با نزدیک شدن به‌روز‌های آغازین تشکیل دولت سیزدهم، یکی از سؤالات اساسی و انتظار اصلی مردم از دولت آقای رئیسی چگونگی و ترکیب تیم مدیران عالی و میانی دولت سیزدهم است، به‌گونه‌ای که قادر باشد مبتنی بر ظرفیت‌های ملی و فرصت‌های بین‌المللی نظام اسلامی، مشکلات و مسائل کشور را حل کرده و گرد یأس و ناامیدی را که متأسفانه از عملکرد ضعیف دولت‌های یازدهم و دوازدهم بر کشور سایه انداخته است بزداید. این نقیصه دولت آقای روحانی اگرچه ریشه در نوع انتخاب تیم همراه و مبانی فکری آن‌ها از سال‌های اولیه دولت یازدهم تاکنون داشته و دارد، به‌طوری‌که بعضی از مدیران عالی و میانی دولت با مشکلات و نیاز‌های اصلی اقشار مردم و به‌ویژه محرومان بیگانه بودند، اما در ماه‌های اخیر این معضل به دلیل شکست سیاست خارجی دولت وی که حل تمامی مسائل کشور مشروط به آن شده بود و همچنین عارضه طبیعی روز‌های پایانی کار یک دولت هشت‌ساله مضاعف شده بود. در این میان، تجربه مدیریت صبح جمعه‌ای دولت‌های یازدهم و دوازدهم در مدیریت و مواجهه با چالش‌های اساسی کشور و همچنین ماجرای مدیریت اقتصاد کشور در همه این سال‌ها؛ نه‌فقط در بازار سکه، ارز و بورس که حتی در بازار مرغ و روغن و سایر مایحتاج ضروری مردم دچار این معضلِ مزمن بوده و خبری از تدبیر نبود.

در عرصه سیاست خارجی نیز به‌عنوان تنها نقطه قوتی که دولت، مدعی آن بود، به‌واسطه درک غلط و فهم نادرست از شرایط کشور تا پایان دولت دوازدهم هم آورده خاصی برای ایران و ایرانی نداشت. شوربختانه اینکه انتشار یک فایل صوتی از وزیر امور خارجه نشان داد آقایان نه‌تنها انقلابی نیستند، بلکه اصول اولیه دیپلماسی را هم نمی‌دانند و هنوز از رویکرد غلط خود در نگاه خوش‌بینانه به غرب بازنگشته‌اند.

هدف از بیان مشکلات گذشته نقد دولت دوازدهم نیست، چراکه این نقد آورده‌ای برای کشور ندارد، بلکه عبرت از گذشته چراغ راه آینده است، رفت‌وآمد دولت‌ها و آدم‌ها، بدون نوگرایی و بازتعریف سیاست‌ها، ساختار‌ها و روندها، نمی‌تواند تغییرات جدی در سازمان حکمرانی وزندگی مردم ایجاد کند. امروز تحول در حکمرانی یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است که شایسته است پیرامون آن‌یک نهضت اندیشه‌ورزانه شکل بگیرد.

بدون شک تشکیل دولت سیزدهم می‌تواند اولین دریچه تحول در حکمرانی و پایان دادن به ساده‌انگاری در حکمرانی باشد. نکته‌ای که مقام معظم رهبری در سال‌های اخیر بار‌ها در بیاناتشان به‌ویژه در دیدار با دانشجویان در 21 اردیبهشت امسال بر آن تأکید کرده‌اند.

معظم‌له در آن دیدار در تبیین علت نیاز کشور به تحول‌خواهی و تحول‌گرایی گفتند که در کنار پیشرفت‌ها و موفقیت‌های فراوان در دهه‌های اخیر، در زمینه‌هایی دچار عقب‌ماندگی و مشکلات مزمن هستیم که با حرکت‌های معمولی علاج نمی‌شوند و نیاز به تحول و حرکتی فوق‌العاده داریم که این نیاز جزو مسلمات این دوره از انقلاب برای تحقق گام دوم است. ایشان عقب‌ماندگی‌ها را ناشی از برخی غفلت‌ها، غرض‌ورزی‌ها و فاصله گرفتن‌های تدریجی از خط انقلاب در دهه‌های اخیر خواندند و گفتند: به همین علت، بسیاری از ظرفیت‌ها و فرصت‌ها معطل و مغفول مانده و به منافع ملی خسارت زده است.

مقام معظم رهبری با اشاره به برخی مصادیق، افزودند: دیوان‌سالاری، کاغذبازی، مقررات غیرمفید و گاه مضر ازجمله مشکلات بخش‌های مدیریتی کشور است، ضمن اینکه در بخش زندگی عمومی مسائلی مانند اسراف، مسابقه تجمل‌گرایی و اشرافی گری، بالا رفتن سن ازدواج و پیری جمعیت ازجمله مشکلات جدی است. رهبر انقلاب، روشن بودن منطق و هدف تحول را باعث جلوگیری از هرج‌ومرج ذهنی و عملی در این مسیر دانستند و گفتند: تحول باید ما را به احسن‌الحال برساند یعنی به تقویت خطوط اساسی انقلاب و روان شدن مسیر حرکت به سمت آرمان‌های اساسی نظیر عدالت، استقلال، آزادی و اسلامی شدن جامعه.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ایجاد تحول در بخش‌هایی همچون جریان اقتصادی و همچنین حرکت علمی کشور را منوط به نگاهی دقیق و جامع دانستند و تأکید کردند: امروز نخبگان متدین و انقلابی کشور دارای تجربه‌های فراوان هستند و می‌توانند با تولید فکر و ابتکار، زمینه‌ساز تحول و همچنین مواجهه صحیح با مسائل جدید همچون فضای مجازی باشند.

براین اساس؛ بایسته‌های دولت سیزدهم در این عرصه را در چند محور می‌توان مورد تأکید قرارداد:

1-مبتنی بر تجربه و عملکرد دولت‌های گذشته، تحول ضرورتی انکارناپذیر است.

2-با توجه به مبانی فکری انقلاب اسلامی و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ملی و فرصت‌های بین‌المللی، تحول در حکمرانی امکان‌پذیر است.

3- راه تحقق تحول، تشکیل یک دولت معتقد به تحول با مجموعه‌ای از کارگزاران معتقدِ شایسته و انقلابی باروحیه و عمل جهادی است.

4-برخورداری از اهداف عالی در زمینه‌های مختلف (سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و علمی).

5- اعتقاد به توان نیرو‌های جوان و مؤمن انقلابی در پیشبُرد تحول و میدان دادن به آن‌ها.

6- داشتن برنامه تحول (راهبرد‌های هدف‌دار و زمان‌دار با تأکید به مدیریت جهادی و انقلابی).

7-شناخت امکانات و ظرفیت‌های کشور، فرصت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و نقاط آسیب‌پذیر دشمن.

8- بسیج همه امکانات مادی، معنوی و نیرو‌های انسانی مرتبط.

9- پیشرفت‌های علمی در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و دسترسی کشور به آن تحقق این تحول را آسان‌تر کرده است.

ازآنجایی‌که تشکیل دولت سیزدهم با توجه به روند‌های گذشته یک فرصت و سرمایه بزرگ برای نظام اسلامی و مهم‌ترین ابزار برای ایجاد تغییر در شرایط نامطلوب موجود و حرکت کشور به سمت نقطه مطلوب است، دشمنی که تمام رشته‌های خود را در حال پنبه شدن می‌بیند، یقیناً از تمام ظرفیت‌های خود «شبکه نفوذی‌ها»، «شبکه سلاطین صنفی و اقتصادی»، «شبکه حلقه‌های اجتماعی در اقشار و صنوف»، «شبکه گسترده و بی‌دروپیکر دنیای مجازی»، «شبکه جریان بازنده»، «جریان مروج سکولاریسم داخلی»، «امپراتوری رسانه‌ای دشمن»، «مراکز سایبری معاندین و محاربان و مخالفین خارج‌نشین» برای زمین زدن دولت انقلابی و ناکارآمد نمایی نظام اسلامی و تحریک مردم علیه حاکمیت استفاده خواهد کرد؛ و اگرچه تشکیل دولت سیزدهم می‌تواند پروژه ناکارآمد‌سازی و ناکارآمد نمایی نظام جمهوری اسلامی را عملاً با شکست مواجه کند، اما یأس و ناامیدی دشمن هرگز به معنی دست برداشتن از توطئه و تسلیم شدن در برابر اراده انقلابی ملت ایران نبوده و بی‌شک غرب برای مقابله با حرکت انقلابی ملت ایران و تلاش برای دردسرآفرینی و مانع‌تراشی‌های جدید طرحی نو درانداخته و ساز دیگری کوک خواهد کرد که این روز‌ها به بهانه کمبود آب در خوزستان، ابعاد آن آشکارشده است.

مهم‌ترین مأموریت خط نفوذ و شبکه همکار دشمن در داخل، «انجام پروژه بزرگ‌نمایی مشکلات و مشغول‌سازی دولت انقلابی به امور فرعی»، «ایجاد چالش‌های وسیع بر سر راه دولت» و تشدید فشار‌های اقتصادی و سیاسی همراه با افزودن بر حجم توقعات مردم خواهد بود. به همین دلیل دولت سیزدهم فرصتی برای آزمون‌وخطا ندارد و از همان ابتدای شروع به کار باید با کابینه‌ای قوی و کارآزموده و به‌ویژه با انتخاب یک تیم اقتصادی مجرب و با نگاهی تحول‌گرا، برای حل معضلات اقتصادی و معیشت مردم که بزرگ‌ترین چالش در سر راه آن است، گام‌های استوار و محکم بردارد و از همان روز‌های آغازین مردم با اقدامات دولت بتوانند تغییر و تحول را احساس کنند.

چالش دیگر دولت سیزدهم، چالش سهم خواهی‌ها است. به‌رغم عدم وامداری دولت آقای رئیسی به گروه‌ها و احزاب سیاسی، این دولت با حجم گسترده‌ای از توقعات افراد و جریان‌ها برای تصاحب مسئولیت‌ها مواجه است. این مطالبات از یک‌سو و تلاش برای نفوذ که با مطامع خاص مثل ناکارآمد‌سازی و... دنبال می‌شود، سلامت دولت سیزدهم را تهدید می‌کند. این امر که به‌طور طبیعی با نزدیک شدن اعلام اسامی اعضای کابینه تشدید خواهد شد، هوشیاری و دقت بیش‌ازپیش رئیس دولت سیزدهم را ایجاب می‌کند.

*عباس حاجی‌نجاری