سپهرغرب، گروه شهر - طاهره ترابی‌مهوش: کارشناس ارشد مدیریت شهری با بیان اینکه هر شهر نیازمند الگوی بومی‌سازی شده متناسب با دی‌ان‌ای شهری است گفت: اقتباس از الگوهای یکسان در شهرها بدون در نظر گرفتن خصوصیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در هر شهر اثربخشی و کارآمدی مدیریت شهری را زیر سؤال می‌برد.

مفهوم مدیریت شهری را می‌توان در سطح وسیع این‌طور بیان کرد که درباره حکومت‌های محلی و یا در حد وظایف شهرداری‌ها به کار می‌روند، حال‌آنکه طی سال‌های اخیر متأسفانه در بسیاری از شهرهای ایران کارآمدی مدیریت شهر دستخوش چالش‌های بسیاری بوده و برخی از این چالش‌ها را می‌توان نشأت گرفته از پذیرش الگوهای غربی و حتی داخلی بدون در نظر گرفتن تفاوت در ویژگی‌های شهری قلمداد کرد براین اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدم تا در خصوص مدیریت شهری الگوها و درعین‌حال چالش‌های پیش‌رو و همچنین ارائه راهکار برای حل این موانع با کارشناس ارشد مدیریت شهری گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مرجان جعفری‌نوذر با ارائه تعریفی از شهر گفت: شهر به‌عنوان یک سکونت‌گاه بزرگ و با یک جمعیت متراکم با ابعاد و جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، کالبدی و فرهنگی است.

وی افزود: شهر در عین برخورداری از یک هویت و شخصیت اجتماعی و جغرافیای واحد در درون خود نیز می‌تواند قلمروهای اجتماعی و جغرافیایی متعدد و متمایز را شکل دهد.

وی با بیان اینکه هرکدام از این قلمروها خود در نگرش‌ متفاوت، متنوع و حتی گاهی در تعارض با یکدیگر هستند خاطرنشان کرد: براین اساس با توجه به تفاوت‌های عنوان‌شده یقیناً اداره شهر با مشکلات متعدد روبه‌رو می‌شود.

این کارشناس ارشد مدیریت شهری با تأکید براینکه مدیریت یک موضوع پیچیده و با ابعاد متنوعی همچون شهر نیازمند مدیریت کارآمد است تصریح کرد: باید این مدیریت برای همه ابعاد شهر برنامه کاربردی داشته باشد.

جعفری‌نوذر با بیان اینکه تک‌بعدی نمی‌توان شهر را مدیریت کرد گفت: در مدیریت شهری با چهار عنصر مهم روبه‌رو هستیم.

وی با تأکید براینکه نخستین عنصر شهروندان هستند اذعان کرد: دیگر عناصر نیز شامل شهرداری، شورا و نهایت دولت مرکزی است که بر تصمیم‌سازی‌های مدیریت شهر تأثیرگذار است.

این کارشناس حوزه شهر افزود: بنابراین با توجه به عناصر و مؤلفه‌های عنوان‌شده ایجاد ارتباط و هماهنگی بین عناصر بسیار مهم است زیرا در نبود این ارتباط طبیعتاً مدیریت شهری با کارآمدی اثربخش فاصله خواهد داشت.

جعفری‌نوذر با اشاره به اینکه برای مدیریت شهری در دنیا با الگوها و مدل‌های مختلفی مواجهیم ‌اظهار کرد: در این ارتباط اگر به بررسی نحوه مدیریت شهری در کشورهای مختلف بپردازیم مدل‌هایی همچون «شورا-شهردار»، «شورا -مدیر شهر» و « رهبری جمعی »، « رهبری کمیسیونی » و در نهایت « شهردار قوی » برمی‌خوریم.

وی ادامه داد: دراین‌بین دو الگو «شورا -شهردار» و «شورا -مدیر شهر» از مجله الگوها متداول مدیریت شهری در سطح جهان است.

این کارشناس ارشد مدیریت شهری با بیان اینکه در ایران منطبق با بررسی‌های صورت گرفته و نیز مطالعه متون قانونی که در مدیریت شهری ایران به کار گرفته می‌شود می‌توان گفت الگوی مورد توجه در مدیریت شهری ( شورا- مدیر شهر) است، عنوان کرد: در این مدل شورا توسط مردم به‌صورت مستقیم انتخاب و شهردار و یا مدیر شهر نیز توسط اعضای شورا انتخاب می‌شوند.

جعفری‌نوذر با بیان اینکه هرکدام از مدل‌ها و الگوهای مدیریت شهری دارای معایب و مزایای متعددی است خاطرنشان کرد: حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا یک مدل برای یک شهر مناسب و یا نامناسب است بنابراین در پاسخ به این سؤال باید گفت این مهم به میزان انطباق الگوها با شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهر مورد نظر بستگی دارد.

وی افزود: بنابراین در انتخاب الگو به‌جای اقتباس و الگوبرداری از سایر شهرها می‌بایست نسبت به بومی‌سازی الگو حاکم بر شهر اقدام کنیم.

این کارشناس ارشد مدیریت شهری با اشاره به اینکه این الگو باید با شرایط اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حتی کالبدی شهر همخوانی داشته باشد اظهار کرد: در واقع ملاک موفقیت و کارآمدی مدیریت شهری وابستگی مستقیم به میزان بومی‌سازی الگوی مدیریت شهری با شهر دارد.

جعفری‌نوذر با تأکید براینکه نمی‌توان مدیریت شهر حتی دو شهر هم‌جوار را نیز به یک چشم دید زیرا هر شهر به‌تناسب شرایط دارای تفاوت‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی کالبدی با دیگر شهرها است گفت: در واقع هر شهر به‌تنهایی همچون انسان‌ها دارای یک دی‌ان‌ای شهری خاص خود است.

وی با تأکید براینکه شهرها نیز به‌مثابه یک موجود زنده دارای خصوصیات، دی‌ان‌ای، ماهیت و ویژگی‌های خاص خود هستند ابراز کرد: بنابراین با توجه به شرایط بومی هر شهر باید نسبت به بهره‌مندی و استفاده از الگو متناسب با آن اقدام کنند.

این کارشناس ارشد مدیریت شهری با اشاره به اینکه باید الگوی مورد نظر در هر شهر را به فراخور ویژگی‌های خاص آن شهر در ابعاد مختلف پیاده تا اثربخش و کارآمد باشد، تصریح کرد: در واقع مدل مورد نظر باید زمینه‌گرا باشد زیرا عدم تطابق مدل با ویژگی‌ها برآیندی جز چالش در مدیریت شهری چیزی به‌دنبال نخواهد داشت.

جعفری‌نوذر با بیان اینکه این چالش‌ها برآمده از آن است که بسیاری از این مدل‌ها در تدوین رویکرد خود از مدل‌ بالا به پایین در ترسیم مدیریت بهره برده‌اند گفت: در واقع اغلب این مدل تمرکزگرا بوده و بدون توجه به زمینه (شهر موردنظر) و خصوصیات آن به‌کار گرفته می‌شوند.

وی با بیان اینکه چالش‌های مدیریت شهری را می‌توان به دو بخش چالش‌های رویه‌ای و محتوایی تقسیم کنیم بیان کرد: چالش‌های رویه‌ای به آن دست از چالش‌ها اطلاق می‌شوند که در پی الگوهای مدیریتی ایجاد می‌شوند.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین چالش‌های رویه‌ای عدم وجود مدیریت یکپارچه شهری است که منجر به تفرق فضای بالایی می‌شود.

این کارشناس حوزه شهر با تأکید براینکه در عدم نبود مدیریت یکپارچه با توجه به ابعاد مختلف یک شهر به‌عنوان یک موجود زنده چالش‌ها یکی پس از دیگری نمود پیدا می‌کنند، گفت: این تفرق فضای-سیاسی (در نبود مدیریت شهری یکپارچه) منجر به بروز مشکلات عمده پیش روی مدیریت شهری می‌شود.

جعفری‌نوذر با بیان اینکه چالش‌های محتوایی نیز درواقع نتیجه و معلول چالش‌های رویه به‌حساب می‌آیند گفت: یعنی اگر در ساختار و مدل مدیریت شهری بومی‌سازی لازم رخ ندهد و تفرق موجود حل نشود منجر به ایجاد چالش‌های محتوایی همچون توسعه ناموزون شهر،گسترش حاشیه‌نشینی، افزایش مهاجرت، ترافیک، آلودگی هوا و غیره خواهیم بود.

وی با بیان اینکه دراین‌بین یکی از چالش‌هایی که این روزها شهرها به آن مبتلا شده‌اند مهاجرت معکوس است عنوان کرد: به‌زودی شاهد گسترش مهاجر از درون شهر به محیط پیرامونی خواهیم بود که این مهم منجر به گسترش حاشیه‌نشینی بیشتر در شهرها می‌شود.

این کارشناس ارشد مدیریت شهری ادامه داد: بنابراین با توجه به چالش‌های عنوان‌شده به‌نظر می‌رسد استفاده از الگوی یکسان مدیریت شهری در همه شهرها یکی از زمینه‌های بروز این چالش‌ها است بنابراین راهکار مورد توجه دراین‌بین با توجه به تفاوت در ویژگی‌های هر شهر با دیگری بهره‌مندی از الگوی اقتضایی بنا بر «دی‌ان‌ای» هر شهر لازم مدیریت شهری کارآمد در حال حاضر است.

جعفری‌نوذر با بیان اینکه فقدان تفاوت و تمایز بین نظام اداری و سیاسی امور شهر در سطوح مختلف جمعیتی، سیاسی و مکانیزم مرتبط با این مسائل مهم‌ترین مشکل شهرها کشور در بحث مدیریت شهری است که همدان نیز از قاعده مستثنی نیست اذعان کرد: این مهم ناشی از عدم بهره‌مندی از الگوهای بومی‌سازی شده است که منجر به آن می‌شود که کیفیت، کارآمدی و اثربخشی مدیریت شهری را تحت تأثیر قرار دهد.

وی با تأکید براینکه تفاوت در مدیریت شهر‌ها در هر کشور این روزها منطبق با تجارب جهانی امری لازم و مطلوب است عنوان کرد: همان‌طور که عنوان شد می‌بایست برای رسیدن به مدیریت شهری کارآمد نسبت به عملی کردن الگوی اقتضایی در هر شهر اقدام شود تا بر اساس ویژگی‌های خاص نیازسنجی و امکان‌سنجی آن شهر مدیران شهری تصمیم‌سازی کنند.

وی ابراز کرد: دراین‌بین شوراهای شهر می‌توانند به‌عنوان سیاست‌گذار مطالعه الگوهای شهر و بومی‌سازی آن را به‌عنوان یک اصل در دستور کار خود قرار دهند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد طی چند سال اخیر الگوبرداری از مدیریت شهری دیگر کشورها و شهرها بدون در نظر گرفتن خصوصیات ویژه هر شهر اصلی‌ترین و در واقع سنگ اصلی پیشروی مدیریت شهر برای رسیدن به کارآمدی است؛ بنابراین انتظار می‌رود بهره‌مندی از الگوی اقتضایی به‌عنوان یک اصل و آرمان در دوره ششم شوراها در عرصه سیاست‌گذاری و مطالعه و برنامه‌ریزی مورد توجه قرار گیرد تا شهر با چالش‌های کمتری در عرصه مدیریت به‌ویژه در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی روبه‌رو شوند.