مسوولان سازمان بورس از زمستان 99، بر سجامی شدن سهامداران تاکید می‌کنند. برگردیم به بهمن سال گذشته درست زمانی که متولیان بورسی عزم خود را بر سجامی شدن مشمولان سهام عدالت جزم کرده بودند و این دسته از سهامداران را برای ثبت‌نام در سجام تشویق می‌کردند؛ اصراری که دلایل مهمی پشت آن بود. حالا نیز با گذشت چند ماه به نظر می‌رسد سازمان بورس و اوراق بهادار برنامه جدی در خصوص سجامی شدن حقیقی‌ها دارد.

بر اساس مصوبه هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، سهامداران حقیقی بازار سرمایه باید در سامانه سجام ثبت‌نام و احراز هویت خود را تکمیل کنند. به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل برای الزام سهامداران به سجامی شدن آنها رفع برخی از ابهامات در نحوه فعالیت آنهاست. این در حالی است که هنوز شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سهام الزامی برای سجامی شدن ندارند و برخی سهامداران مجبورند سود مجامع خود را با مراجعه حضوری به بانک‌ها دریافت کنند. به گفته مریم شاه‌حسینی، مدیر ناشران شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، برخی با سوءاستفاده از کد بورسی برخی سهامداران 65 سال به بالا و زیر 18 سال معامله می‌کنند این در حالی است که ممکن است سهامدار اصلی حتی زنده نباشد. از این رو تکرار برخی اتفاقات مشابه در چند سال اخیر باعث شد مسوولان برای حل این مشکل، سهامداران را به سمت سجامی شدن پیش ببرند تا به درستی احراز هویت شوند.

 تفکیک‌سهامداران

تحلیلگران بازار پیش‌بینی می‌کنند بعد از روی کارآمدن دولت جدید و مشخص شدن رویکرد اقتصادی کابینه نسبت به مشکلات اقتصادی کشور، سرمایه‌گذاران بیشتری وارد بازار سهام شوند. همین امر تغییراتی را در برخی از سیاستگذاری‌های بورسی ایجاد کرده است. در همین رابطه مدیر ناشران شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) بیان کرد: بر اساس مصوبه هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، سهامداران حقیقی بازار سرمایه باید در سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) ثبت‌نام و احراز هویت خود را تکمیل کنند.

شاه‌حسینی افزود: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی فهرست برخی از مشتریان حقیقی کارگزاران را برای آنها ارسال کرده تا کارگزاران نیز اطلاع‌رسانی لازم را در این زمینه انجام دهند. وی با اشاره به تقسیم‌بندی گروه سنی سهامداران فعال حقیقی برای سجامی شدن، بیان کرد: سهامداران 18 تا 65 سال تا بیستم شهریورماه جاری فرصت دارند ثبت‌نام خود را در سامانه سجام قطعی کنند. این مقام مسوول گفت: گروه دوم سهامداران بالای 65 سال هستند که تا روز سی‌ام شهریور ماه و گروه سوم سهامداران کمتر از 18 سال هستند که تا دهم مهرماه امسال مهلت دارند در سامانه سجام ثبت‌نام کنند. مدیر ناشران سمات تاکید کرد: سهامدارانی که در مدت مقرر ثبت‌نام خود را در سامانه سجام انجام ندهند، کد معاملاتی آنها تا زمان مشخص شدن وضعیت سجامی آنها، مسدود (غیرقابل خرید و فروش) می‌شود. وی با اشاره به اینکه هنوز تعداد زیادی از شرکت‌های کارگزاری سجامی نشده‌اند، افزود: این شرکت‌ها نیز باید هر چه سریعتر مراحل ثبت‌نام و احراز هویت خود را انجام دهند.

 حقوقی‌ها در اولویت نیستند

در حالی قرار است سهامداران حقیقی حداکثر تا دهم مهرماه ثبت‌نام و احراز هویت شوند که خبری از سجامی شدن حقوقی‌ها نیست. در همین رابطه مدیر ناشران سمات، بیان کرد: بر اساس اولویت‌بندی سازمان، ابتدا سهامداران حقیقی باید برای ثبت‌نام سجام اقدام کنند و پس از اتمام زمان‌بندی اعلام شده، نوبت حقوقی‌ها نیز فرا می‌رسد. وی افزود: گرچه هنوز تاریخ مشخص ثبت‌نام حقوقی‌ها اعلام نشده اما در مصوبه سازمان ‌بر سجامی شدن همه سهامداران تاکید شده است. در همین راستا سیاستگذاران نظارت بر بازار تصمیم گرفتند در مرحله اول سهامداران حقیقی و در مرحله دوم حقوقی‌ها را قرار دهند. شاه‌حسینی در پاسخ اینکه بعد از سجامی شدن سهامداران، نحوه واریز سود سهامداران چگونه خواهد بود، تصریح کرد: ناشران موظفند درخواست واریز سود سهامداران سجامی را ابلاغ کنند تا در اسرع وقت سود آنها به صورت خودکار به حساب‌شان واریز شود. از این رو با سجامی شدن سهامداران بخش عمده‌ای از مشکلات واریز وجوه حل و فصل خواهد شد.

 مشکلات ادامه‌دار واریز سود

پیش‌تر نیز مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اعلام کرده بود که بر اساس قانون، همه شرکت‌های بورسی و فرابورسی و حتی غیربورسی که اطلاعات آنها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده است باید در زمان سررسید مهلت قانونی، سود سهام را به حساب سهامداران واریز کنند، اما در حال حاضر الزام حقوقی و قانونی وجود ندارد که همه ناشران از طریق «سامانه جامع توزیع سود» نسبت به واریز سود اقدام کنند. به گفته حسین فهیمی با توجه به این که در حال حاضر زیرساخت‌های آن وجود دارد پیشنهادی به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارائه شده تا همه ناشران ملزم شوند، سود سهام را از طریق سامانه سجام پرداخت کنند و این روش برای شرکت‌ها نیز از هر نظر مطلوب و به‌صرفه خواهد بود و از سویی دیگر شاهد این نخواهیم بود که میلیون‌ها سهامدار برای دریافت سود خود در این شرایط با صرف زمان و هزینه به بانک‌ها مراجعه کنند.

فهیمی تصریح کرد: البته باید به این نکته هم اشاره شود که در حال حاضر همه سهامداران در سامانه سجام ثبت‌نام نکرده‌اند و احراز هویت نشده‌اند و این اتفاق گام اول تحقق پرداخت سود همه ناشران از طریق «سامانه جامع توزیع سود» است و اگر این مهم محقق شود، همه شرکت‌ها اعم از بزرگ یا کوچک می‌توانند برای پرداخت سود سهام با سامانه سجام خدمات آسان‌تری را به سهامداران ارائه کنند. با همه این اوصاف همچنان الزامی برای شرکت‌ها وجود ندارد تا از طریق سامانه جامع توزیع سود نسبت به واریز سود اقدام کنند، این مشکل در مورد حقوقی‌ها نیز وجود دارد. سامانه سجام از سال 96 راه‌اندازی شده و حدود 3 سال از فعالیت آن می‌گذرد. اما بسیاری از سهامداران در این سامانه ثبت‌نام نکردند و احراز هویت نشدند. سال 99 نیز 130 شرکت بورسی واریز سود خود را از طریق این سامانه انجام دادند.

پیگیری‌ها نشان می‌دهد، سال گذشته به دلیل تعیین‌تکلیف سهام عدالت، بیش از 30 میلیون نفر در این سامانه ثبت‌نام کردند. بعد از درخواست‌های زیاد سهامداران، سازمان بورس در درخواستی از وزارت اقتصاد خواستار الزام همه شرکت‌ها به استفاده از «سامانه جامع توزیع سود» شد تا بحث توزیع سود از طریق سجام الزامی شود که همچنان این موضوع تصویب نشده و معلوم نیست وزارت اقتصاد در قبال این درخواست چگونه عمل کند.

فعالان بورسی معتقدند با توجه به اینکه سجام یک سامانه نوپا در بازار سرمایه است با افزایش ثبت‌نام‌کنندگان در این سامانه و مطالبه سهامداران، این امکان وجود دارد تا به زودی پرداخت سود از طریق این سامانه الزامی و جلوی بسیاری از ابهامات گرفته شود.