تقریباً همه انسان‌ها با هر سطح سواد و گستره اندیشه بر این موضوع اشتراک نظر دارند که امنیت بزرگ‌ترین سرمایه هر کشور و جامعه است و باید تحقق و تقویت این مهم در هرگونه هدف‌گذاری در مسیر توسعه به کار گرفته شود چراکه لازمه پیشرفت هر کشوری مستلزم دستیابی به این مقوله مهم است.

این بدان معناست که در دنیای پیشرفته و پیچیده امروزی که جوامع با تهدیدات و ناهنجاری‌های جرائم و متعاقباً مجرمان گوناگون سر و کار دارند اگر امنیت جامعه در سطحی پایین قرار داشته و افراد، در حاشیه‌ای دور از آرامش باشند طبعاً این امر می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات متعدد گردد حالا البته در جوامعی هم که امنیت اجتماعی در سطحی مطلوب باشد، افراد با آرامش خاطر بهتر و بیشتری می‌توانند به فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری پرداخته و یا در زمینه‌‌های علمی، تفریحی، گردشگری و... فعالیت کنند.

صاحب نظران تأکید ویژه دارند که یکی از موضوعاتی که امروزه ارتباط مؤثری با امنیت دارد بحث آرامش و بُعد سلامت روانی افراد جامعه است و با توجه به این‌که امروزه سلامت روانی افراد یکی از اساسی‌ترین عوامل پیشرفت و توسعه محسوب می‌شود پس در جامعه‌ای که این موضوع مورد توجه قرار نگیرد به احتمال بیشتری، افراد در یک حالت تعارض و اضطراب قرار خواهند گرفت.

بنابراین بسیار ضروری است که با توجه به پیچیده‌تر شدن ساختار زندگی اجتماعی و ناهمگون‌تر شدن افراد حاضر در جوامع؛ عناصر تأمین‌کننده امنیت علاوه بر توجه به بحث پیشگیری، آموزش با دانش، ابزار و امکانات جدیدتر شیوه‌های کاری خود را به‌روز کرده و به میدان مبارزه با مجرمان بشتابند.

این بدان معناست که در نتیجه توسعه فناوری و به‌روز شدن شیوه‌های فعالیت قانون‌گریزان و مجرمان خواهی‌نخواهی جامعه با چالش‌های بزرگی مواجه می‌شوند که متعاقباً عناصر تأمین‌کننده امنیت و آرامش نیز باید با توسل به ساز و کارهای علمی و فناورانه و قوانین جدید و منطبق بر شرایط حال این چالش‌ها را مرتفع کنند.

البته نباید غافل بود که هرگونه تغییر و تحول در این زمینه علاوه بر اینکه نیازمند حمایت‌های قانونی، تخصیص سرمایه و آموزش و تأمین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز و متعاقباً ایجاد زیرساخت‌های علمی، آموزشی، صنعتی و همراهی سایر دستگاه‌ها است در ابتدا نیز ممکن است با موانع و چالش‌هایی نیز روبه‌رو شود که برای تثبیت در جایگاه جدید نیازمند زمان و تجربه‌آموزی است.

  پلیس، مردم، امنیت و آرامش

و اما در میان همه عناصر تأمین‌کننده امنیت در جوامع امروزی، بی‌شک پلیس یکی از مهم‌ترین، محوری‌ترین و گسترده‌ترین شرح وظایف را بر عهده دارد. ساختاری که دامنه فعالیت آن از بطن و متن جامعه و نزدیک‌ترین مکان به آحاد جامعه شروع و تا دورترین نقاط (مناطق صفر مرزی) گستره می‌یابد که قطع یقین چنین گستره وسیع و متنوع از فعالیت نیازمند تشکیلات و ساختارهای بسیار گوناگون و تخصصی است تا بتواند به تمام نیازها و مطالبات جامعه هدف خود اعم از انسانی، ترافیکی، آموزش و پیشگیری و... پاسخ دهند.

موضوع اینجاست که در همه جوامع مردم پلیس را نماد نظم، امنیت و در نهایت آرامش می‌دانند و لاجرم انتظار دارند که با وجود این تشکیلات متنوع فضای جامعه و محیط زندگیشان از بی‌نظمی، ناهنجاری و ناامنی و یا تخلف و بزه ایمن باشد. چراکه از دید مردم آرامش و احساس امنیت در فضاهای خصوصی و عمومی شهرها ضرورتی انکارناپذیر است و عدم توجه به آن تهدیداتی را در عرصه‌های مختلف به وجود می‌آورد که مانع از رشد و توسعه و پیشرفت می‌شود.

از منظر مردم فضای عمومی شهرها به‌عنوان بستر و زمینه‌ساز ایجاد تعاملات و مراودات اجتماعی، نه‌فقط در تراز فضاهای خصوصی (اعم از زندگی، کسب و کار، تولید و...) بلکه شاید بیشتر از آن‌ها نیازمند امنیت است بنابراین انتظار دارند تا در تمام فرآیندهای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های (خُرد و کلان) و تدوین سیاست‌ها توجه به این مؤلفه (چه از حیث کمی یا کیفی) در فضای عمومی شهری و تدوین سیاست‌ها به‌عنوان یک اصل بنیادین باید مورد توجه همه مسئولان و متصدیان مدیریت شهری قرار گیرد که البته برحسب شرح وظایف تعریف‌شده در قانون برای ادارات، نهادها و سازمان‌ها تحقق این امر در عملکرد پلیس نمودار و متجلی می‌شود.

پلیسی که از نظر مردم باید ضمن مقتدر، قدرتمند، دلسوز و مهربان، سریع و چابک، به‌روز، هوشمند؛ متخصص، توانمند و مجهز بودن بتواند ضمن پاسخگویی به مطالبات و حضور در محل مورد نیاز در کوتاه‌ترین و وسیع‌ترین گستره آرامش و امنیت (درون و برون‌شهری) را برای شهروندان ایجاد و با قدرت تمام در مقابل قانون‌گریزان و هنجارشکنان و متجاوزان بایستد.

البته از منظر کارشناسان عملکرد پلیس به‌عنوان مهم‌ترین عامل ایجاد نظم و امنیت را باید از سه منظر جداگانه یعنی توانمندی، رفتارحرفه‌ای و فعالیت‌های اجتماعی مورد بحث و تحلیل قرار داد که هرکدام نیز دارای شاخصه‌های گوناگونی است. با این حال تحلیل‌های صورت گرفته در سطح جامعه ما نشان می‌دهد که از نظر مردم و بر اساس نیازها و مطالبات روز جامعه توانمندی عملیاتی پلیس به‌عنوان قدرت سخت انتظامی نسبت به رفتار حرفه‌ای و فعالیت‌های اجتماعی (به‌عنوان قدرت نرم) ارجحیت بیشتری دارد زیرا تقریباً همه شهروندان در وهله نخست پلیس را بیشتر به‌عنوان یک نیروی فعال و حاضر در میدان در برخورد با جرائم، سالم‌سازی محیط‌های عمومی، جمع‌آوری معتادان، برخورد با افراد هنجارشکن، ولگرد، اراذل و اوباش و... می‌پذیرند تا عناصری پشت‌میزنشین یا فعال در مراکز تحقیقاتی علمی و تشخیصی...!

البته واقع امر اینجاست که به‌رغم تصور مردم اما توانمندی عملیاتی پلیس به‌تنهایی نمی‌تواند بر احساس امنیت و یا استقرار آن بر شهر و شهروندان اثرگذار باشد بلکه به‌موازات آن رفتار حرفه‌ای پلیس در تعامل با جامعه و ارتقای کمی و کیفی عملکرد نیروی انتظامی نیز در تحقق این خواسته مؤثر و دخیل خواهد بود.

  آنچه هست، آنچه مطالبه می‌شود!

و اما هرچند بر اساس آمار و ارقام تعدادکلانتری‌ها، حدود یک‌سوم نسبت به مصوبه نیروی انتظامی و برنامه توسعه کم بوده و درعین‌حال در برنامه توسعه به ازای هر هزار نفر، پنج پلیس باید فعال باشد (این تعداد در بعضی از کشورها هشت نفر است) ولی در حال حاضر در کشور حدود نصف این تعداد پلیس داریم که لاجرم موجب فشار بر روی همکاران نیروی انتظامی می‌شود.

و یا در وجه دیگر و درحالی‌که گفتمان‌سازی پلیس هوشمند از سال 98 آغاز شده و برخی از پلیس‌های تخصصی توانسته‌اند تا به امروز تجهیزات خود را به روز کرده و به‌نوعی هوشمند شوند اما این امر به دلایل مختلف اعم از کمبود بودجه و اعتبارات و یا حمایت‌های نصفه و نیمه قانونی و اجرایی به اتمام نرسیده و بسیار شاهد آنیم که مردم برای دریافت خدمات هرچند کوچک ساعت‌ها وقت خود را در صف‌های طولانی صرف می‌کنند اما آنچه که نمی‌توان منکر شد وجود این حقیقت است که نیروی انتظامی با وجود همه کمبود‌های نیروی انسانی، بودجه و تجهیزات اما با تلاش شبانه‌روزی انرژی و توان خود را وقف اقدامات اساسی کرده تا ضمن ایجاد امنیت عمومی، بخش‌های قابل توجهی از خدمات مهم و مورد مطالعه مردم را نیز پاسخ ‌دهد.

این یک واقعیت غیر قابل انکار و صدالبته ستودنی است که چشمان بیدار کارکنان نیروی انتظامی زمینه خواب راحت را برای همه ما مهیا کرده و بسیاری از آن‌ها حتی به قیمت دوری از خانواده، مجروحیت جانبازی و شهادت امنیت را برای ما مهیا می‌کنند؛ پس بسیار غیرمنصفانه خواهد بود اگر بخواهیم با نادیده گرفتن این‌همه ایثار، گذشت، جان‌فشانی و بی‌خوابی از نقطه صفر مرزی گرفته تا قرارگاه‌های ایست بازرسی بین‌راهی، راهور کلانتری‌ها یا گشت‌های پیاده خودرویی که در گوشه‌گوشه شهرها و راه‌ها مستقر هستند خرده‌ای برایشان گرفته و یا انگشت کم‌کاری و نقص و ضعف را به سویشان نشانه رویم.

ما باور داریم که امنیت حاکم بر جامعه ما مرهون تلاش این عزیزان است بنابراین ضمن ارج نهادن به این ازخودگذشتگی‌ها جا دارد تا به احترام آن‌ها تمام‌قد ایستاد و کلاه از سر برداشت. داستان اینجاست که اگر کم‌وکاست، نقص و عیبی هم دیده یا شنیده می‌شود عموماً متأثر از کمبودهای ابزاری، زیرساختی و به‌صورت خاص کمبود نیروی انسانی است که گاه باعث می‌شود انجام برخی مأموریت‌ها و خدمات با دست‌انداز مواجه شود وگرنه به قول معروف هیچ‌کس باوری به کم‌کاری و کم‌فروشی در این نهاد ندارد.

البته شاید مردم و شهروندان تمایز خاصی را بین نقش‌های تخصصی و وظایف معاونت‌های پلیس عنوان و تعین نکنند اما بررسی‌های صورت گرفته بین 100 نفر از شهروندان همدانی در نقاط مختلف شهر بیانگر این امر است که توانمندی پلیس (یعنی قدرت سخت‌افزاری و تظاهری پلیس در قالب سرعت عمل، امکانات و تجهیزات پیشرفته و گشت‌های منظم و حضور پر رنگ) به‌مراتب بیشتر از سویه‌های دیگر مثل خدمات دفتری و فعالیت‌های اجتماعی از ارجحیت و مطالبه برخوردار است.

  نظریات مردمی در مسیر راهگشایی یا بایگانی؟

اگرچه مهم‌ترین وظیفه نیروی انتظامی تأمین امنیت اجتماعی در سویه‌های مختلف است که صدالبته تاکنون و به نحو چشمگیر هم محقق شده است مضاف براینکه حضور فیزیکی پلیس در کنار مردم و دسترسی سریع و حضور به‌موقع، مهم‌ترین عامل تأمین‌کننده احساس امنیت برای آحاد و گروه‌های مختلف جامعه تلقی می‌شود که باز هم نمود قابل قبولی در سطح جامعه دارد.

بر اساس نتایج پرسش و پاسخ‌های صورت گرفته از سوی خبرنگاران سپهرغرب با 100 نفر از شهروندان همدانی (اعم از خانم و آقا در محدوده سنی 20 تا 60 سال با سطح تحصیلات مختلف، ساکن یا شاغل در نقاط حاشیه‌ای، میانی و مرکز شهر همدان) مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در خصوص بایستگی‌ها، مطالبات و نیز عملکرد پلیس بر احساس امنیت شهروندان همدانی مشتمل بر موارد زیر است که انتظار می‌رود با دقت نظر مسئولان و فرماندهان انتظامی مورد بازنگری؛ تأمل و اجرا قرار گیرد.

- لزوم افزایش تعداد کلانتری‌ها برحسب افزایش جمعیت و گسترش شهر (به خصوص در شهرک‌های رو به توسعه) 80درصد

- لزوم افزایش گشت‌های نظارتی و پایش و رصد مناطق جرم‌خیز (مناطق حاشیه‌نشین به‌صورت خاص) 80درصد

- جمع‌آوری و برخورد با معتادان متجاهر و موادفروشان در سطح شهر 74 درصد

- افزایش تعداد گشت و نیروی انسانی پلیس راهور جهت ساماندهی به وضعیت ترافیک به‌ویژه در ساعات پیک ترافیک 71 درصد

- جمع‌آوری و برخورد با اراذل و اوباش، مزاحمان نوامیس مردم و هنجارشکنان در سطح شهر 70درصد

- برخورد قاطع، مقتدرانه و بدون اغماض با هنجارشکنان، متخلفان و مجرمان و دوری از مماشات و مسامحه با آن‌ها 70درصد

- افزایش گشت‌های شبانه‌روزی ویژه مناطق خاص و جرم‌خیز برای ناامن کردن محیط برای مجرمان 65 درصد

- لزوم حضور سریع کارشناسان راهور در صحنه تصادفات و رفع‌ گره‌های ترافیکی 65درصد

- حضور به‌موقع و سریع فوریت‌های پلیس 110 در هنگام ضرورت 65 درصد

- سرعت عمل پلیس در کشف جرائم و دستگیری متخلفان 58 درصد

- افزایش سطح نظارت‌ها و پایش‌های پلیس به مناطق پیرامونی مدارس و مراکز آموزشی، 58 درصد

- در دسترس بودن و حضور شانه‌به‌شانه با شهروندان و رؤیت بصری عناصر پلیس در قالب ایستگاه‌ها و گشت‌های خودرویی و پیاده، 56 درصد

- سالم‌سازی محیط‌های عمومی از مجرمان و برهم‌زنندگان نظم و امنیت عمومی (به‌ویژه در بحث موضوعات اخلاقی) 58 درصد

- تسریع در پاسخ و انجام درخواست‌های اداری و دفتری ( تعویض پلاک، صدور گواهینامه، جرائم و کارت پایان خدمت و...) 52درصد

- لزوم افزایش کمی و کیفی دوره‌های آموزشی، پیشگیری و هشداری ویژه نوجوانان، دانش‌آموزان و دانشجویان 49 درصد

- تلاش در جهت افزایش، راه‌اندازی و ارتقای زیرساخت‌ها و سامانه‌های پاسخگویی پایش و رصد (پلیس هوشمند) 49 درصد

- خوش‌رفتاری، متانت و بردباری در برخورد و رفتار با مردم و ارباب‌رجوعان 48 درصد

- توجه و رسیدگی به شکایات، انتقادها و درخواست‌های شهروندان از طریق سامانه تلفن 197 ( دفتر نظارت همگانی) 41 درصد

- توجه ویژه به بحث پلیس هوشمند و تلاش در جهت دستیابی به این موضوع 38 درصد

- توجه به افزایش سطح تخصص و آموزش مهارت‌های رفتاری و حرفه‌ای کارکنان پلیس 38 درصد

- اطلاع‌رسانی به‌موقع حوادث و وقایع مهم و اعلام زوایای حادثه و متعاقباً نتیجه نهایی کار و فعالیت 31 درصد

- استفاده از ظرفیت‌های مردمی در نظارت، پایش و استفاده از نظرات و پیشنهاد‌های مردم در ارتقای سطح کمی و کیفی امنیت30 درصد

- نظرسنجی از مردم در خصوص روند فعالیت‌ها، نتایج، بازخوردها و بایستگی‌ها و شایستگی‌های عملکرد پلیس 26 درصد.

توجه ویژه به زیباسازی، تجهیز و ارتقای خدمات کلانتری‌ها، پاسگاه‌ها و ایستگاه‌های پلیس 26درصد.