سپهرغرب، گروه سلامت: از خشم، صورت‌مان برافروخته شده و در حال آتش گرفتن هستیم! دهان‌مان خشک شده و در ناحیه گردن و پشت سر احساس درد شدیدی داریم. ضربان قلب بالا رفته و به نفس‌نفس افتاده‌ایم.

اینها می‌تواند نشانه بالارفتن فشار خون در لحظه خشم، عصبانیت یا هر واکنش اضطرابی ـ عصبی دیگر باشد.

تغییراتی که می‌تواند زمینه‌ساز سکته قلبی یا مغزی باشد. این نوع فشار خون بالا، وابسته به شرایط است. اما فشار خون بالا، عارضه‌ای است که می‌تواند از سنی به بعد، به‌عنوان بیماری بروز کند که البته دلایلی باعث بروز آن می‌شود.

بیست و هفتم اردیبهشت، روز جهانی فشار خون است. به همین مناسبت با دکتر اصغر صفرزاده خسروشاهی، متخصص داخلی - گوارش و عضو هیئت مدیره انجمن متخصصان داخلی ایران گفت‌وگو کرده‌ایم تا درباره دلایل فشار خون بالا و راهکارهای کنترل آن بیشتر بدانیم.

تصور کنید پای شما روی شلنگ آب قرار بگیرد. هرچه شلنگ باریک‌تر و فشار وارد شده از طرف پای شما روی شلنگ بیشتر باشد، گرفتگی بیشتر و بیشتر خواهد شد تا جایی که ناگهان فشار آب قطع شده و آب پشت ناحیه تحت فشار تجمع خواهد کرد.

درست مثل زمانی که گردش طبیعی خون در رگ‌ها دچار اختلال شده و کار به جایی برسد که لخته خون در رگ‌ها ایجاد شود.

دکتر صفرزاده درباره علت اصلی بروز فشار خون می‌گوید: «دلیل اصلی فشار خون بالا، اختلال در روند عادی گردش خون در رگ‌هاست. این اختلال ناشی از عوامل مختلف است. در واقع فشار خون ناشی از میزان پمپاژ خون از قلب و میزان سهولت گردش خون در رگ‌هاست. هرچه این دو اتفاق از نظم و تناسب بیشتری برخوردار باشد، فشار خون، شرایط ایده‌آل و عادی‌تری خواهد داشت. عوامل متعدد باعث بروز اختلال در گردش خون و افزایش فشار خون می‌شود.»

این متخصص داخلی ادامه می‌دهد: «فشار مینیمم و ماکزیمم هر دو باید در شرایط ایده‌آل قرار داشته باشد و در بررسی وضعیت فشار خون باید هر دو عدد مورد توجه پزشک قرار بگیرد.»

  سال‌ها با چراغ خاموش

به فشار خون «بیماری خاموش» می‌گویند، به این دلیل که ممکن است شخص سال‌ها با فشار خون بالا زندگی کند و هیچ علامتی مبنی بر این مسأله بروز نکند.

این متخصص توضیح می‌دهد: «فشار خون بیماری بدون علامتی است؛ به‌ویژه این‌که اغلب افراد اطلاع دقیقی درباره نشانه‌های آن ندارند. اما یک اتفاق می‌تواند وجود فشار خون را مشخص کند؛ برای مثال خونریزی از بینی، سردرد و اختلال در تنفس.»

دکتر خسروشاهی ادامه می‌دهد: «بنابراین لازم است از 18 سالگی، هر دو سال یک‌بار و از 40 سالگی، هر سال فشار خون کنترل شود. اما اگر سابقه ابتلا به فشار خون بالا در خانواده وجود دارد، باید از 18 تا 40 سالگی نیز سالی یک‌بار وضعیت فشار خون ارزیابی شود.»

  از آنجایی که منشأ می‌گیرد

فشار خون بالا، گرچه دلایلی دارد، از طرفی در بسیاری از افراد به‌ویژه از سنی به بعد، فشار خون بالا بروز می‌کند.

دکتر خسروشاهی دراین باره توضیح می‌دهد: «در سنین بالا، فشار خون به‌دلیل تغییرات ایجاد شده در دیواره رگ‌ها-برای مثال کاهش انعطاف‌پذیری دیواره رگ‌ها-بروز می‌کند. اما به غیر از این تغییر ناشی از بالا رفتن سن، عوامل دیگری نیز زمینه‌ساز ابتلا به فشار خون است.»

حتما شنیده‌اید که مصرف بیش از اندازه نمک زمینه‌ساز ابتلا به فشار خون بالاست. اما همه ماجرا همین نیست. این متخصص داخلی درباره علت‌های ایجاد فشار خون می‌گوید: «آپنه انسدادی خواب، بیماری کلیه‌ها، مشکلات غده تیروئید، تومور غده‌های فوق‌کلیه، عارضه‌های ژنتیکی که افراد با آن متولد می‌شوند، مصرف بعضی از داروها مانند قرص‌های جلوگیری (داروهای ضدبارداری)، دکونژستان‌ها، بعض از داروهای درمان سرماخوردگی و... ازجمله علت‌هایی است که باعث افزایش فشار خون می‌شود.»

  تحریک‌کننده‌ها کم نیست

بعضی از شرایط، زمینه‌ساز بروز بعضی بیماری‌ها هستند. برای مثال با بالارفتن سن ممکن است بعضی اختلال‌ها در فرد دیده شود. از سوی دیگر مصرف بعضی خوراکی‌ها می‌تواند زمینه‌ساز بروز بعضی بیماری‌ها باشد.

دکتر خسروشاهی درباره عوامل زمینه‌ساز فشار خون توضیح می‌دهد: «همیشه ابتلا به بیماری یا مصرف بعضی از داروها دلیل افزایش فشار خون نیست. عوامل دیگری نیز زمینه‌ساز افزایش فشار‌خون است که از آن جمله می‌توان به بالارفتن سن (از 65‌سالگی)، نژاد، زمینه ژنتیکی ابتلا به فشار خون بالا، اضافه وزن و چاقی مفرط، فعالیت بدنی کم یا نداشتن فعالیت بدنی، مصرف دخانیات، مصرف موادغذایی و تنقلات شور یا استفاده بیش از اندازه از نمک در طبخ غذا، کمبود پتاسیم، نوشیدن مشروبات الکلی، استرس و اضطراب و ابتلا به بیماری زمینه‌ای مانند بیماری کلیه، دیابت و... اشاره کرد.»

  آنچه فشار را تنظیم می‌کند

طبیعی است اگر عوامل ایجاد فشار خون بالا برطرف شود، فشار خون به حالت عادی بازمی‌گردد. اما در مواردی این امکان وجود ندارد و باید با مصرف دارو، فشار خون را تنظیم کرد.

دکتر خسروشاهی دراین باره می‌گوید: «برای آگاهی از علت افزایش فشار خون باید به پزشک مراجعه کنید. پس از شناسایی علت آن، اگر امکان حذف عامل محرک موردنظر وجود داشته باشد، فشار خون کاهش می‌یابد. برای مثال، رعایت رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، کنترل استرس و اضطراب و به‌طور کلی تغییر عادت‌های نادرستی که زمینه‌ساز افزایش فشار خون هستند.»

او ادامه می‌دهد: «اما در مواردی، علاوه بر تغییر سبک زندگی، نیاز به مصرف دارو نیز وجود دارد. دارو باید به تجویز پزشک و طبق دستور مصرف شود.»