چندی پیش یعنی دوم اردیبهشت‌ماه بود که سعید الیاسی، رئیس اداره مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان از ظرفیت بکر کشت گیاهان دارویی در همدان خبر داد و گفت: مهم‌ترین گونه‌های گیاهان خوراکی استان همدان شامل آویشن، بابونه، اسپند، رازیانه، پنیرک، گل‌گاوزبان، ریواس، کنگر، گلپر، بومادران، خاکشیر، سماق، نسترن وحشی، مریم‌گلی و گونه‌های دارویی و معطر نیز شامل سیر، رازیانه، گشنیز، کُلزا و سیاهدانه است.

وی افزود: در سال‌های اخیر کشت و توسعه گیاهان دارویی با توجه به جایگاه آن در افزایش درآمد خانوار‌های روستایی و کمک به وضعیت اقتصادی و معیشت آن‌ها، همچنین رویکرد‌های کلی مبنی بر توسعه صادارات غیر نفتی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

رئیس اداره مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان تأکید کرد: با توجه به مصوبات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور مبنی بر اصلاح و بهبود مراتع از طریق کشت و توسعه گیاهان دارویی، این اداره کل با مشارکت جوامع محلی اقدام به کاشت بذر گیاهان دارویی نظیر بابونه، باریجه و موسیر در سطح دو هزار هکتار از اراضی مرتعی استان کرده است.

به گفته الیاسی استان همدان دارای بیش از یک‌هزار و 500 گونه گیاهی است که به‌صورت گسترده در کوه‌ها، دشت‌ها، دامنه‌ها، ارتفاعات و سراب‌ها وجود دارد.

وی یادآور شد: این استان از گذشته‌های دور یکی از قطب‌های توسعه و کشت گیاهان دارویی به‌شمار می‌رود که مراجعه فیلسوف برجسته و دانشمند بزرگ جهان اسلام و ایران حیکم بوعلی‌سینا به همدان نیز به همین دلیل بوده است.

حال آنکه کشت گیاهان دارویی در یک نقطه از کشور، بهره‌برداری و صادرات آن به سایر نقاط، می‌تواند نقش بی‌بدیلی در توسعه اقتصادی آن منطقه داشته باشد. استان همدان با دارا بودن تنوع بسیار بالای گیاهان دارویی، از ظرفیت عظیمی برای اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی برخوردار است، اما متأسفانه طی سنوات قبل به‌دلیل سهل‌انگاری و نادیده گرفتن این نعمت بزرگ الهی توسط متولیان امر، اقدامی قابل توجه در راستای بهره‌گیری از ظرفیت گسترده گیاهان دارویی صورت نگرفته است.

البته طی سال‌های اخیر کشت گونه موسیر اهلی در منطقه روستاهای الوند غربی همدان رونق یافته و به دنبال خود با توجه به قیمت قابل توجه این گونه گیاهی، اشتغال‌زایی قابل توجهی به دنبال داشته است.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا با دو تن از دهیاران این منطقه و نیز مدیرکل حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت‌‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

دهیار روستای موئیجین با بیان اینکه درحال حاضر بیش از 20 هکتار از اراضی این روستا به کشت این محصول اختصاص دارد، گفت: تقریباً اکثر روستاهای مسیر امامزاده محسن (ع) طی سال‌های اخیر نسبت به کشت این محصول با رغبت بیشتری (در مقایسه با سنوات قبل) اقدام می‌کنند.

مسلم شیرزادی با تأکید بر اینکه متأسفانه با وجود ظرفیت خوب کشت محصول هنوز صنایع فرآوری برای آن در روستاهای این منطقه‌ ایجاد نشده، افزود: محصول کشت‌شده پس از برداشت به‌صورت خام از منطقه خارج می‌شود.

وی در واکنش به این سؤال که آیا برای حمل‌ونقل موسیر از منطقه با توجه به قواعد حاکم بر گیاهان دارویی با مشکل مواجه نیستید؟ گفت: خوشبختانه در این زمینه تاکنون با مشکلی برخورد نکرده‌ایم.

شیرزادی با بیان اینکه متأسفانه بخش ترویج جهاد کشاورزی به‌صورت مداوم برنامه در عرصه ارائه الگوی کشت و یا آموزش ندارد، گفت: طی سال‌های اخیر با توجه به آفات که متوجه کشت سیر در منطقه شده بود، گرایش به کشت این نوع گونه (موسیر) بیشتر شد.

وی ادامه داد: البته اگر کشاورزی خود خواهان راهنمایی از سوی جهاد کشاورزی و کارشناسان باشد، با مراجعه به اداره جهاد کشاورزی شهرستان راهنمایی لازم را دریافت می‌کند.

دهیار روستای یکن‌آباد نیز با تأیید رونق کشت موسیر طی چندسال گذشته در این روستا، اذعان کرد: با وجود اینکه تا چندسال قبل خبری از کشت موسیر در یکن‌آباد نبود، اما طی سال‌های اخیر با توجه به شرایط آبیاری مطلوب و نیز درآمد‌زایی بالای این محصول، کشاورزان زیادی نسبت به کشت آن رغبت پیدا کرده‌اند.

نظری با تأکید بر اینکه مزیت کشت این محصول علاوه‌بر کم‌آب‌بر بودن به زمان خاص برداشت آن بازمی‌گردد، گفت: اردیبهشت‌ماه زمان برداشت محصول است.

دهیار یکن‌آباد با بیان اینکه درحال حاضر چیزی حدود هشت هکتار از اراضی این روستا به کشت این محصول اختصاص یافته، تشریح کرد: در آینده‌ای نه‌چندان دور درصورت تجمیع محصول روستاهای دامنه الوند، یقیناً نیازمند استقرار صنایع تبدیلی و فرآوری هستیم.

وی با تأکید بر کم‌آب‌بر بودن این محصول در شرایط فعلی حاکم بر عرصه کشاورزی، گفت: با توجه به اینکه این محصول اردیبهشت‌ماه برداشت می‌شود، درصورت بارش باران بهاری نیاز به آبیاری ندارد و حتی درصورت عدم بارش تنها یک نوبت نیاز آبی خواهد داشت.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز در ادامه با اشاره به اینکه از هرگونه سرمایه‌گذاری درحوزه کشت، تولید و عرضه گیاهان دارویی با توجه به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های گسترده این استان به‌صورت جدی و در بخش‌های آموزشی، مالی و توسعه‌ای حمایت می‌شود، ابراز کرد: در این زمینه می‌توان به ارائه کمک‌های کارشناسی و همچنین آموزش‌های لازم در زمینه نحوه و چگونگی کشت گیاهان دارویی ازجمله خدمات و حمایت‌های بخش مرتع به سرمایه‌گذاران این حوزه اشاره کرد.

اسفندیار خزائی با تأکید بر اینکه کشت گیاهان دارویی در دو بخش مستثنیات و اراضی کشاورزی و مراتع قابل اجرا و انجام است، تشریح کرد: البته مرتعداران درصورت اقدام برای کشت گیاهان دارویی باید تعداد دام‌های خود را کاهش دهند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با اشاره به اینکه استان از بین نواحی پنجگانه کشور در دو ناحیه رویشی قرار گرفته به نحوی که بخش جنوبی استان در ناحیه رویشی زاگرسی و قسمت شمالی نیز در ناحیه رویشی ایرانی تورانی قرار دارد، ابراز کرد: بیش از یک‌هزار و 600 گونه گیاهی در استان همدان رویش دارد که حدود 300 گونه آن دارویی است.

وی افزود: از بین تیپ‌های گیاهان دارویی و صنعتی در مراتع این استان می‌توان به آویشن الوند، موسیر و لاله واژگون اشاره کرد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با تأکید بر اینکه گیاهان علفی نظیر تره در بخش آیش کشاورزی و مراتع رویش دارند و اداره کل منابع طبیعی نیز مخالفتی برای برداشت این گونه‌ها ندارد، تصریح کرد: طیفی از گیاهان نظیر «موسیر» در بخش کشاورزی و مراتع وجود دارند و کاشت و برداشت آن‌ها منوط به بازدید کارشناسان منابع طبیعی از اراضی زیر کشت و ارائه مجوز حمل هنگام برداشت محصول است؛ در غیر این صورت محصول برداشت‌شده در زمره قاچاق به حساب آمده و با خاطیان برخورد می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه بخشی از گیاهان نظیر لاله واژگون در رسته گیاهان ممنوعه قرار دارند، افزود: برخی به‌خاطر زیبایی این گونه گیاهی اقدام به کندن ریشه و پیازچه و کاشتن آن در محل دیگری می‌کنند که این اقدام خلاف مقررات است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان اظهار کرد: ازنظر سرزمینی، گونه‌های موجود در مرتع به‌عنوان ذخایر ژنتیکی محسوب شده که بخشی از آن‌ها بومی منطقه‌ای محسوب شده و در بخش کشاورزی کشت و ارائه می‌شود.

مع‌الوصف؛ با بررسی انجام‌شده مساحت اراضی ملی استان همدان افزون‌بر 822 هزار هکتار است که از این سطح بیش از 650 هزار هکتار آن دارای پوشش گیاهی مرتعی بوده؛ همچنین بیش از یک‌هزار و 650 گونه گیاهی در این سطح 650 هزار هکتاری پراکنده‌اند که از این تعداد با توجه به مطالعات انجام‌شده تاکنون بیش از 315 گونه به‌عنوان گیاهان دارویی، صنعتی و خوراکی شناخته شده است که ظرفیت بکری در عرصه کشت گیاهی دارویی در مزارع را می‌توان برای آن‌ها متصور شد؛ بنابراین انتظار می‌رود با توجه مزیت‌های عنوان‌شده در عرصه این نوع کشت به‌ویژه در حوزه کم‌آب‌بری، جهاد کشاورزی استان با جدیت بیشتری در عرصه حمایت از کشاورزان در این عرصه برآید، نه اینکه فعالیت خود را محدود به نشستن کارشناسان در ادارات کند!

چراکه این ظرفیت امکان توسعه اقتصادی بخش کشاورزی بر مبنای توسعه این نوع کشت که با اقلیم استان نیز سازگارتر است را فراهم کرده؛ پس باید فرصت‌های اقتصادی محصولات این‌چنینی (موسیر) را چه در گسترش سطح کشت و چه در عرصه ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری مورد توجه قرار داد و با اعطای تسهیلات به فعالان این حوزه آن‌ها را برای تداوم فعالیتشان ترغیب کرد. بنابراین می‌توان ورود به این عرصه را فرصتی برای اقتصادی کردن کشاورزی در همدان قلمداد کرد، چراکه قیمت نهایی این محصول تاحدودی توانسته رضایت کشاورزان را به دنبال داشته و درعین‌حال شرایطی را برای صرفه‌جویی در مصرف آب مهیا کند.