سپهرغرب، گروه زیست‌بوم - طاهره ترابی‌مهوش: پرنده‌شناس مریوانی با بیان اینکه بر پایه مشاهدات عینی تعداد لک‌لک‌های مهاجر بر اثر آلودگی زریوار به فاضلاب‌های خانگی و صنعتی نسبت چند دهه قبل کمتر شده است گفت: متأسفانه در پی این آلودگی‌ها اردک بلوطی (اردک قواص) در منطقه کمیاب شده است.

اگر طرفدار پرنده‌نگری و عکاسی از این موجودات دوست‌داشتنی باشید، شهرستان مریوان و روستاهای اطراف دریاچه زریوار جای مناسبی برای شما خواهد بود. چراکه تعداد زیادی لک‌لک با نزدیک شدن به فصل بهار در این روستاها انتظارتان را می‌کشند؛ اما چیزی که این منطقه را جالب توجه کرده، این است که مردم خوش‌ذوق روستا برای لک‌لک‌ها شرایط رفاهی مناسبی ایجاد کرده‌اند. شرایطی که لک‌لک‌ها به‌راحتی بتوانند آشیانه بسازند و زندگی آسوده‌تری را تجربه کنند همین امر هرساله منجر به میزبانی این شهرستان از گردشگران و دوست‌‌داران محیط‌زیست بسیاری است که برای تماشای این پرنده به این خطه سفر می‌کنند بر این اساس با توجه به اهمیت این موضوع بر آن شدیم تا در این خصوص با عضو اصلی کمیته ثبت پرندگان ایران گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمد سفرنگ با تأکید براینکه بیش از 20 سال است که بر روی گونه پرندگان به‌صورت علمی کار می‌کنم گفت: خوشبختانه در استان کردستان با گونه‌های شاخص بسیاری از پرندگان مواجهیم.

وی با تأکید براینکه چکچک کردی یکی از گونه‌های شاخص پرندگان در استان کردستان است تشریح کرد: این پرنده تنها در استان‌های کردستان و کرمانشاه دیده می‌شود.

این دوستدار محیط‌زیست مریوانی با اشاره به اینکه هرساله پرنده نگاران بسیاری برای رصد این‌گونه نادر به استان کردستان و شهرستان مریوان سفر می‌کنند گفت: زادآوری این پرنده در منطقه اورامانات (گردنه تته)، منطقه پاوه اتفاق می‌افتد.

سفرنگ با اشاره به گونه شاخص دیگری از پرندگان موجود در حیات‌وحش استان کردستان به نام زردپره رخ‌زرد گفت: بیش از 95 درصد این‌گونه نیز در استان کردستان ساکن هستند.

وی با تأکید براینکه وجود گونه‌های متنوع و درعین‌حال شاخص پرندگان به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های بکر گردشگری در استان کردستان به‌حساب می‌آید تشریح کرد: این مهم نشان‌دهنده زیست‌بوم منحصربه‌فرد دریاچه زریوار جنگل‌های اطراف آن است.

این فعال محیط‌زیست کردستانی با اشاره به حضور لک‌لک‌های مهاجر در استان کردستان و به‌ویژه شهرستان مریوان در فصولی از سال گفت: در این‌گونه پرنده در این شهرستان با دو نوع کلونی زادآوری مواجهیم.

سفرنگ با اشاره به اینکه برخی از کلونی‌ها در فضای روستاهای اطراف دریاچه زریوار شکل گرفته و در واقع با زندگی اهالی این روستاها حضور این پرندگان عجین شده است تشریح کرد: نوع دیگر کلونی‌گذاری این پرنده طبیعی است که در چند منطقه جنگلی انجام می‌پذیرد.

وی در خصوص مناطق بکر طبیعی کلونی‌گذار این پرنده در استان کردستان تشریح کرد: در جنگل‌های بیدی شهرستان مریوان بیش از 300 لانه لک‌لک به‌صورت طبیعی مستقر شده است.

این پرنده‌شناس با سابقه کردستانی با اشاره به اینکه سابقه کلونی‌گذاری‌های طبیعی در مناطق این‌چنینی به صدها سال پیش بازمی گردد تشریح کرد: چند کلونی‌گذاری طبیعی مهم نیز در مناطقی همچون روستای مرانه در مرز ایران و عراق و نیز روستاهای کال و ریخلان وجود دارند.

سفرنگ با اشاره به اینکه لانه‌سازی و کلونی‌سازی زادآوری در روستا‌ها بدین شکل است که یا خود پرندگان در بالای درختان کهن‌سال اقدام به این کار می‌کنند و یا اینکه اهالی محلی روستا بنا بر فرهنگ چند صدساله خود با اعلم کردن تیرک‌ها و استقرار فنداسیون بر روی آن‌ها اقدام به لانه‌سازی برای این پرندگان می‌کنند تشریح کرد: درواقع در شهرستان مریوان لانه‌سازی برای لک‌لک‌ها به‌عنوان نذر برای گشایش مشکلات و شکرگزاری به یک عرف و سنت بدل شده است.

وی با تأکید بر تعامل‌پذیری بالای این‌گونه پرنده با اهالی منطقه و درعین‌حال عرق مردم این منطقه به صیانت و حفاظت از این لک‌لک‌ها گفت: به تعبیر بهتر لک‌لک‌ها در منطقه زریوار و روستاهای اطراف به دوست و میهمان و آشنای قدیمی مردم بدل شده به‌طوری‌که کودکان این منطقه هر صبح با باز کردن پنجره منازل خود می‌توانند لک‌لک‌های مستقر بر روی درخت موجود در حیات خانه و یا باغچه خود را ببینند.

این فعال محیط‌زیستی با اشاره به اینکه در واقع اهالی این منطقه از کودکی دوستدار حیات‌وحش و به‌ویژه پرندگان تربیت می‌شوند اذعان کرد: در خصوص تعداد لک‌لک‌ها که استان کردستان و به‌ویژه مریوان میزان آن‌ها است تحقیقات جامعی صورت نپذیرفته است اما طبق مشاهدات می‌توان گفت سالانه این استان میزبان هزار تا هزار و 500 لک‌لک بالغ و چیزی حدود 800 لانه فعال است.

سفرنگ ادامه داد: جالب‌تر اینکه در زبان محلی به لک‌لک‌ها حاجی‌لک‌لک یا حاجی تق‌تق هم می‌گویند، علت استفاده از نام حاجی برای این لک‌لک‌ها هم داستانی دارد. در گذشته لک‌لک‌های سفید در مسیر رفتن به حج و در خود مکه هم دیده‌ می‌شدند. این لک‌لک‌های سفید در فصل بهار به این مناطق بازمی‌گشتند. از طرفی به‌دلیل صدای به هم خوردن منقارهایشان حاجی تق‌تق نام گرفته‌اند.

وی با اشاره به اینکه وجود تالاب زریوار و وجود دشت‌های پهناور در اطراف این تالاب منجر به مستعد شدن این زیست‌بوم برای میزبانی ازاین‌گونه پرنده شده است اذعان کرد: درواقع نیاز غذایی این پرنده همچون مار، قورباغه، ماهی و حشرات از طریق دریاچه و دشت‌های اطراف آن تأمین می‌شود.

این دوستدار طبیعت کردزبان با بیان اینکه در کنار مستعد بودن منطقه به لحاظ میزبانی تعامل و مدارای مردم با پرنده نیز یکی از دلایلی است که این پرنده مریوان را به‌عنوان محل سکونت برگزیده است ابراز کرد: خوشبختانه همان‌طور که عنوان شد براثر تعامل اهالی منطقه با این پرندگان حتی شاهد یک مورد شکار این لک‌لک‌ها در منطقه نیستیم.

سفرنگ با تأکید براینکه مهربانی اهالی این منطقه در حافظه ژنتیکی پرنده ثبت و ماندگار می‌ماند و همین خاطره منجر به آن می‌شود که هر ساله این شهرستان میزبان این لک‌لک‌ها باشند، اذعان کرد: متأسفانه آلودگی دریاچه زریوار طی چند دهه اخیر یکی از معضلاتی است که به ناپایداری این زیست‌بوم می‌انجامد.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه این آلودگی محیط‌زیستی یقیناً بر حیات‌وحش منطقه تأثیرگذار بوده است تشریح کرد: این تأثیر بر حیات گونه‌های آبزی و کنارآبزی متفاوت است به‌طوری‌که در گونه‌های آبزی این تأثیر شدیدتر است اما در گونه‌های کنار آبزی این مهم منجر به آسیب طولانی‌مدت می‌شود به‌طوری‌که در برخی از گونه‌های کنارآبزی همچون پرندگان این فاضلاب خانگی و فلزات سنگین رها شده از فاضلاب‌های صنعتی با تأثیر بر سیستم گوارش منجر به مرگ طولانی‌مدت و رنج‌آوری آن‌ها می‌شود.

این پرنده‌شناس کردستانی با تأکید براینکه هنوز شدت این صدمات مشخص نیست تصریح کرد: ازآنجایی‌که تحقیقات علمی و جامعی در خصوص این مسئله انجام نشده است بنابراین آنچه بدان استناد می‌کنم بر اساس مشاهدات عینی است بر این اساس می‌توان گفت تعداد پرندگان کنارآبزی نسبت به سال‌های گذشته کمتر شده است.

سفرنگ با اشاره به اینکه اردک بلوطی یکی از گونه‌های نادر که در خاورمیانه زیستگاه اصلی آن تالاب زریوار است نیز متأثر از این آلودگی در منطقه نایاب شده است تصریح کرد: حال آنکه کمیاب شدن این‌گونه ربطی به شکار ندارد زیرا بیش از یک دهه است که در تالاب زریوار شکار ممنوع است.

وی با اشاره به اینکه تالاب زریوار طی سال همواره میزبان پرندگان کنار آبزی است که برخی از آن‌ها گونه‌های بومی و برخی مهاجر هستند تصریح کرد: لک‌لک‌ها از دسته پرندگان مهاجر بوده و همه‌ساله از 25 بهمن‌ماه وارد شهرستان شده و تا مهرماه در منطقه ساکن هستند.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا دستگاه‌های متولی برنامه‌ای برای حفاظت و صیانت از این حیات‌وحش نادر و زیست‌بوم زریوار ارائه کرده‌اند گفت: تاکنون برنامه مدونی در این باب ارائه نشده است اما نکته اینجاست که کاش اگر کاری نمی‌کنند از دخالت در زیست‌بوم و برهم زدن اکوسیستم هم حذر کنند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظرمی رسد آلودگی زریوار یک بحران زیست‌محیطی بالفعل است که کمترین نتیجه آن نابودی اکوسیستم طبیعی منطقه و حتی کوچ گونه‌های جانوری و پرندگان بنابراین انتظار می‌رود دستگاه‌های متولی با جدیت بیشتری به‌دنبال حل این معضل زیست‌محیطی باشند و انتظار می‌رود در عدم توجه دستگاه‌های متصدی ازآنجاکه زریوار شاهرگ حیاتی گردشگری استان کردستان است این مهم از سوی نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی تا رسیدن به نتیجه پیگیری شود زیرا آلودگی زریوار در نهایت منجر به نابودی اکوسیستم در منطقه خواهد شد.