فعالان اقتصادی معتقدند چالش دو ساله بازار نهاده‌های دامی که صنعت دام و طیور کشور را زمین گیر کرده به دلیل تشدید بی تدبیری‌ها ابعاد تازه ای پیدا کرده است.

بازار نهاده‌های دامی در حدود ٢ سال اخیر، شرایط بسیار ملتهبی را پشت سر گذاشته، این نابسامانی‌ها در حالی اتفاق افتاده که از اواسط دی ماه 1398 واردکنندگان، تولیدکنندگان و فعالان صنعت دام و طیور درباره فرایند تأمین و توزیع نهاده‌های دامی هشدارهای جدی داده و عواقب آن را گوشزد می‌کردند.

 ماجرا از کجا آغاز شد؟

عدم تخصیص به موقع ارز و واردات، عدم نظارت کافی بر حلقه‌های زنجیره تأمین و توزیع نهاده‌ها، ایرادات متعدد سامانه بازارگاه و مواردی از این قبیل موجب شد که علیرغم تخصیص سنگین ارز برای واردات نهاده‌های دامی، بازار این اقلام با نابسامانی بی سابقه و تولیدکنندگان با کمبود جدی مواجه شوند. 

چرا که رانت سنگین نهفته در ارز 4200 تومانی بسیاری از حلقه‌های واقع در زنجیره تأمین و توزیع نهادهای دامی را گرفتار فساد کرد. در کنار این، عدم اصلاح ایرادات سامانه بازارگاه و توزیع غیراصولی نیز به این بحران‌ها دامن زد تا جایی که سال گذشته قیمت مرغ در مقاطعی از سال تا 40 هزار تومان نیز صعود کرد و نرخ مصوب 20 هزار و 400 تومانی موجب تشکیل صف‌های طولانی مردم برای خرید به نرخ مصوب دولتی شد اما از آنجا که نابسامانی یک‌ساله، منجر به افت شدید تولید شده بود، در نهایت دولت برای متعادل کردن عرضه و تقاضا، ناچار شد به واردات روی بیاورد.

نابسامانی بازار نهاده‌های دامی طی این مدت فقط بازار مرغ را به لرزه نینداخته بلکه قیمت سایر محصولات پروتئینی از جمله تخم مرغ و گوشت نیز در طول سال گذشته با نوسانات بسیار شدیدی همراه بود و حتی برخی از این کالاها از سبد مصرف برخی دهک‌های درآمدی به طور کامل حذف شد. اکنون مدتی است از فعالان بازار نهاده‌های دامی خبر می‌رسد که رویه‌های غلط گذشته امسال نیز در حال تکرار است و شاهد بحرانی‌تر شدن اوضاع صنعت دام و طیور کشور هستیم.

 ‌روند کُند توزیع

در همین زمینه ناصر نبی پور، رئیس هیأت مدیره اتحادیه مرغ تخم گذار استان تهران با اشاره به کمبود ایجاد شده در بازار نهاده‌های دامی، گفت: نهاده‌هایی که باید طی 7 تا 10 روز بعد از خرید به دست تولیدکننده برسد، دوماه طول می‌کشد تا در اختیار تولیدکننده قرار بگیرد.

وی تأخیر در بارگیری نهاده‌های دامی، کمبود کامیون و افزایش شدید قیمت کرایه‌های حمل و نقل را از جمله مشکلات این بخش عنوان کرد و گفت: این طور که به نظر می‌رسد شرکت پشتیبانی امور دام نیز جنس کافی در اختیار ندارد چون ما در اردیبهشت ماه از این شرکت نهاده خریداری کرده ایم اما هنوز به دست مان نرسیده است.

نبی پور با اشاره به اینکه از شرکت واردکننده دیگری نیز در تاریخ 9 خرداد 1400 نهاده خریداری کرده ایم و هنوز به دست مان نرسیده است، اضافه کرد: نهاده مورد نیاز تعداد زیادی از مرغداران کمتر از 10 تن است و این دسته از تولیدکنندگان به شدت گرفتار شده اند چرا که این حجم نهاده اصلاً بارگیری نمی‌شود و تولیدکننده برای اینکه محموله اش را بیاورند باید کرایه 25 تن نهاده را پرداخت کند.

وی تصریح کرد: از سال 1362 که بنده وارد این صنعت شده ام تاکنون، هیچگاه اوضاع تا این حد نابسامان و آشفته نبوده است.

 مرغداران گله‌های مرغ با سن 70 هفته را به کشتارگاه می‌فرستند

این فعال بخش خصوصی تاکید کرد: روند فعلی منجر به این شده که تولیدکنندگان نهاده مورد نیازشان را از بازار آزاد تأمین کنند و به همین جهت در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم ذرت به 5200 تومان، کنجاله سویا به 7500 تا 8,000 تومان و جوی دامی به بیش از 5,000 تومان افزایش یافته است.

نبی پور با بیان اینکه قیمت جوجه یکروزه تخم گذار نیز هم اکنون کمتر از 15 هزار تومان نیست، گفت: مرغداران در نامه‌ای به وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده اند در صورت ادامه این روند، گله‌های با سن 70 هفته را حذف خواهند کرد در حالی که در حالت معمول گله‌ها در سن 90 هفتگی به کشتارگاه می‌روند.

وی با اشاره به اینکه امروز قرار بود مرغداران روبروی وزارت جهاد کشاورزی تجمع کنند، افزود: مسئولان مربوطه از تولیدکنندگان خواسته اند دست نگه دارند تا آنها مشکلات را حل کنند.

این فعال بخش خصوصی با اشاره به اینکه قیمت تمام شده تولید تخم مرغ در حال حاضر 18,300 تومان در هر کیلوگرم است، گفت: قیمت مصوب تخم مرغ 14 هزار تومان است و وزارت جهاد کشاورزی قیمت 17 هزار و 300 تومان را به ستاد تنظیم بازار پیشنهاد کرده که قرار است بررسی و تصویب شود.

 در صورت ادامه روند فعلی حداکثر تا 20 روز آینده قیمت تخم مرغ به شدت بالا می‌رود

وی با بیان اینکه مرغداران در هر کیلوگرم تولید 4 تا 5 هزار تومان ضرر می‌کنند، افزود: تولیدکنندگان صبح نمی‌دانند که ظهر در بازار نهاده‌های دامی و سایر مؤلفه‌های تولید چه خبر است و همین مسائل موجب حذف گله‌های تخم گذار می‌شود.

نبی پور با بیان اینکه ما نمی‌دانیم سیاست دولتمردان در ماه‌های آینده به چه صورت خواهد بود، گفت: ما هنوز نمی‌دانیم قرار است ارز 4200 تومانی حذف شود یا نه؟ قرار است واردات نهاده با ارز 25 هزار تومانی باشد یا خیر؟ سرمایه گذار و تولیدکننده باید تکلیف خود را بداند تا بتواند تصمیم گیری درست کند.

وی درباره اینکه چقدر احتمال دارد در روزهای آینده با کمبود تولید تخم مرغ مواجه شویم، تاکید کرد: همین الان هم با کمبود مواجه هستیم و در صورت ادامه روند فعلی حداکثر تا 20 روز آینده قیمت تخم مرغ به شدت بالا می‌رود.

 هزینه احداث یک مرغداری با 100 هزار قطعه مرغ 11 میلیارد تومان است

نبی پور با بیان اینکه استان خراسان رضوی یکی از استان‌هایی است که تولید تخم مرغ بالایی دارد، گفت: هم اکنون بالای 50 درصد از واحدهای تولیدی این استان خالی است همچنین در استان تهران به جای 16 میلیون، حدود 6 میلیون قطعه مرغ تخم گذار و پولت (مرغ سه ماهه ای که تولیدکنندگان خریداری و نگه داری می‌کنند و دو ماه بعد تخم می‌گذارد) داریم بنابراین با 10 میلیون قطعه کمبود فقط در تهران مواجه هستیم.

وی ادامه داد: قیمت هر قطعه پولت سال گذشته 32 تا 34 هزار تومان بود اما هم اکنون به 65 هزار تومان رسیده ضمن اینکه قیمت مرغ تخم گذار 5 ماهه سال گذشته 45 هزار تومان بوده هم اکنون به 95 هزار تومان رسیده است.

این فعال بخش خصوصی تاکید کرد که در حال حاضر ایجاد یک مرغداری با 100 هزار قطعه مرغ حدود 11 میلیارد تومان هزینه نیاز دارد که رقم بسیار هنگفتی است و خیلی از واحدهای تولیدی که از چرخه تولید خارج می‌شوند دیگر قادر به بازگشت نخواهند بود.

براساس این گزارش، فعالان اقتصادی عمده مشکلات بازار نهاده‌های دامی را طی سال‌های اخیر ناشی از سوءمدیریت مسئولان مربوطه می‌دانند و معتقدند که اگر دولتمردان با تدبیر و برنامه جدی در این حوزه عمل می‌کردند در حال حاضر شاهد چنین وضعیتی نبودیم. در همین زمینه محمد نائیجی، عضو انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان کشور گفت: بی تدبیری دستگاه‌های مسئول در تأمین نهاده‌های دامی طی 2 سال اخیر منجر به ناکارآمدی سامانه بازارگاه شد ضمن اینکه بحث امضاهای طلایی نیز در این حوزه مطرح بود و برخی ارگان‌ها بین 50 تا 100 هزارتن نهاده دامی را به این شکل گرفتند و استفاده کردند و یک امضای طلایی باعث شد نهاده‌ها بدون ورود در بازارگاه در بازار آزاد به فروش برسد.

نائیجی اضافه کرد: علیرغم اینکه کارشناسان مختلف به نحوه توزیع نهاده‌های دامی اعتراض داشتند و خواستار اصلاح آن بودند چنین اتفاقی نیفتاد و متأسفانه مدیران نالایقی که بر سرکار بودند هر موقع دیدند موقعیت شأن به خطر افتاده، تصمیماتی به مراتب اشتباه تر گرفتند.

 اقدامات دو ساله دولت در حل چالش نهاده‌ها؛ ابتدا انکار، سپس وعده

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که به دنبال این سیاست‌های غلط و عدم حمایت از تولیدکننده، رخ داد مشکلاتی بود که برای تولیدکنندگان مرغ گوشتی ایجاد شد و ما شاهد معدوم سازی میلیون‌ها قطعه جوجه یکروزه بودیم که در نتیجه این مساله قیمت جوجه امسال تقریباً 20 برابر شد و از حدود 500 تومان به 9,000 تومان رسید.

نائیجی تصریح کرد: به جرأت می‌توان گفت در میان وزارت خانه‌های مسئول در این حوزه، وزارت جهاد کشاورزی یکی از بی برنامه ترین و پر اشتباه ترین وزارتخانه‌ها بود که اقدامات مدیران این وزارت در دو سال اخیر و مشکلاتی که به دنبال این اقدامات ایجاد شد، در تاریخ ثبت می‌شود.

روند کشتار دام‌های مولد و گله‌های مرغ تخم گذار این بیم را به وجود آورده که طی ماه‌های آینده سرمایه‌های دامی و طیور کشور در معرض نابودی قرار بگیرند و شرایط به گونه‌ای باشد که امکان جبران آن وجود نداشته باشد. با توجه به اینکه علیرغم هشدارهای دو ساله فعالان صنعت، کارشناسان و رسانه‌ها، دولتمردان تا مدت‌ها مباحث مطرح شده درباره کمبود نهاده‌های دامی را انکار می‌کردند و بعد از مدتی که ناچارا این مساله را قبول کردند و به دادن وعده‌های مختلف روی آوردند. بنابراین در حال حاضر نیز چندان امیدی به عملکرد دولتمردان نیست و به نظر می‌رسد نهادهای بالادستی و حاکمیتی باید به این مساله ورود و از گسترش این چالش بزرگ جلوگیری کنند.