اعمال قانون رعایت فاصله اجتماعی طی دوران کرونا ضرورت اختصاص فضاهای عمومی بیشتر برای عبور و مرور و همچنین گرد هم آمدن شهرنشینان را به تصویر کشید و نشان داد که این فضاها باید به‌عنوان مکان‌هایی برای رفع نیازهای اولیه بشر مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا، طی همین دوران کوتاه، تغییرات بسیاری در طراحی شهرها به‌وجود آمد و حتی در بسیاری از مناطق، مالکیت خیابان‌ها از خودروها به عابران پیاده و دوچرخه‌سواران محول شد. مردم بیش از گذشته از اهمیت فضاهای عمومی برای رفاه جسمی و روانی خود آگاه شدند و مشتاق‌تر از قبل به گرد هم آمدن در این مکان‌ها، البته با رعایت فاصله حداقل یک متر و پنجاه سانتی‌متری پرداختند.

  کرونا وجود پارک‌ها را به عنصری ضروری در طراحی شهری تبدیل کرد

انزوای اجباری و فاصله اجتماعی طی دوران پاندمی، اضطراب میان مردم اغلب جهان را افزایش داده و باعث ایجاد تنش‌های روانی زیادی در بین آن‌ها شده است. تاکنون مطالعات زیادی برای بررسی ارتباط میان تنهایی و مشکلات سلامت عمده انجام شده و نشان داده است که انزوا منجر به افسردگی، مشکلات قلبی و کاهش امید به زندگی می‌شود. طی چند دهه اخیر، فردگرایی، تدابیر عمومی ضدلیبرال و فناوری‌های جدید به انزوای میان انسان‌ها دامن زده است و بدتر اینکه گسترش کرونا نیز روابط مجازی را بیشتر کرده و حتی خریدهای اینترنتی طی این دوران، برخورد شهرنشینان در فضاهای عمومی را به حداقل رسانده است.

البته در این بین، اتفاقات مثبت بسیاری نیز به وقوع پیوسته است که به‌نظر می‌رسد اثرات خود را برای مدتی طولانی بر شهرنشینی به جای بگذارد. محدودیت‌های اعمال‌شده بر روابط مردم و تشویق آن‌ها به رعایت فاصله اجتماعی باعث شد شهرنشینان بیشتر از قبل قدردان فضاهای آبی باشند و برای حضور در آن، پس از پایان قرنطینه‌ها، مشتاق‌تر از قبل عمل کنند. به عنوان مثال، مردم مونترال، دومین شهر بزرگ کانادا تنهایی خود را در فضاهای سبز به اشتراک گذاشتند و در این مکان‌ها، ضمن رعایت فاصله اجتماعی به ارتباط با یکدیگر پرداختند. ایتالیایی‌ها نیز طی دوران قرنطینه در بالکن‌های منازل جمع می‌شدند و با یکدیگر آواز رهایی سر می‌دادند. این در حالی بود که بسیاری از مردم سایر شهرهای جهان نیز به زیباسازی فضاهای مقابل خانه‌های خود مشغول می‌شدند تا اوقات فراغتشان را در خارج از منزل اما با حفظ فاصله از دیگران سپری کنند. همه این اتفاقات نشانگر آن است که فضاهای عمومی بیش از گذشته حائز اهمیت شده است که این امر به سهم خود می‌تواند در ایجاد تحولات بسیار در طراحی شهری نقش مهمی ایفا کند.

بدیهی است که فضاهای عمومی و به‌ویژه پارک‌ها همواره مکان‌هایی ضروری برای ایجاد تعاملات اجتماعی میان بشر و به طور خاص، جوانان به‌شمار رفته است. دسترسی به طبیعت، فضاهای باز بزرگ و مراکز ورزشی و فرهنگی همیشه در رفاه فردی و اجتماعی نقش مهمی ایفا کرده چرا که امکان انجام بسیاری از فعالیت‌های جسمی و فکری را برای کاربران فراهم آورده است.

این مسئله طی دوران کرونا از توجه بیشتری برخوردار شد و در مدت زمانی کوتاه، تغییرات بی‌شماری را در طراحی شهرها به‌وجود آورد. تبدیل موقت و دائمی بسیاری از خیابان‌ها به پیاده‌رو، گسترش مسیرهای عدیده برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در اغلب شهرهای جهان و همچنین تغییر طراحی پیاده‌روهای قدیمی از مهم‌ترین اثرات مثبت کرونا بر طراحی شهری به حساب می‌آید.

  نوآوری‌های ناشی از انتشار کرونا در سراسر جهان

مدیران شهری و حتی گروه‌های خلاق با آگاهی از اهمیت دسترسی حداکثری به فضاهای عمومی طی دوران کرونا تلاش کردند از طریق نوآوری‌های خود، شهرنشینان را با حفظ تدابیر امنیتی به سمت پارک‌ها روانه کنند. در همین بحبوحه، نگرش مردم جهان در مورد سهم وسایل نقلیه موتوری از شهرها به طور قابل توجهی تغییر یافت و همگی تلاش کردند حاکمیت خود را بر معابر شهرها بیشتر از قبل کنند. طی دوران کرونا، مردم به این واقعیت پی بردند که بخش اعظم فضاهای عمومی به تردد وسایل نقلیه موتوری اختصاص داده شده و همین امر، سهم انسان‌ها را از شهرها به حداقل رسانده است. در نتیجه، خلاقیت‌های بسیار و اغلب کم‌هزینه‌ای در دوران شیوع کووید -19، ساختار فضاهای عمومی و به ویژه خیابان‌ها را متحول کرد و مالکیت آن‌ها را بیش از قبل در اختیار مردم قرار داد.

البته این به معنای حذف وسایل نقلیه از شهرها نیست، بلکه مدیران و خلاقان برای ایجاد تعادل بین مالکیت خودروها و مردم بر فضاهای عمومی کوشیدند. در این راستا، بسیاری از خیابان‌های وسیع به بخش‌های مختلفی برای عابران پیاده، دوچرخه‌سواران و تردد وسایل نقلیه اختصاص داده شد و در نتیجه تمام کاربران با هر شیوه ترددی سهم برابری از این فضاهای عمومی داشتند. در روتردام هلند، تردد خودروها در بعضی از خیابان‌های اصلی بعد از ساعت چهار عصر ممنوع شد که در نتیجه آن، عابران پیاده می‌توانستند آزادانه و با رعایت فاصله ایمن از سایرین به رفت و آمد بپردازند. در اوکلند کالیفرنیا، قانون محدودیت سرعت بر تردد خودروها اعمال شد ضمن اینکه بخش‌هایی از خیابان‌ها به وسیله موانع مختلف در اختیار عابران پیاده و دوچرخه‌سواران قرار گرفت. در کلانشهر پورتلند آمریکا نیز بسیاری از پارکینگ‌های عظیم خودرو به کشاورزان شهری تحویل داده شد تا از فضای آن برای فروش محصولات زراعی خود بهره گیرند. در شهرهایی نظیر مونترال نیز بعضی از خیابان‌ها برای همیشه به روی خودروها بسته و تنها به حامیان تردد سبز اجازه داده شد به عبور و مرور در آن‌ها بپردازند.

  ضرورت حضور هرچه بیشتر در فضاهای عمومی

اثر مثبت دیگری که کرونا بر شهرها به جای گذاشت، تشویق مردم به گسترش زراعت در شهرها بود. طی قرنطینه‌های کرونایی و ماندن در خانه، مردم به انجام فعالیت‌های هر چه بیشتر برای رهایی از نگرانی‌های این دوران، خود را با فعالیت‌های مختلف در خانه سرگرم می‌کردند. از آنجا که تهیه خوراک خود یک تهدید جدی در این روزها به حساب می‌آمد، اغلب شهرنشینان از کمترین فضاهای موجود در خانه‌های خود برای کشت محصولات کشاورزی بهره می‌بردند.

در مدت زمانی بسیار کوتاه، سراسر بالکن‌ها، پشت بام‌ها و حتی فضاهای بین آپارتمان‌های نزدیک به هم را پوشش‌های سبز خوراکی فرا گرفت که این امر در تأمین مواد غذایی سالم و تازه نقش مهمی ایفا کرد. ساکنان کبک در کانادا طی دوران کرونا از مدیران خود خواستند باغ‌هایی اجتماعی احداث کنند تا بتوانند در آن‌ها ضمن پرورش محصولات کشاورزی مورد نیاز خود به ارتباط با سایرین بپردازند.

از سوی دیگر، مردم می‌دانستند که احتمال انتقال ویروس کرونا در فضاهای باز به مراتب کمتر از خطر آن در فضاهای بسته است به همین دلیل، گرایش آن‌ها به انجام خرید و فروش در فضاهای باز و نه فروشگاه‌های بسته به طور قابل چشمگیری افزایش یافت. در این راستا، چنین پیش‌بینی می‌شود که در دنیای پسا کرونا مراکز تجاری رو باز بسیار بیشتر از فروشگاه‌هایی با محیط بسته و کمترین امکان تهویه هوا، مشتریان را به سمت خود فرا بخواند که این امر به سهم خود افزایش اهمیت فضاهای عمومی را به تصویر می‌کشد. تغییر فضاهای داخلی فروشگاه‌های بسته و بهینه‌سازی امکان تهویه هوا در آن‌ها از دیگر تحولاتی خواهد بود که پس از کرونا در طراحی شهری به وجود خواهد آمد و به روندی دائمی تبدیل خواهد شد.