تانکرهای حامل مواد نفتی و سوخت سال‌هاست که محورهای مواصلاتی غرب کشور را در اختیار گرفته‌اند، تردد خودروهای ترانزیتی در محورهای مواصلاتی کردستان چالشی است که مردم کردستان سال‌هاست با آن مواجه‌اند، همین ماشین‌ها از ایرانی و عراقی در جاده‌های کردستان به‌خصوص مسیر مریوان- سنندج، تلخ‌ترین لحظه‌هایی را برای مردمان این دیار رقم زده است.

اگرچه جاده‌های کردستان فرعی است اما کارکرد اصلی و گاهی بزرگراهی از آن می‌شود، زیر بار ترافیکی تانکرهای حامل سوخت و خودروهای ترانزیتی است که نه‌تنها ارزش‌افزوده‌ای به‌طور مستقیم برای کردستان ندارد، بلکه جاده‌های نه‌چندان مطلوب و مناسب کردستان را نیز مستهلک و مستهلک‌تر می‌کند.

عدم رعایت مسائل ایمنی از سوی برخی رانندگان (مخصوصاً رانندگان عراقی) بر دامنه مشکلات این حوزه افزوده و مردم کردستان هر ساله شاهد واژگونی، آتش‌سوزی و یا تصادف تعدادی زیادی از این تانکرها در مسیرهای مواصلاتی استان هستند که در کنار زیان‌های زیست‌محیطی، جان‌ می‌گیرند و موجب داغدار شدن خانواده‌هایی می‌شوند.

سال 1397 یکی از این تانکرهای حامل مازوت در بلوار دکتر حسینی سنندج موجب مرگ 11 شهروند سنندجی شد و خردادماه سال گذشته نیز در همین مسیر ضمن خساراتی به دو دستگاه خودروی سواری، جان یک نفر را هم گرفت.

  سوختن و مرگ زوج جوان در واژگونی تانکر

دی‌ماه سال گذشته هم یک دستگاه تانکر حامل سوخت در جاده فرعی دهگلان به دیواندره در کنارگذر شهر حسین‌آباد سنندج واژگون شد و مرگ سه نفر ازجمله یک زوج جوان را رقم زود.

در این حادثه با روانه شدن مایع سوختی، منازل و خودروهای یکی از محلات را دچار حریق کرد و به بیش از 30 منزل مسکونی خسارت وارد کرد و 15 خودرو هم در آتش سوخت، حادثه تلخی که همانند مرگ 11 مسافر اتوبوس بلوار حسینی سنندج تنها در ذهن خانواده‌های داغدار آن‌ها باقی‌ ماند.

  سناریوی ادامه‌دار واژگونی

بر اساس اطلاعات و آمار رسمی از مبادی ورود و خروج تانکرهای حامل مواد سوختی از مرز باشماق مریوان در هر 24 ساعت 180 تا 200 تانکر از این مرز وارد می‌شوند.

در مجموع می‌توان گفت در 24 ساعت به طور متوسط 285 تانکر در مسیری به طول تقریبی 300 کیلومتر در استان کردستان تردد می‌کنند تانکرهایی که هر یک 37 هزار لیتر مواد نفتی (فسیلی) را با خود حمل می‌کنند.

ضرب این رقم در طول ماه و سال بیانگر عمق خطر بزرگی است که در کمین منابع آبی و اراضی و خاک کردستان است. اگر ضریب غیراستاندارد بودن، کوهستانی و صعب‌العبور بودن را به این مهم بیفزاییم، پیش‌بینی واژگونی بخشی از این تانکرها فاجعه زیست‌محیطی است که حداقل طی تقریباً دو دهه گذشته بارها رخ داده است. تانکرهایی که محیط‌ زیست را در معرض آلودگی جدی قرار داده‌اند.

معاون نظارت و پایش اداره کل محیط ‌زیست کردستان می‌گوید: سال گذشته 26 تانکر حامل مواد شیمیایی و مشتقات نفتی و امسال نیز دو تانکر در محورهای مواصلاتی استان واژگون شده است.

اقبال حمیدی از افزایش 50 درصدی واژگونی تانکرهای حامل مواد سوختی در سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال ماقبل آن در استان خبر داد و گفت: سال 99 نیز 17 مورد واژگونی تانکر سوخت در سطح جاده‌های استان به ثبت رسیده است.

وی، با بیان اینکه سال جاری دو مورد واژگونی تانکر حامل مواد سوختی در محورهای استان شامل جاده سنندج-کامیاران و سنندج- مریوان اتفاق افتاده است ادامه داد: 29 فروردین سال جاری واژگونی تانکر حامل مازوت در محور کامیاران سنندج موجب تخلیه شدن 75 درصد محموله سوخت مازوت در این محور شد.

این مسئول تصریح کرد: مسیر و مقصد تردد این تانکرهای عراقی که اکثراً تانکرهای ترانزیتی هستند به سمت مناطق جنوبی و پالایشگاه‌های سطح کشور می‌روند ولی می‌بینیم به دلیل فراهم بودن زیرساخت‌های مناسب جاده‌ای واژگونی تانکرها در سایر استان‌ها اتفاق نمی‌افتد.

به گفته حمیدی هنوز زیرساخت تردد ترانزیت در جاده‌های استان تعریف نشده، اما همچنان شاهد تردد تانکرهای ترانزیتی در محورهای استان هستیم.

استاندارد جاده‌های کردستان در حد جاده فرعی است

استاندارد جاده‌های کردستان در حد جاده فرعی است اما کاربری امروز آن‌ها جاده اصلی بوده و اقدامات لازم برای ارتقای محورها از فرعی به اصلی صورت نگرفته و در حالی که مرز رسمی باشماق به‌عنوان دومین مرز پرتردد کشور است و بار ترافیکی و ترانزیتی این مرز روی محورها و جاده‌های غیراستاندار و با عمری بالای 20 تا 25 سال قرار دارد و به همین دلیل هم بیشترین واژگونی هم روی محور مریوان سنندج اتفاق می‌افتد.

تا زمانی جاده‌های استان اصلاح و تعریض نشود و به محورهای ترانزیتی دارای استاندارد ارتقا پیدا نکند قطعاً شاهد کاهش آمار تصادفات و واژگونی تانکرها نخواهیم بود. بالاترین آمار واژگونی تانکرهای سوخت در استان کردستان اتفاق می‌افتد و بیشترین خسارت آن را باید مردم، گردشگران و کشاورزان منطقه متحمل شوند.

نماینده مردم مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی هم گفت: زیرساخت‌های کردستان مناسب تردد وسیله‌‌های نقلیه‌ عادی مردم استان نیست با این وجود روزانه شاهد تردد تعداد قابل توجهی تانکرهای حامل سوخت در جاده‌های کردستان به‌ویژه در محور شهرستان‌های حوزه انتخابیه هستیم.

شیوا قاسمی‌پور افزود: بیشترین تصادفات تانکرهای حامل مواد سوختی در حوزه انتخابی بنده یعنی سروآباد و مریوان روی می‌دهد، اختیار ممانعت از تردد این خودروها و تعیین تکلیف آن برعهده مسئولان کشوری است انتظار داریم متولیان امر به‌صورت ویژه در این حوزه ورود و اقدامات لازم را انجام دهند.

وی تصریح کرد: واژگونی تانکرهای سوخت آسیب جدی به مردم منطقه وارد کرده و مشکلات زیست‌محیطی، جانی و مالی را همواره پیش آورده است.

وی نبود جاده و زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل در استان را متذکر شد و گفت: اگرچه با افتتاح محور جدید سنندج به مریوان بار ترافیکی ترانزیتی روی جاده قدیمی باقیمانده، اما آمار واژگونی تانکرهای حامل سوخت بیانگر این موضوع است که در این حوزه نیازمند کار جدی هستیم.

این مسئول با تأکید براینکه دولت باید به داد مردم برسد و با ارتقای زیرساخت‌ها و استاندارسازی محورهای استان با توجه به کاربری ترانزیتی که دارند مانع از ادامه این روند نامیمون شوند، افزود: کردستان در حوزه‌های مختلف دارای عقب‌افتادگی‌های تاریخی است و رفع این عقب‌افتادگی‌ها نیاز به نگاه ویژه از سوی دولت دارد.

قاسمی‌پور تصریح کرد: واژگونی گاه و بی‌گاه تانکرهای سوخت در محیط زیست و منابع آبی به‌ویژه در رودخانه پرآب سیروان که منبع آبی برای کشاورزی و مصرفی مردم است لطمه‌های زیادی را وارد کرده است.

وی نابودی اراضی کشاورزی و منابع طبیعی، منابع آبی و خسارات زیست محیطی ناشی از تردد تانکرهای سوخت به مردم کردستان را جبران‌ناپذیر عنوان کرد و گفت: یکی از دلایل اشتیاق گردشگران برای سفر به این منطقه مسیر دسترسی است که متأسفانه در نقاط مختلف شاهد چهره سیاه و مرگ این محیط طبیعی زیبا به دلیل واژگونی تانکرهای سوخت هستیم.

  داغ ترانزیت بر قلب مردم کردستان

نماینده مردم سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس هم که همواره از جاده‌های کردستان به عنوان قتلگاه نام می‌برد، گفت: تردد تانکرهای حامل سوخت در جاده غیرترانزیتی سنندج مریوان به معضلی برای مردم کردستان تبدیل شده است.

سیدمهدی فرشادان با بیان اینکه عدم آشنایی کامل رانندگان به مسیر جاده، وضعیت بسیار نامناسب مسیر و پیچ و خم‌های بسیار زیاد جاده‌ای و... ازجمله عمده عوامل بروز این حوادث است عنوان کرد: در حالی شاهد عبور خودروهای سنگین ترانزیت کالا و به خصوص تانکرهای حامل مواد سوختی متعلق به کشور عراق در سطح جاده‌های استان هستیم که به هیچ وجه جاده‌های ما برای ترانزیت طراحی نشده‌اند.

اگرچه طی چندین دوره گذشته مجمع نمایندگان استان کردستان در تذکرات متعددی این موضوع را به وزیران وقت کشور و راه و شهرسازی اعلام کرده‌اند اما رشد 50 درصدی افزایش واژگونی تانکرهای سوخت بیانگر بی‌اثر بودن این تذکرات است. ساماندهی محورهای حادثه‌خیز در تمامی جاده‌های استان کردستان از ضرورت‌های مهم در راستای کاهش تصادفات است.

مدیرکل راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای کردستان هم در این باره با بیان اینکه 28 نقطه حادثه‌خیز در سطح جاده‌های استان شناسایی شده که در سال 99 با صرف 100 میلیارد ریال 14 نقطه رفع خطر و اصلاح شده‌‌اند ادامه داد: بیشترین نقاط حادثه‌خیز استان در مسیر سنندج- مریوان شناسایی شده است.

محمدراشد مدرس‌گرجی وی خاطرنشان کرد: سال گذشته از محل اعتبارات سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای همه نقاط حادثه‌خیز آشکارسازی و 14 نقطه از این تعداد اصلاح شده است.

مدرس‌گرجی در ادامه میزان تردد روزانه تانکرهای سوخت در محورهای استان را در سال گذشته بدون احتساب تانکرهای شرکت نفت 212 دستگاه عنوان کرد و گفت: بیشترین میزان تردد تانکرهای سوخت مربوط به مسیر کامیارانـ سنندج ـ مریوان ـ باشماق و سقزـ دیواندره سنندجـ مریوان مرز باشماق است.

  و کلام آخر...

جدای از واژگونی و تصادفات تانکرهای حامل سوخت، هر روزه خبرهایی از مرگ یک تا چند نفر در جاده‌های کردستان در رسانه‌ها منتشر می‌شود و این تلنگری برای مسئولان کشوری است که با اختصاص اعتبارات جهشی، زمینه‌ساز ارتقای زیرساخت‌های جاده‌ای استان شوند.

در رابطه با کاهش تصادفات و آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از واژگونی تانکرهای نفتی عراقی در استان اداره کل راه و شهرسازی، راهنمایی رانندگی و محیط‌زیست هرکدام وظایفی دارند و برای هرکدام از این سازمان‌های مربوطه بودجه‌ای تعیین می‌شود تا در صورت آسیب وارد شدن به منابع طبیعی، رفت‌وآمدهای عمومی و جاده‌ها اقدامات لازم را انجام و موانع را اصلاح کنند.

نباید ضرر جای منفعت را بگیرد؛ تردد نفت‌کش‌های عراقی باید به نحوی باشد که به منافع استان آسیب وارد نشود چراکه منفعتی که با ضرر به دست آید منفعت نمی‌شود.

باید تدبیری جدی از سوی مسئولان امر برای کاهش خسارات ناشی از تردد این تریلرها صورت گیرد و بسترهای لازم برای جلوگیری از تصادف و واژگونی این نفت‌کش‌ها اندیشیده شود چراکه استمرار این وضعیت موجب آسیب جدی به منابع آب‌وخاک استان می‌شود.