تک‌تک افراد جامعه و تمام انسان‌ها از یک طریقی به همدیگر ارتباط دارند و برای ادامه روابط انسانی خود نیاز به تقسیم کار در بین خودشان هستند.

امروز در جوامعی که پیشرفت اندیشه و تکامل فرهنگی داشته‌اند، مفهوم تقسیم کار بسیار پر کاربرد و مورد استفاده است. چرا که آن‌ها برای ایجاد نظم و سرعت دادن در کارها از این تکنیک استفاده می‌کنند که در حقیقت می‌تواند بهترین نوع انجام کارها باشد. تقسیم کار باعث افزایش مهارت افراد در انجام کارها می‌شود و در هدر رفتن منابع نیز کاهش به‌وجود می‌آورد. این تقسیم کار باعث بروز نوآوری‌ها و ابداعات مختلفی می‌شود. افراد یک گروه دارای استعداد‌ها و توان‌های مختلفی هستند که قطعاً با هم یکسان نبوده و زمانی که کار در بین آن‌ها تقسیم می‌شود، می‌تواند ثمره بهتر داشته باشد.

  تقسیم کار

همانطور که گفته شد هر انسانی با استعداد مخصوص خودش و توان متفاوت از دیگران، زاده می‌شود. بنابراین زمانی که در یک گروه تقسیم کار صورت گیرد، می‌توان شاهد نتیجه بهتری برای آن بود. بسیاری از افراد یک جامعه قادر نیستند تا کارهای خود را به تنهایی و بدون کمک دیگران انجام دهند. چراکه بعضی از قسمت‌های آن کار، نیاز به استعداد و حرفه خاصی دارد که از پس آن بر نمی‌آید. بنابراین زمانی که کار تقسیم شود و هر قسمت آن به متخصص آن کار داده شود، می‌تواند نتیجه مطلوبی را به دست آورد.

  تقسیم کار در اجتماع

بعضی بر این اعتقاد دارند که تشکیل اجتماع با همین نیاز‌ها به وجود می‌آید، چراکه زمانی که افراد به هم نیازمند می‌شوند، تشکیل گروه می‌دهند و از همدیگر کمک می‌گیرد. این گروه‌ها در شکل بزرگ‌تر خود یک اجتماع را تشکیل می‌دهند و باعث پیشرفت و تکامل و رشد انسانی می‌شوند. همین گونه که در جامعه می‌بینیم، صاحبان مشاغل باید با همدیگر همکاری داشته باشند، تا چرخه حیات اجتماعی بشر همیشه در حال حرکت باشد و این روابط بین شغلی به نفع افراد جامعه می‌باشد.[1]

اگر بسیار ریزبینانه‌تر به این موضوع نگاه کنیم، خواهیم یافت که تک‌تک افراد جامعه و تمام انسان‌ها از یک طریقی به همدیگر ارتباط دارند و برای ادامه روابط انسانی خود نیاز به تقسیم کار در بین خودشان هستند. هر انسانی در یک زمینه خاصی تخصص دارد و می‌تواند در آن زمینه وظایف خود را به خوبی انجام دهد و به رشد و شکوفایی ملت خود کمک می‌کند. قطعاً همه افراد جامعه به تنهایی دارای تخصص کامل همه کارها را ندارند و در یک مرحله از زندگی نیاز به کمک دیگران و تخصص بقیه انسان‌ها می‌شوند.

بنابراین کارهای یک جامعه به‌خودی خود دارای تقسیم‌بندی می‌شود، اما باید توجه داشت که آیا این تقسیم‌بندی‌ها و تخصص‌ها در افراد درست و جایگاه درست خود قرار دارند یا خیر. حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) درباره تقسیم کار و آثار مفید آن در جامعه می‌فرمایند: «تقسیم کار باعث می‌شود که بسیاری از نیازها و احتیاجات مردم برطرف شده و ضروریات زندگی آنان تأمین گردد.» [2]

  تقسیم کار، نیاز زندگی

همانطور که گفته شد در یک جامعه به هم پیوسته افراد در پی تخصص و حرفه‌ای که دارند، می‌توانند نیازهای همدیگر را برطرف کنند و کارهای زندگی خود را تقسیم نمایند و یک نفر از آن‌ها نمی‌تواند که همه کارها را یک جا انجام داده یا در پی هر تخصصی برود، تا بتواند نیازهای خود را به تنهایی رفع کند. در این صورت او نه‌تنها نمی‌تواند نیازهای خود را برطرف کند، بلکه از کارهای اصلی زندگی و تخصصی که در آن استعداد دارد باز می‌ماند. در این زمینه امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کسی که به کارهای گوناگون بپردازد خارج شده و پیروز نمی‌شود.» [3]

  وظایف آقایان و خانم‌ها

یکی دیگر از بخش‌هایی که تقسیم کار در آن وجود دارد، تقسیم کردن وظایف مردان و زنان در جامعه است. از یک سو می‌دانیم که کارهای سنگین و بسیار دشوار وظایف مردان است چرا که به دلیل خصوصیات جسمانی و توانایی شان بهتر می‌توانند از پس از آن کار برآیند، ولی زنان به‌دلیل شکنندگی بالا و کمتر بودن توانایی جسمانی شان از آن نوع کارها دوری می‌کنند و تمایل بیشتری به سمت کارهای اداری، آموزشی و خدماتی دارند، که با خصوصیات درونی آنها سازگار می‌باشد.

اما اگر از یک دیدگاه دیگر به آن بپردازیم باید به نوع علایق آن‌ها نیز توجه شود. چرا که ممکن است گاهی بعضی از مردها تمایل بیشتری به سمت کارهای ظریف و هنرمندانه دارند، که ظاهراً به علایق خانم‌ها نزدیک تر است و از طرفی نیز خانم‌ها می‌توانند علاقه به کار‌هایی داشته باشند که وابسته به توانایی جسمانی بالایی می‌باشد و برای یک خانم طاقت‌فرسا می‌تواند باشد.

امام صادق (علیه‌السلام) درباره تقسیم کار میان امام علی (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها) فرمودند: «امیرالمؤمنین علیه‌السلام برای منزل هیزم می‌‏آورد، آب تهیه می‏ کرد، منزل را جارو می‏ کرد، در پاک کردن عدس کمک می‏ کرد. فاطمه (علیهاالسلام) هم گندم و جو آرد می‏ کرد، خمیر درست می‏ نمود و نان می‌‏پخت.» [4] نکته ای که از این حدیث به دست می‌آوریم همکاری کردن در کار‌ها بین زن و مرد است که نشانگر آن است که نباید کار‌های خودمان را طبق یک قاعده ملی تقسیم کنیم و تن به همکاری در منزل یا خارج از منزل ندهیم.

از این نظر نمی‌توان به طور قطعی کارها و وظایف را به دو گروه جداگانه زنانه و مردانه تقسیم کرد چرا که هیچ قاعده خاصی نمی‌تواند یک کار را مختص به یک جنس بداند هر انسانی می‌تواند طبق سلایق و روحیه خود مشاغلی را انتخاب کند که در آن استعداد و علاقه وجود دارد. امام علی (علیه‌السلام) در نامه‌ای که به امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) دادن فرمودند: «کار هر کدام از خدمتکاران را معین کنیم که او را در برابر آن کار مسئول بدانید تقسیم درست کار سبب می‌شود کارها را به یکدیگر وان گذارند و در خدمت سستی نکند.» [5]

پی‌نوشت:

[1] رضا علی کرمی، علل تنبلی و درمان آن، قم: انتشارات قلمگاه، 1398، صفحه 118.

[2] نهج‌البلاغه، حکمت 199/2.

[3] همان، صفحه 726و728، حکمت 403.

[4] بحارالانوار، ج 43، ص 151، ح 7

[5] نهج‌البلاغه، صفحه 537 و 536، نامه 31/119.