عدم ثبات مدیریتی و فقدان برنامه‌های عملیاتی در سازمان امور جنگل‌ها، دو علت عمده تداوم معضلات و مشکلات منابع طبیعی، جنگل‌ها و مراتع در دو دهه گذشته بوده که طی یک سال اخیر تحولات چشمگیری در این حوزه رخ داده است.

جنگل‌خواری، تغییر کاربری مراتع و جنگل‌ها، آتش‌سوزی‌های وسیع به‌دلیل تغییرات اقلیمی، فرسایش خاک، سیل، خشک‌سالی، بهره‌برداری‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، خشک شدن قنات‌ها، بحرانی شدن بسیاری از دشت‌ها و بهره‌برداری بیش از حد از مراتع کشور، ازجمله مهم‌ترین معضلات منابع طبیعی گذشته و پیش روی کشور است.

فقدان برنامه‌ریزی راهبردی و بلندمدت صیانت از جنگل‌ها و مراتع و تغییرات ناپایدار مدیریتی ازجمله دلایلی است که موجب شده معضلات مذکور در دو دهه اخیر همچنان پابرجا بماند.

با این وجود برای نخستین‌بار، کلان‌برنامه‌هایی در چندسال گذشته توسط سازمان امور جنگل‌ها تدوین شده که به عقیده کارشناسان درصورت اجرا، می‌تواند تحولی جدید در زمینه جنگل‌داری در کشور داشته باشد. ایجاد گام‌های اولیه در حوزه‌های «کاداستر»، «راه‌اندازی سامانه‌های کنترل هوشمند» و «طرح جامع تولید گیاهان دارویی» ازجمله این برنامه‌ها محسوب می‌شود؛ بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت اجرای طرح کاداستر در اراضی ملی همدان از آنجایی که استان همدان 905 هزار هکتار عرصه‌های طبیعی و ملی دارد که از این میزان 822 هزار هکتار مرتع، نزدیک به 65 هزار هکتار اراضی بیابانی و مابقی جنگل، اراضی جنگلی و جنگل دست‌کاشت و ذخیره‌گاه جنگلی است، به‌عنوان نخستین گام این تحول با اسفندیار خزائی، مدیرکل حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان گفت: اجرای طرح کاداستر با همکاری اداره کل ثبت اسناد و املاک، اقدام مهم و موثر دولت برای ثبت مالکیت اراضی ملی در این استان محسوب می‌شود که طی سه ماه گذشته با جدیت پیگیری و اجرایی شده است.

اسفندیار خزائی با بیان اینکه اجرای طرح کاداستر و تک‌برگی کردن اسناد اراضی ملی با به‌روزرسانی نقشه‌ها و استفاده از علوم نوین لازمه تثبیت مالکیت اراضی ملی است، اظهار کرد: اجرای طرح کاداستر اراضی ملی در استان همدان رو به پایان است؛ خوشبختانه همدان جزء استان‌های نخست در کشور در این موضوع است، بر همین اساس هشت هزار برگ سند برای 690 هزار هکتار از اراضی ملی این استان با همکاری اداره کل ثبت اسناد و املاک تهیه و صادر شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان گفت: یکی از شاخص‌هایی که روند طرح کاداستر استان همدان را با دیگر استان‌ها متمایز می‌کند، این است که ما مستثنات را نیز دور زده و شرایط برای کاداستر بخش کشاورزی مهیا است.

خزائی با تاکید بر اینکه خوشبختانه در بیش از 250 هزار هکتار از اراضی نیز رفع تداخلات با کمک مدیریت امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی استان انجام پذیرفته است، خاطرنشان‌ کرد: انجام این طرح اختلاف این سازمان با مردم را به صفر رسانده است.

وی با بیان اینکه به دستور مقام عالی وزارت قرار است رفع تداخلات طی دو سال آینده به اتمام برسد، تشریح کرد: خوشبختانه از آنجایی که طرح کاداستر در استان به‌خوبی پیش رفته، شرایط برای رفع تداخلات توسط سازمان جهاد کشاورزی استان نیز مهیا شده است.

وی با تاکید بر اینکه اجرای طرح کاداستر گامی موثر برای کاهش میزان تداخلات اراضی ملی و املاک شخصی و کم شدن میزان اختلافات با مردم، پیشگیری از وقوع پدیده زمین‌خواری، حفظ انفال و ثروت‌های عمومی و تأمین امنیت فردی و اجتماعی جامعه محسوب می‌شود، ابراز کرد: درواقع رفع و کاهش تداخلات اراضی ملی با املاک شخصی و جلوگیری از جعل اسناد، از دیگر اهداف طرح کاداستر است.

وی ادامه داد: واقعی‌سازی مساحت اراضی، شفافیت در اطلاعات، پاسخگویی دقیق به استعلامات و تسهیل سرمایه‌گذاری در اراضی ملی و دولتی، ازجمله مزایای صدور اسناد تک‌برگی است.

وی خاطرنشان کرد: طرح ملی کاداستر و صدور سند برای اراضی ملی با هدف افزایش بهره‌وری در سال 89 مصوب و مقرر شد در مدت پنج سال این طرح به سرانجام برسد، اما به‌علت محدودیت‌هایی نظیر کمبود اعتبار، ضعف‌های زیرساختی و نبود مشاور توانمند این موضوع مهم به خوبی اجرایی نشده بود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان ادامه داد: به دنبال اجرای طرح کاداستر کار جانمایی نقشه در سامانه، تثبیت مالکیت، اصلاح هندسی و رفع انحرافات و تطبیق با تصاویر هوایی به‌صورت دقیق و کارشناسی انجام شده و هم‌اینک با استفاده از «جی.پی.اس» می‌توان به راحتی محدوده اراضی ملی را نشان داد.

خزائی افزود: با اجرای طرح کاداستر و قرار گرفتن نقشه‌ها در سامانه تحت مدیریت اداره کل ثبت اسناد در صورت مراجعه افراد، پاسخ استعلام‌ها به سهولت و در کوتاه‌ترین زمان ممکن ارائه می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه درصد اندکی از اراضی ملی که کاداستر روی آن‌ها به اجرا درنیامده یا مشمول ماده 10 مقررات زمین شهری است را تحویل اداره کل راه و شهرسازی داده‌ایم و یا اینکه اراضی اختلافی با اوقاف به حساب می‌آیند که هنوز تعیین تکیلف نشده‌اند، اذعان کرد: خوشبختانه کارگروه‌ها دراین بخش فعال شده و سازمان اوقاف نیز همکاری خوبی را با ما داشته است؛ به‌طوری که طی جلسه آتی طبق توافقاتی که با این سازمان داریم، نقشه‌هایی حاصل خواهد شد که به محض مشخص شدن این نقشه‌ها به 100 درصد شدن اجرای طرح کاداستر در استان نزدیک خواهیم شد.

وی با بیان اینکه تاکنون 98 درصد اسناد اراضی ملی در استان گرفته شده است،عنوان کرد: با اهتمامی که به‌کار گرفته‌ایم، امید می‌رود تا با همکاری اداره کل راه و شهرسازی و اوقاف دو درصد باقی‌مانده نیز به اتمام برسد؛ زیرا با تحویل این اراضی طبق ماده 10 مقررات زمین شهری به اداره کل راه و شهرسازی اجرای طرح کاداستر باید توسط این دستگاه انجام پذیرد.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد عملکرد سازمان حفاظات از منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در پیگیری اجرای طرح کاداستر و همکاری بین دستگاهی این ارکان طی یک سال گذشته بی‌نظیر بوده است؛ زیرا 17 شهریورماه سال گذشته بود که معاون قضائی رئیس کل دادگستری استان همدان با ابراز گلایه‌مندی از کندی روند اجرای طرح کاداستر استان همدان، گفت: متأسفانه اجرای طرح جامع حدنگار (کاداستر) و تثبیت مالکیت اراضی هنوز در استان همدان به نقطه مطلوبی نرسیده است.

عباس نجفی مطرح کرد: اجرای طرح جامع حدنگار (کاداستر) و تثبیت مالکیت اراضی در سال 93 به‌منظور مبارزه قاطع با زمین‌خواری توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شده است که متأسفانه بعد از گذشت 6 سال هنوز در استان همدان به نقطه مطلوبی نرسیده است.

وی تأکید کرد: دستگاه‌های اجرایی استان باید به‌سرعت نسبت به تثبیت مالکیت اراضی دولتی و گرفتن سند ترک‌برگی این اراضی اقدام کنند.

نجفی گفت: از آنجایی که یکی از عوامل و زمینه‌های زمین‌خواری و تصرف اراضی ملی عدم تعیین تکلیف و گرفتن سند ترک‌برگی برای این‌گونه اراضی است، با وجود ابلاغ و تذکر به مدیران در جهت ارسال فایل رقومی و نقشه UTM به اداره ثبت اسناد و املاک و پیگیری گرفتن سند، هنوز اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفته است و تسامح و قصور هیچ مدیری قابل پذیرش نیست.

معاون قضائی رئیس کل دادگستری استان همدان اذعان کرد: تکلیف مدیران قبلاً توسط این معاونت مشخص و ابلاغ شده است و در صورت قصور و عدم اقدام عاجل در صیانت و حفاظت از اراضی ملی با دستگاه‌های خاطی برخورد خواهد شد.

حال با توجه به حد نگاری 98 درصد اراضی ملی و دولتی در استان همدان، به نظر می‌رسد به‌جای برخورد، باید از مدیر خدوم و پیگیر اداره کل حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان به‌طور قطع تقدیر کرد.