می‌کنم. اساساً در لایف استایل یا سبک زندگی‌های متنوعی پیش‌روی بشر زمانه داریم. برای مثال وقتی به‌صورت کلان از سبک زندگی غربی، شرقی، لیبرالی، مارکسیستی و... صحبت می‌شود، در واقع یک نوع رفتار و نگرش نسبت به زندگی بیان می‌شود.

این موارد از یک سو باید مورد توجه باشد، اما از سوی دیگر اگر عنوان «سبک زندگی اسلامی» را سبک زندگی کریمانه بدانیم، به خطا نرفته و سخن گزافی بر زبان نرانده‌ایم، چراکه در این شیوه از زندگی رذایل اخلاقی جایی ندارد. در این سبک شاهد حسد، بخل و کینه‌های شتری نیستیم. شاهد انتقام از همدیگر نیستیم، شاهد مچ‌گیری همدیگر نیستیم، در زندگی کریمانه همه دست یکدیگر را می‌گیرند و کسی پای دیگری را نمی‌کشد، سبک زندگی کریمانه، بخشندگی، گذشت، صمیمت، عبودیت را به همراه دارد.

آنچه که در حوزه اخلاق به فضایل اخلاقی تعبیر می‌شود، چکیده این سبک زندگی است. بنابراین زندگی کریمانه یک واژه نیست بلکه یک دایرة‌المعارف است. کریمه اهل‌بیت، حضرت معصومه (ع) و ائمه اطهار (ع) همواره در زندگی خود گذشت و عفو داشتند.

با بررسی سیره و سبک زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام درمی‌یابیم آن حضرات (ع) حتی در مقابل آن‌ها که ظلم و ستم در حقشان روا می‌داشتند، گذشت کردند.

لطفاً درباره این گذشت‌های کریمانه در سیره معصومان علیهم‌السلام مصداق بیان کنید.

رفتار امام حسین (ع) با «حُر» بارزترین مثال است، اگرچه حُر مسیر حضرت (ع) را سد کرد، حرف ایشان را گوش نداد و مانع مسیر برگشتِ امام حسین (ع) به مدینه شد و هر پیشنهادی که حضرت حسین‌بن علی (ع) داد با آن مخالفت ورزید، اما وقتی به سوی امام (ع) می‌آید و تصمیم به توبه می‌گیرد، حضرت اباعبدالله (ع) او را با آغوش باز پذیرفت و نفرمود که تو سخن مرا گوش ندادی، مسیر مرا مسدود کردی، هرگز به روی حُر نیاورد. بلکه فرمود: «تو کیستی؟ سرت را بالا بگیر».

این یعنی در سبک زندگی کریمانه سرافکندگی وجود ندارد، این خیمه کریم است، در مقابل خیمه کریم نباید سربه‌زیر باشی، بلکه سرت را بالا بگیر و زندگی کن چراکه زندگی کریمانه عزت‌مندانه است و زیر بار زور رفتن در آن جای ندارد.

رهاورد سبک زندگی کریمانه برای افراد و جامعه چیست؟

در این سبک زندگی اگر جامعه ما موفق شود به ضرس قاطع می‌توانم بگویم که آمار طلاق، جرم و جنایت، اختلاس و دستبرد به بیت‌المال پایین می‌آید؛ اما در کمال تأسف با چنین روش زندگی مواجه نیستیم و برخی تصور می‌کنند که غنیمت گیر آورده‌اند و با همین پندارها و توهمات به جان بیت‌المال می‌افتند و این چنین است که شاهد پدیده‌ای با عنوان «حقوق‌های نجومی» می‌شویم.

در زندگی کریمانه، گسست اجتماعی دیده نمی‌شود. در این سبک رابطه میان ملت و دولت معتمدانه است و دولت به ملت و ملت به دولت‌اش اعتماد دارد.

خانواده‌ها در این سبک زندگی، از استحکام بیشتری برخوردارند و رابطه اولاد و والدین استوار و محترمانه است. این سبک کریمانه نیاز امروز بشر است، اما ما گاهی چنان در سبک‌های دیگر غرق شده‌ایم که به سبک‌های بومی و اسلامی خود کم‌توجه می‌شویم.

چگونه می‌توان روح کرامت را بر سبک زندگی فردی و اجتماعی افراد حاکم و به عنصر جدایی‌ناپذیر فکر و عملکردشان تبدیل کرد؟

روحیه کرامت مثل ورزش است، هیچ ژیمناستی در روز اول این قدر انعطاف بدنی نداشت بلکه با تمرین سخت به این جایگاه رسید.

بنابراین در بحث‌های مربوط به اخلاق و معنویت و در مجموع کرامت، نیاز به تمرین و ممارست هست. تمرین بخشندگی و اینکه یکدیگر را دوست داشته باشیم و با احترام با هم برخورد و نزاع‌ها را ریشه‌کن کنیم، تعاون کرده و زور نگوییم.

از سوی دیگر باید معرفت به آموزه‌های دینی در سبک زندگی داشته باشیم، اما متأسفانه نه تنها به آموزه‌های دین بلکه به آموزه‌های ملی هم توجه نداریم. عرفاً، فلاسفه و شعرای ما و شخصیت‌های بزرگی که میراث با افتخار برایمان گذاشته‌اند را توجهی نداریم.

مسئله دیگر اینکه متأسفانه حتی متدینان ما و دین‌شناسان کمتر با کارشناسان دین ارتباط دارند. چه‌طور در همه عرصه‌ها نیاز به کارشناس داریم ولی در عرصه پُر پیچ و خم زندگی نیاز به کارشناس را احساس نمی‌کنیم؟!

علت اینکه سبک زندگی امروز از بعد کریمانه خویش دور شده، چیست؟

جامعه ما یک جامعه دینی است ولی اینکه شاهد هستیم که مردم بعضاً به برخی موارد اخلاقی توجهی نداشته و آرامش ندارند، علل مختلفی دارد و یک علت آن است که ما اصول به سبک زندگی آرامش‌بخشی که اهل‌بیت (ع) به آن سفارش کرده‌اند، توجهی نداریم.

افسردگی از حرص‌، بخل‌، کینه‌ و کدورت‌ها است و اینکه همدیگر را برنمی‌تابیم و این محیط زندگی و کار را زهر می‌کند.

ما به خدایی معتقدیم که همه ادیان قبولش دارند، دینی را قبول داریم که هم مسلمین قبول دارند. پس باید تمرین کنیم و هر کس در جامعه خودش اخلاق‌مدار باشد. اگر چنین رویه‌ای حاکم باشد شاهد زندگی کریمانه خواهیم بود.

تمام مؤلفه‌های مربوط به زندگی کریمانه را می‌توان از قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) دریافت کرد.

توجه کنیم که شاید در سبک زندگی غربی آسایش باشد ولی آرامش نیست. آرامش در سبک زندگی کریمانه اتفاق می‌افتد.