حریم استحفاظی موضوع قانون زمین شهری عبارت است از حریم مصوب شهرها که بزرگ‌تر و در برگیرنده محدوده قانونی بوده و در اجرای ماده 99 قانون شهرداری تعیین می‌شود. چنانچه محدوده نهایی مشخص شده در طرح مصوب جامع یا هادی شهر بزرگ‌تر از محدوده قانونی مصوب شهر و در شهرهای دارای حریم مصوب بزرگ‌تر از حریم شهر باشد محدوده نهایی طرح‌های مذکور، حریم استحفاظی محسوب می‌شود.

از سوی دیگر اراضی شهری به انواعی تقسیم می‌شود که هر یک از آن‌ها احکام و قوانین مربوط به خود را دارد که رعایت آن‌ها در مناسبات افراد و اشخاص، بویژه آنجا که سخن از تملیک و تملک و عمران این اراضی مطرح می‌شود اهمیت زیادی دارد. برای آشنایی بیشتر با انواع اراضی شهری، احکام راجع به آن‌ا و نیز دستگاه‌های متولی نظارت بر این اراضی با محمدرضا فاتحی، وکیل دادگستری و کارشناس ارشد حقوق عمومی گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

  منظور از اراضی موات شهری و شرایط احیا و عمران آن‌ها چیست؟

وفق ماده 3 قانون زمین شهری اراضی موات شهری زمین‌هایی است که سابقه عمران و احیا نداشته است بر اساس ماده یک آیین‌نامه اجرایی این قانون منظور از عمران و احیای قابل قبول مراد از قابل قبول در این قانون عمومات یاد شده در ماده 141 قانون مدنی است که عرفا عبارت است از اموری همچون زراعت درختکاری و احداث بنا.

  برخی اراضی شهری تحت عنوان «اراضی بایر» شناخته می‌شود، منظور از این اراضی چیست و آیا امکان تملک آن‌ها از طرف اشخاص وجود دارد؟

اراضی بایر شهری طبق چهار قانون ماده شهری اراضی است که سابقه احیا و عمران داشته باشد و به حالت موات برگشته باشد نکته قابل توجه این که اراضی موات اساساً بدون مالک است، اما اراضی بایر ممکن است مالک مشخص داشته باشد. تناسب زمین عمران و احیا شده با در نظر گرفتن مساحت زیر بنا مساحت کل زمین و فضای عموم آن یا مساحت زیر کشت با در نظر گرفتن مفاد ماده یک قانون زمین شهری و ماده 141 قانون مدنی و دستور العمل‌های صادره از طرف راه و شهرسازی مشخص می‌شود.

  کدام دسته از اراضی شهری در زمره انفال است؟

بر اساس اصل چهل و پنجم قانون اساسی اراضی موات و بایر شهری جزو انفال محسوب می‌شوند که در اختیار حکومت اسلامی است و ترتیب و تفصیل استفاده از آن‌ها طبق قانون خاص خواهد بود. اراضی دایر که در تصرف حکومت اسلامی است و شهرداری‌ها یا وزرات راه و شهرسازی به نمایندگی از حکومت در آن دخل و تصرف می‌کنند نیز در زمره انفال است و قانون خاص دارد. بهره‌برداری از اراضی خصوصی نیز طبق قانون مدنی در محدوده رعایت حقوق اشخاص تابع اراده افراد است.

  کدام دستگاه صالح به صدور مجوز کاربری اراضی شهری است؟

بخشی از اراضی شهری موضوع ماده پنج قانون شهری است که اصطلاحاً به آن‌ها اراضی دایر می‌گویند که مراد از آن زمین‌هایی است که در حال حاضر از طرف مالک شخصی یا دولت در حال بهره‌برداری است. اراضی شهری موضوع ماده دو قانون زمین شهری است که در محدوده قانونی و حریم استحفاظی شهر و شهرک‌ها قرار گرفته است و نظارت و صدور مجوزات مربوطه به آن در حوزه صلاحیت شهرداری است.

در این صورت انجام اقداماتی از قبیل صدور پروانه ساختمان مساحت زیر بنا و… موضوع آئین نامه مربوط به استفاده از اراضی و احداث بنا و تأسیسات در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها مصوب 1355 بر روی اراضی حدفاصل بین محدوده قانونی یا حریم مصوب شهر و محدوده نهایی طرح‌های مذکور بر اساس مقررات آیین‌نامه مزبور و با رعایت تصمیمات شورای‌عالی شهرسازی صورت خواهد گرفت.

  خرید و فروش املاک شهری به طرفیت دولت، تابع چه شرایطی است؟

طبق ماده 10 آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری نحوه خرید و فروش و تملک اراضی موات که در اختیار واجدین شرایط ماده هفت قانون زمین شهری قرار گرفته بر اساس قانون خاص آن خواهد بود البته در مورد اراضی بایر و دایر و تملک و بهره‌برداری از آن‌ها در ماده 11 این آیین‌نامه شروطی مقرر شده است که از آن جمله می‌توان به ضرورت وجود طرح‌های مصوب شهری در کاربری‌های مختلف اشاره کرد.