و اما در راستای تسهیل در دسترسی و تأمین اقلام مورد نیاز مردم با قیمت تنظیم بازاری، هرساله با نزدیک شدن به سال نو با اعلام وزارت صمت و محوریت اتاق‌های اصناف سراسر کشور و اتحادیه‌های صنفی، شاهد برپایی بازارچه‌های نوروزی در شهرها هستیم. اماکنی که برحسب توان مدیریتی هر شهر و با هدف تأمین مایحتاج عمومی مردم اقدام به عرضه اقلام عمومی سبد خانواده و یا به‌صورت ویژه میوه، آجیل، شیرینی و شکلات می‌کنند.

هرچند به گفته مسئولان بر اساس دستورالعمل‌ها اولویت نخست برای حضور فعالان در این بازارچه‌ها شامل پوشاک، کفش، آجیل و خشکبار، شیرینی و شکلات، میوه و یا لوازم خانگی است اما با این حال و در جهت تنوع‌بخشی و ایجاد جذابیت و تقویت صنوف مختلف البته با رعایت شرایط دستورالعمل فروش فوق‌العاده نوروزی حضور سایر رسته‌های صنفی نیز در این فضا امکان‌پذیر بوده و آن‌ها نیز می‌توانند با برپایی غرفه و فروشگاه اقدام به فعالیت نمایند.

البته نباید از نظر دور داشت که جدا از جذابیت‌های بصری و ایجاد شور و نشاط در سطح شهر؛ رونق کسب و کار اصناف به‌ویژه صنوف تولیدی، جبران بخشی از خسارت‌های وارده به صنوف به دلیل رکود تورمی و کرونا، ایجاد حس مثبت در مردم به لحاظ قیمت و کیفیت مناسب، حمایت از تولید و عرضه محصولات ایرانی، حفظ و توسعه فرصت‌های شغلی در بنگاه‌های تولیدی و توزیعی و همچنین ممانعت از تمرکز فروش و جلوگیری از تجمع مشتریان در شرایط کرونایی؛ عرضه کالا با کیفیت و قیمت مناسب با حداقل سود، درج برچسب قیمت در معرض دید مشتری برای تمامی کالاها و خدمات، صدور فاکتور فروش کالا و خدمات، عرضه کالاهای مجاز و تولیدات داخلی اما باید به موضوعات دیگری هم توجه کرد.

اینکه جدا از همه خوبی‌های پیش‌گفته اما قطع به یقین توجه به چند موئلفه دیگر مانند لزوم وسعت بخشی و توجه به امکانات زیرساختی، راه‌های دسترسی آسان، تنوع عرضه، رصد و پایش قیمت و تضمین کیفیت کالا، خدمات پس از فروش، کنترل و نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی (مطابق با مصوبات ستاد ملی کرونا) نیز از جمله اقداماتی است که در این روند باید مورد توجه و دستور کار مسئولان قرار گرفته تا هم موجبات رونق هرچه بیشتر خرید کالا را فراهم کرده و هم متعاقباً رضایت و اطمینان حداکثری شهروندان را نیز به ارمغان آورد اما...!

موضوع این است که پس از دو سال شرایط خاص کرونایی که باعث شد برپایی این غرفه‌ها و بازارچه‌ها تقریباً به حالت تعطیل درآید انتظار می‌رفت تا مسئولان و متولیان امر با استفاده از این فرصت تنفس و خلأ به‌وجود آمده، اقدام به برنامه‌ریزی اساسی، تدوین و جانمایی مناسب مکانی جهت ارائه خدمات بیشتر و بهتر و جلوه‌نمایی قابل قبول‌تر هم برای غرفه‌داران و هم شهروندان کنند که متأسفانه شواهد موجود نه‌تنها نشان‌دهنده چنین چیزی نیست بلکه بیشتر روایتگر همان تکرارها و کاستی‌های قبلی است.

این بدان معناست که در این حوزه خاص ما به دلیل عادات به تصمیم‌گیری‌های بی‌مقدمه و کارشناسی‌نشده، اجراهای دقیقه نودی و سرهم‌بندی کارها، بیشتر از آنکه حرکت پیش‌رونده داشته باشیم فقط در حال درجا زدن و چرخیدن در یک دور تکرار باطل هستیم و اینکه هنوز نمی‌دانیم جایگاه این بازارچه‌ها در چرخه اقتصادی شهر ما کجاست و یا چه میزان بر وضعیت معیشت مردم تأثیر دارد؟ چند درصد از کالاهای عرضه‌شده به معنای واقعی پاسخگوی نیازهای مردم است؟ کیفیت و کمیت محصولات عرضه‌شده در آن‌ها چقدر با بازارهای دائمی تفاوت داشته و به لحاظ اقتصادی مورد اقبال مردم است؟ تا چه میزان از آسیب‌ها و مشکلات نمایشگاه‌های قبلی احصا و مرتفع و یا کدام نقاط قوت آن تقویت شده؟ نظرسنجی و تأثیر آن در دورهای قبل مؤید کدام مطالبه و بایستگی‌هاست و...!

  وعده‌های سر خرمن نکاشته...!

و اما چندی پیش برخی مسئولان و مدیران شهر همدان با عنوان اینکه در راستای حذف دلالان و تحقق شعار «از مزرعه تا سفره» که توسط وزارت کشاورزی تبیین شده، مقرر شد تا در چند نقطه از شهرستان همدان، بازارچه‌های محلی عرضه محصولات کشاورزی و پروتئینی ایجاد شود. بر این موضوع تأکید ویژه نیز کردند که این بازارچه‌ها تنها برای عرضه محصولات کشاورزی و میوه‌وتره‌بار دایر نشده و می‌بایست محصولات دامی و پروتئینی هم در آن‌ها ارائه و توزیع شود.

البته به تصریح حضرات تصمیم‌گیر و مجری، هدف نهایی از ایجاد این بازارچه‌ها حذف دلالان و تأمین اقلام ضروری مردم با کمترین قیمت و بهترین کیفیت بوده و مضاف بر آن این بازارچه‌ها باید به‌صورت دائمی در مناطق مشخص دایر شده و منحصر به ایام خاصی نباشند.

حالا اما با گذشت چند ماه از بیان این وعده‌ها، نزدیک شدن به پایان سال و لزوم راه‌اندازی بازارچه‌های مناسبتی اما نه‌فقط خبر خاصی از آن‌ها نیست بلکه همان چند مجموعه نمایشی نیز نتوانسته تا حداقل بخش ناچیزی از وعده‌ها را محقق ساخته و آبروی مدعیان را در منظر قضاوت شهروندان حفظ کند. یعنی دقیقاً همان روند و روالی که این سال‌ها و در خصوص برپایی غرفه و نمایشگاه و بازارچه با آن دست به‌گریبان بود‌ایم.

موضوع این است که مردمان این شهر انتظار دارند مسئولان تاجایی که امکان دارد یا وعده و قولی ندهند و یا اگر سخن در هر باب دادند نیز مرد و مردانه پای حرفشان ایستاده و فقط آستین همت را بالا بزنند. البته منظور انجام چند کار نمایشی دقیقه نودی و یا آماری و فهرستی نیست بلکه یک عملکرد منسجم با دیدی باز به همه زوایا، مطالبات، بایستگی‌ها و پیش‌نیازها (به‌خصوص سرمایه‌ها و اعتبارات لازم) به‌صورت مداوم و مؤثر همراه با اثرسنجی و نظرسنجی است؛ اینکه در این خصوص نیز قطعاً انتظار نداریم تا به مجرد رسیدن بهار یا باز شدن مدارس و شروع ماه رمضان و با تعبیه چند کانکس و علم کردم دو غرفه برای چند روز سر و ته مسئله را به‌هم آورده و برگ زرین دیگری را بر کارنامه سراسر افتخار مدیریتی خود اضافه کنند.

  بازارچه‌هایی پُر از هیچ....

و اما به رغم آنکه مسئولان اجرایی شهر همدان چندی پیش خبر از راه‌اندازی چند بازاچه عرضه میوه و مواد پروتئینی در چند گوشه از شهر داده بودند اما نه‌فقط تاکنون این وعده محقق نشده بلکه حتی همین یکی دو مکان موجود نیز به‌دلیل فقدان جاذبه و بستر خدمت‌رسانی آنچنان در سکوت و بی‌رونقی غرق شده‌اند که گویا اصلاً وجود خارجی ندارند.

حقیقت این است که بازاچه خالی نه دیدن دارد و نه جذابیت، حالا البته بماند که گاهی نیز محلی می‌شود برای توزیع برخی اقلام برای اقشار ضعیف که البته به لحاظ قیمت هم تفاوت چندانی با بازار ندارد. در واقع حتی از منظر بسیاری وجود آن‌ها صرفاً برای پر کردن بیلان فعالیت‌های سیستم مدیریت شهری است نه الزاماً ارائه خدماتی خاص و یا حتی مناسبتی.

حالا اما خبرنگار سپهرغرب با جمعی بالغ بر 60 شهروند همدانی در خصوص وضعیت بازارچه‌های عرضه میوه و تره‌بار، محصولات پروتئینی و دیگر اقلام با محوریت بایستگی‌ها، مطالبات و... گفت‌وگو کرده که جمع‌بندی آن را در ادامه می‌خوانید:

-در این گفت‌و‌گو‌ها به‌جز 6 شهروند که به روزبازارها و چند بازارچه چندروزه اشاره داشتند اما بقیه مصاحبه‌شوندگان عنوان کردند که در شهر همدان هیچ جایی به نام بازارچه (با اشاره به تعریف جامع آن و یا چیزی که در دیگر شهرها دیده‌‌اند) وجود ندارد.

-از دید این 54 نفر به دلیل وسعت گرفتن شهر، افزایش جمعیت و کاهش دسترسی به بازارهای موجود در مرکز شهر، ایجاد بازاچه‌های ثابت و دائمی در مناطق مختلف شهری یک الزام بود که صدالبته تاکنون مغفول مانده است.

- از نگاه 48 نفر باید بر حسب جمعیت سطح برخورداری مبتنی بر نیازها و فرهنگ ساکنان مناطق برای ایجاد بازاچه‌ها اقدام کرد.

همین گروه معتقدند که ساختار بازاچه باید دائمی و برای همیشه تعریف شود که این امر می‌طلبد نسبت به نیازسنجی برای گستره کار و زیرساخت‌های آن برنامه‌ریزی شود. آن‌ها براین باورند که قدم نخست باید توسط دولت و با تعیین محل بر اساس نظرسنجی عمومی و متعاقباً احداث زیرساخت‌ها صورت گیرد.

45 شهروند شرکت‌کننده در گفتگو معتقدند که در ایجاد بازارچه باید اولویت مردم در نظر گرفته شود که طبعاً میوه وسبزی، مواد پروتئینی، گوشت، ماهی، نان، خوار و بار مواد شوینده و بهداشتی در اولویت عرضه قرار دارد.

از منظر این گروه باید تعداد غرفه‌های این بازارچه‌ها آنقدر زیاد باشد که علاوه بر ایجاد حس رقابت بین فروشندگان امکان تنوع و قدرت انتخاب را نیز به خریدار بدهد.

-41نفر با عنوان اینکه رعایت اصول بهداشتی ایمنی پارکینگ، روشنایی، زیرساخت‌های بهداشتی باید در این بازارچه‌ها لحاظ شود معتقدند هرچه در این مباحث و قوام‌بخشی زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری شود اقبال مردم و فروشندگان جهت خرید و فعالیت در آن‌ها بیشتر خواهد شد.

-38 نفر از گفت‌و‌گو شوندگان معتقدند که بسیار خوب است برای ایجاد بازارچه‌ها در وهله نخست از تعاونی‌ها، اصناف و تولیدکنندگان دعوت شود تا حد امکان، کالا و اجناس با قیمت تمام‌شده به دست مردم برسد مضاف بر اینکه نظارت ارگان‌های بهداشتی، تعزیرات، اصناف و... نیز در این بازارچه‌ها باید بسیار پر رنگ باشد.

-35 نفر با عنوان اینکه اگر در محلات خود شاهد ایجاد بازارچه‌های مناسب و پر رونق باشند دیگر به مرکز شهر نخواهند رفت معتقدند ایجاد بازارچه باعث رونق کسب و کار در محلات و ایجاد شغل نیز خواهد شد در عین حال بسیاری از کارگاه‌های تولیدی و خانگی نیز می‌توانند در بستر امن به عرضه محصولات خود بپردازند این گروه از تجربیات و مشاهدات خود در شهرهای گوناگون در خصوص وجود بازاچه‌های محلات نمونه‌هایی را عنوان کردند.

-از نگاه 27 نفر باید در واگذاری غرفه‌های بازارچه به کسانی اولویت داد که به هر نحو سعی می‌کنند محصولات با کیفیت را با قیمت مناسب به مردم عرضه کنند، تأکید دارند این‌گونه نباشد که بازارچه به پاتوق یک عده خاص از فروشندگان خارج از نظارت در قالب پیمانکاران شهرداری مبدل شود.

-از منظر این گروه ساعات کاری بازارچه‌ها نیز به مانند بازارهای اصلی‌ باید به گونه‌ای باشد که مردم بتوانند در بیشتر ساعات از روز و منتهی به شب در آن‌ها حضور یافته و اقدام به خرید مایحتاج خود کنند.