طی سال‌های اخیر بنا به اسناد بالادستی در عرصه توسعه کشور، صادرات کالاهای غیرنفتی و به‌طور خاص محصولات کشاورزی، اهمیت ویژه‌ای در فعالیت‌های اقتصادی ایران دارد؛ به‌طوری‌که تأثیر آن در رشد و توسعه اقتصادی کشور انکارناپذیر است. ازاین‌رو، گسترش صادرات بخش کشاورزی می‌تواند زمینه مناسبی برای حضور ایران در بازارهای جهانی در امر صادرات کالاهای غیرنفتی فراهم سازد و در بین صادرات کشاورزی ایران، محصول کشمش نقش مهمی را بنا به فراوانی دارد. جالب‌تر اینکه انگور به شکل گسترده‌ای در ایران کشت می‌شود اما تولیدات برخی از استان‌ها از مرغوبیت بیشتری برخوردار هستند. یکی از باکیفیت‌ترین کشمش‌های ایران، کشمش کاشمر است که کیفیت صادراتی بالایی دارد. پس‌ازآن کشمش تاکستان و ملایر نیز از کیفیت بالایی برای صادرات برخوردار هستند.

آذرماه سال 1397 با ثبت نظام تولید انگور ملایر در سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، انگور ملایر شناسنامه جهانی گرفت و حق مالکیت برند جهانی برای تاکستان‌های این شهر ثبت شد. حال آنکه طی چند ماه اخیر خبرهای ناخوشایندی مبنی بر برگشت خوردن محصولات صادراتی کشمش از کشورهای حوزه خلیج فارس به گوش می‌رسد؛ بنابراین مسئله اصلی این است که روش تهیه کشمش اصلی‌ترین شاخصی است که بر کیفیت آن تأثیر می‌گذارد.

از طرفی یکی از مباحثی که در عرصه تولید کشمش جای خالی آن در موضوع حمایت از تولیدکنندگان این محصول احساس می‌شود بحث خرید تضمینی و پرداخت یارانه است. ازآنجاکه شهرستان ملایر 10 هزار و 500 هکتار باغ انگور دارد که به دلیل فعالیت 60 کارخانه فرآوری کشمش، 74 درصد این محصول به انواع کشمش شامل آفتابی تیزابی، آفتابی غیر تیزابی، آفتابی دانه‌دار و کشمش کالیفرنی تبدیل و به کشورهای حوزه خلیج‌فارس و اروپایی صادر می‌شوند.

به دلیل اینکه این شهرستان یکی از قطب‌های مهم تولید انگور و کشمش ایران و جهان با تولید سالانه 240 هزار تن انگور و 30 هزار تن کشمش به‌شمار می‌رود برآن شدیم تا با انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشمش ملایر در خصوص چرایی برگشت خوردن محصول صادراتی و اینکه آیا برای کشمش ملایر نیز شاهد آن بوده‌ایم و همچنین لزوم خرید تضمینی و پرداخت یارانه گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

منوچهر رضایی با بیان اینکه بحث خرید تضمینی و پرداخت یارانه امسال با توجه به کاهش تولید محصول در کشور مصداق پیدا نمی‌کند گفت: خرید تضمینی وقتی معنا دارد و ضروری است که با مازاد تولید محصول مواجه شویم، حال آنکه امسال این‌گونه نبود و بخشی از محصول در ابتدای فصل برداشت از سوی دیگر استان‌ها خریداری شد و انگوری روی دست کشاورز نماند.

وی افزود: بنده به جد با پرداخت یارانه به‌صورت نقدی به باغدار و کشاورز مخالفم اما این مهم باید به‌صورت کالای غیر نقدی به باغداران ارائه شود تا در مسیر ارتقای کیفیت، محصول مورد نظر ماندگاری داشته باشد.

رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشمش ملایر در تشریح چگونگی پرداخت رایانه غیر نقدی به باغداران گفت: منظور این است که ملزومات و تجهیزات مورد نیاز به‌صورت یارانه‌ای به باغدار ارائه شود، البته در خصوص برخی از ملزومات ممکن است باغدار لزوم استفاده از آن را نداند که در این زمینه جهاد کشاورزی به‌عنوان دستگاه متولی می‌بایست نسبت به ارائه مشاوره و در عین حال پرداخت یارانه بدین شکل اقدام کند.

رضایی با تأکید بر اینکه این کار (چگونگی اداره یارانه غیر نقدی از سوی جهاد کشاورزی) باید با مشورت بخش خصوصی انجام پذیرد، خاطرنشان کرد: این مهم ازآنجا ضرورت پیدا می‌کند که اجرای این طرح نیز به سرانجام اجرای طرح بارگاه که یک دهه پیش با هزینه گزاف از بیت‌المال به اجرا درآمد و هیچ کارایی هم برای بخش باغداران نداشت، دچار نشود.

وی با تأکید بر اینکه در راستای حمایت درست از باغداران انگور، وزارت جهاد کشاورزی باید در دو بخش ورود جدی داشته باشد ابراز کرد: نخست خرید زیرانداز و اعطای رایگان آن به باغداران در راستای ایجاد انگیزه برای استفاده از این تجهیزات در مسیر خشک کردن محصول و بهبود کیفیت آن و دیگری اصلاح ساختار انبارداری باغداری انگور است که این امر به هزینه قابل توجهی نیاز دارد.

وی ادامه داد: ورود به این عرصه خود شامل دو حلقه باغداران و کارخانه‌های فرآوری کشمش می‌شود که در بخش باغداران بازهم پیشنهاد بنده اعطای رایگان سبد برای جمع‌آوری محصول و انتقال از این طریق به کارخانه‌ها است اما برای کارخانه‌ها می‌توان نسبت به پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت برگشت‌پذیر اقدام کرد.

این فعال حوزه صادرات با تأکید بر اینکه در حال حاضر 95 درصد باغداران توان خرید سبد را ندارند، تشریح کرد: این نکته پیشتر نیز به سمع و نظر متولیان رسیده است اما تاکنون شاهد تغییر در این فرایند نبوده‌ایم.

رضایی در ادامه در خصوص چرایی برگشت خوردن کشمش‌های صادراتی نیز گفت: خوشبختانه این مهم برای کشمش‌های شهرستان ملایر اتفاق نیفتاده اما این مسئله زنگ خطری است که بنده از سال‌ها قبل در جلسات کارگروه توسعه صادرات آن را گوشزد کردم.

وی با اشاره به اینکه این اتفاق سال‌ها قبل در صادرات به اروپای غربی نیز مشاهده شده اما امروز در صادرات به کشورهای همسایه صدایش درآمد گفت: علت این مسئله به باغدار، کارخانه‌دار و یا صادرکننده بازنمی‌گردد بلکه علت سمومی است که هر کشاورز برای تضمین سلامت محصول خود استفاده می‌کند حال آنکه دو مشکل دارند؛ نخست اینکه در حال حاضر سمومی که سال‌ها قبل مجاز به استفاده بودند و حال منسوخ شده‌اند، به هر طریق وارد کشور شده و در اختیار باغداران قرار می‌گیرد.

رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشمش ملایر ادامه داد: این در حالی است که با اصلاح بخشی از سموم و امکان بهره‌مندی از سمومی بهتر، استفاده از سموم پیشین منسوخ شده اما چون کشور در شرایط تحریم قرار دارد و با محدودیت‌های خرید مواجه هستیم، برخی سودجویان از این فرصت استفاده کرده و همان سموم ممنوعه را به‌صورت قاچاق و یا مجاز به کشور وارد و در برخی استان‌ها توزیع کرده‌اند.

رضایی افزود: دلیل دیگر این آلایندگی نیز به باقی ماندن بیش از استاندارد تعیین‌شده سموم توسط سازمان جهانی بهداشت بر روی محصول بازمی‌گردد؛ حال آنکه در عمده موارد بخش اعظمی از سموم استفاده‌شده بر روی محصول، تا زمان برداشت بر اثر تابش آفتاب، باد و باران از بین می‌رود اما در کشور ما این مدیریت به‌درستی انجام نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه بنده اخیراً نیز در رایزنی و جلساتی که با مدیران شهرستانی، استانی و نمایندگان شهرستان داشتم، پیشنهاد دادم برای جلوگیری از این اتفاق ناگوار وزارت جهاد کشاورزی می‌بایست در وهله نخست به‌صورت مطلق از ورود سموم غیر مجاز به کشور جلوگیری و از توزیع سموم غیر مجاز موجود در کشور نیز ممانعت جدی به عمل آورد. در مرحله بعدی اداره ترویج سازمان جهاد کشاورزی در هر استان نیز در عرصه اطلاع‌رسانی این مهم به باغداران وارد عمل شود تا آن‌ها از مضر بودن این سموم و عدم امکان فروش محصولات خود مطلع شوند.

رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشمش ملایر افزود: البته این مهم مستلزم تهیه و واردات سموم جایگزین مجاز به کشور، توزیع آن در بین باغداران و در نهایت آموزش نحوه استفاده از آن‌ها به باغدار است؛ زیرا در حال حاضر یکی از دلایل افزایش بقایای سموم بر روی محصولات به عدم آگاهی از نحوه درست استفاده از آن و افزایش غلظت آن توسط باغداران به‌زعم تضمین سلامت محصول باغی بازمی‌گردد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد گویا همچنان اصلی‌ترین نیاز باغداران و به تعبیر بهتر تولیدکنندگان کشمش ملایر، به تأمین زیرساخت‌های اولیه و بدیهی بازمی‌گردد که سال‌ها است از سوی نمایندگان این قشر عنوان و متأسفانه هیچ‌گونه تلاشی برای تأمین زیرساخت‌های این‌چنینی نمی‌شود؛ زیرا وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی طی این سال‌ها هیچ‌گونه تلاشی برای تغییر در ساختار ترویجی در عرصه تهیه محصول و لزوم بهره‌مندی از زیرساخت‌های منطق با استانداردهای جهانی نداشته پس باغدار همچنان بر تهیه سنتی محصول و بر روی خاک و جمع‌آوری آن در گونی اصرار و جهاد کشاورزی نیز به‌منظور جلوگیری از تراشیدن هزینه احتمالی برای خود، تلاشی برای تغییر این رویکرد با ارائه تشویق و در عین حال تهیه ملزومات نمی‌کند چنانکه در عرصه آلایندگی کشمش‌ها به سوم غیر مجاز و غلظت سموم باقی‌مانده در محصولات نیز هنوز گویی این وزارتخانه و به‌تبع آن اداره ترویج سازمان جهاد کشاورزی در هر استان و به‌ویژه استان همدان برنامه‌ای ارائه نکرده است درحالی‌که این زنگ خطر هر آن ممکن است در باغات همدان نیز به صدا درآید.