تأمین نیازهای اجتماعی انسان در فضاهای شهری از اصلی‌ترین اهداف توسعه پایدار محسوب می‌شود. از جمله اصول پایدار، تأمین نیازهای انسان و ارتقای کیفیت زندگی وی می‌باشد که فضاهای شهری در راستای تأمین نیازهای این نیاز روانی و اجتماعی انسان شکل گرفته است.

منظر شهری که باعث ارتقای کیفی در فضاهای شهری می‌شود به نوعی هنر یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمان‌ها، خیابان‌ها و عناصر موجود در آن‌ها و فضاهایی است که محیط شهری را می‌سازند.

دراین بین پیاده‌روها یکی از مهم‌ترین فضاهای عمومی شهری هستند که تمام شهروندان در فعالیت‌های روزانه حداقل قسمتی از مسیر خود را به‌صورت پیاده طی می‌کنند. نیازهای پیاده در اکثر فضاهای شهری نادیده گرفته شده است حال آنکه اخیراً در پیاده‌رو‌ها و محلات برخی از شهرهای اروپایی و نیز شهرهای ایران فضاهایی با عنوان پارکلت احداث می‌شود. این پارکلت‌ها درواقع پارک با مقیاس کوچک هستند که در امتداد لبه معابر ایجاد و فضاهایی برای کاشت گل و گیاه دارند و باعث زیباسازی شهر می‌شوند. همچنین دارای صندلی برای نشستن، صحبت کردن، دیدن ودیده شدن بوده و به دیگر سخن منطبق با بررسی‌ها پارکلت‌ها کیفیت بالایی را برای ساکنان و استفاده‌کنندگان از فضاهای عمومی ایجاد می‌کنند زیرا این طرح بر اساس دید و ادراک ناظر در فضا شکل گرفته و به‌نظر می‌رسد به‌عنوان روشی در جهت منظر شهری پایدار می‌تواند در طراحی شهری مورد استفاده قرار گیرد.

با توجه به اهمیت موضوع در خصوص اجرای این طرح در شهری همچون همدان برآن شدیم تا گفت‌وگویی را با کارشناس شهرسازی و عضو نظام ‌مهندسی ساختمان استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سیدمهدی وفایی با بیان اینکه اصولاً شهرهایی که مدعی توریستی بودن و درعین حال گردشگرپذیری هستند می‌بایست از فضاهای گردشگری متنوعی نیز برخوردار باشند گفت: در واقع امروزه به‌منظور تقویت زیست‌پذیری شهر ایجاد چنین زیرساخت در فضاهای زیباسازی منظر شهری تأثیر بسزایی دارند.

وی با تأکید براینکه نصب پارکلت‌ها یکی از بهترین روش‌ها برای نشان دادن دموکراسی شهر است چراکه با توجه فضا و امکان ایجاد زیرساخت اندک می‌توان این مهم را در نقاط مختلف شهر ایجاد کرد تا مردم بتوانند به طور برابر از این زیرساخت شهری بهره ببرند، گفت: هر فضایی که جاذب جمعیت بوده و درعین حال توانایی برطرف کردن نیاز آنان را داشته باشد به‌عنوان یک زیرساخت شهری در شهرهای توریستی ضروری است و می‌توان از آن به‌عنوان یک زیرساخت گردشگری نیز یاد کرد.

این کارشناس شهرسازی با بیان اینکه درحال حاضر اصفهان به‌عنوان یک شهر توریستی شناخته‌شده در ایران، پارکلت‌ها به شکل گسترده‌ای در نقاط مختلف شهر وجود داشته و مردم می‌توانند به سهولت از آن استفاده کنند گفت: نصب این زیر ساخت در اطراف زاینده‌رود نمونه بارز این فضا است.

وفایی با تأکید براینکه اگر همدان بخواهد در مسیر گردشگری حرکت کند باید از تنوع زیرساختی برخوردار باشد که بر این اساس ایجاد پارکلت‌ها یک ضرورت است، اذعان کرد: خوشبختانه این قابلیت در شهر همدان وجود داشته و دارد.

وی با تأکید بر اینکه در همدان مسیرهای بسیار متنوع و مناسبی برای توسعه این گونه کاربری‌ها وجود دارد گفت: نکته اینجاست که برای ورود و بهره‌مندی از چنین زیرساخت‌هایی نیازمند مطالعه جامع هستیم.

این عضو نظام مهندسی ساختمان در همدان با اشاره به اینکه مطالعه جامع در راستای جلوگیری از تمرکز زدایی در ایجاد بسترها و زیرساخت‌های گردشگری در نقاط مختلف شهر، پراکندگی و توزیع عادلانه این زیرساخت‌ها یک ضرورت است تشریح کرد: شاید در نخستین نگاه بهترین مکان برای ایجاد و احداث پارکلت‌ها مسیر گنجنامه و بلوار ارم باشد اما نباید این زیرساخت را محدود به چند نقطه که خود جاذب جمعیت هستند کرد بلکه می‌بایست با مطالعه دقیق پتانسیل‌های موجود را مورد رصد قرار داده و بر اساس آن تصمیم‌سازی کرد.

وفایی با بیان اینکه پارکلت‌ها تنها فضاهای سبز کوچک به‌شمار نمی‌آیند، بلکه مکان‌هایی هستند که امکان استراحت و ارتباط اجتماعی بین شهروندان را فراهم می‌آورد و به همین دلیل در میان شهرنشینان از محبوبیت بالایی برخوردار است گفت: وجود پارک‌ها و میادین عمومی به تنهایی نمی‌تواند ساکنان شهری را راضی نگه دارد. فعالیت تجاری، جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی عمومی به حساب می‌آید و در واقع، وجود پارکلت‌ها در کنار این فضاها می‌تواند اثربخشی آن‌ها را افزایش داده و با جلب افراد بیشتر به سمت خود، در رونق اقتصادی مؤثر واقع شود، فضاهایی بسیار مهم برای برقراری تعاملات اجتماعی هستند که می‌توانند مانند سایر مکان‌های عمومی نظیر بانک‌ها، دفاتر پست و ادارات برای تبادلات بین مردم باشند.

وی با تأکید براینکه در اغلب شهرهای دنیا بیشتر پارکلت‌ها در مقابل مراکز تجاری ایجاد شده و شاید مؤلفه دیگری که منجر به محبوبیت پارکلت‌ها در افزایش زیست‌پذیری شهرها شده، این است که مردم نقش مهمی در طراحی آن‌ها دارند اظهارکرد: در واقع، اگرچه پارکلت‌ها معمولاً در مقابل مراکز تجاری نصب می‌شوند با این حال ساکنان شهری نیز در سرمایه‌گذاری و طراحی آن‌ها مشارکت داشته و خود را در شکل دادن محیط زندگیشان سهیم می‌دانند، این در حالی است که در ایران اکثر فضاهای عمومی شهری را خود برنامه‌ریزان و مقامات طراحی می‌کنند و ممکن است خواسته‌های شهروندان در آن‌ها نادیده گرفته شود.

این کارشناس شهرسازی با تأکید براینکه در احداث چنین زیرساخت‌هایی نباید تنها نگاه و رویکرد کالبدی باشد ابراز کرد: درواقع توجه به کالبد و منظر سطحی‌ترین موضوع در این‌گونه موارد است چراکه اهمیت دادن و تمرکز بر مباحث اجتماعی و فرهنگی، رویکرد تقویت تعاملات اجتماعی با بهره‌گیری از این چنین ظرفیت‌ها و رفع نیاز روحی شهروندان در عرصه نشاط اجتماعی از اصلی‌ترین اولویت‌هاست.

وفایی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان از ظرفیت چمن‌های همدان درعرصه ایجاد پارکلت‌ها استفاده کرد گفت: خوشبختانه همدان از نادر شهرهایی است که از ظرفیت‌های این‌چنینی به‌عنوان مرکز محله برخوردار بوده و در حال حاضر نیز در بخش‌های شهری همچنان این پتانسیل موجود است.

وی ادامه داد: یقیناً وجود چنین ظرفیت‌هایی فرصت مغتنمی برای ایجاد زیرساخت‌های جاذب جمعیتی است اما نکته حائز اهمیت اینکه می‌بایست برنامه مطالعاتی داشته باشیم زیرا این مکا‌ن‌ها به خودی خود جاذب جمعیت هستند، شرایط را باید به گونه‌ای مهیا کرد تا در دیگر بخش‌های محلات که به نوعی تعاملات اجتماعی و فرهنگی در آن کمرنگ شده چنین ظرفیت‌ها ایجاد شود.

وی با تأکید براینکه تنها پیاده‌روها و یا مقابل مراکز تجاری و پارکینگ‌ها مختص این کار نیست بلکه در نقاط دیگر نیز می‌توان چنین زیرساخت شهری را در مسیر توسعه شهر احداث کرد گفت: بدون مطالعه و برنامه‌ از سوی مشاور آگاه و آشنا به همدان نمی‌توان به یک باره گفت که کدام مناطق می‌توانند برای ایجاد چنین زیرساختی مناسب باشند.

مع‌الوصف آنچه مسلم است اینکه معابر شهری به‌عنوان عنصری که بیشترین سهم را در میان انواع فضاهای همگانی شهری به خود اختصاص داده و بخش مهمی از ساختار فضایی شهر را شکل می‌دهند، از اهمیت زیادی در طراحی و توسعه شهرها برخوردار هستند حال آنکه معابر از همان زمان شکل‌گیری، مرکز حیات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهرها بوده‌اند ولی این نقش‌ها در ادامه با فراگیر شدن مدرنیسم، تغییر کرده و تا حدودی از بین رفته است. این تغییر با در نظر گرفتن خطوط عبور متعدد و عریض برای خودروها و فضایی اندک برای حرکت عابران پیاده به‌عنوان مبنای طراحی معابر در سرتاسر جهان در نظر گرفته شد و به این ترتیب، بسیاری از خیابان‌های شهری در درجه اول به دالانی برای جابجایی و حضور انواع وسایل نقلیه به‌ویژه سواری شخصی تبدیل شدند.

اتخاذ همین رویکرد در طراحی معابر شهرهای کشورمان به‌ویژه همدان در سال‌های گذشته، موجب کم‌رنگ شدن نقش اجتماعی و پیاده‌مداری خیابان‌ها، عدم توجه کافی به حمل ونقل همگانی و به خطر افتادن ایمنی عابران پیاده شده است. حال آنکه پیامدهای منفی حاصل از برنامه‌ریزی و طراحی خودرو محور معابر و تلاش‌های انجام شده برای مقابله با مشکلات ناشی از این شیوه طراحی، منجر به ظهور مباحث نوین توسعه شهری پایدار و به تبع آن تغییر اولویت شیوه‌های تعاملات اجتماعی همچون پارکلت‌ها است، رویکردهای جدید برنامه‌ریزی، در طراحی شبکه معابر شهری نیز منعکس شده و منجر به توسعه خیابان‌های دوست‌دار مردم است.