پنج طرح پیشران برای بخش صنعت و معدن کردستان تعریف شده است که عملیات اجرایی آن‌ها با حضور رئیس جمهور و هیئت همراه به استان به‌زودی آغاز می‌شود. یکی از این طرح‌ها معدن طلای کردستان است که در فاصله 35 کیلومتری جنوب غربی شهرستان سقز و در اراضی روستای قلقله از توابع این شهرستان واقع شده است.
این محدوده در پی مطالعات بنیادی و اکتشافات ناحیه‌ای که توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در دهه 1370 انجام شد، شناسایی شده است. بر اساس مطالعاتی که توسط بخش طلای سازمان زمین‌شناسی کشور انجام شد حدود 200 کیلومترمربع به‌عنوان منطقه امیدبخش برای اکتشافات بعدی معرفی شده است.
در این راستا با انجام اکتشافات مقدماتی - نیمه تفصیلی در دهه 1380 حدود 18.75 کیلومترمربع برای درخواست یک فقره پروانه اکتشاف به سازمان صنایع و معادن وقت معرفی شد که با موافقت این سازمان پروانه اکتشاف محدوده طلای قلقله در سال 1388 به نام سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور صادر شد.
دی‌ماه سال 1396 هم با حضور وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بخش معدن این طرح به بهره‌برداری رسید و قرار بود تا پایان سال 1397 عملیات اجرایی کارخانه استحصال طلا در جوار معدن هم آغاز شود ولی با توجه به قرار گرفتن محل کارخانه در بالادست سد چراغ ویس که منبع تأمین آب شرب شهر سقز با بیش از 226 هزار نفر جمعیت است، اداره کل محیط زیست و شرکت آب منطقه‌ای استان کردستان با اجرای آن مخالفت کردند و همین باعث عدم صدور مجوز بهره‌برداری از آن شد.
‌مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی این معدن در کارگروه ارزیابی مجوزهای زیست‌محیطی سازمان محیط زیست کشور چندین مرتبه مطرح و رد شد تا مشاور طرح اقدام به اصلاح آن کند و عاقبت با توجه به حساسیت لازم در ارتباط با این موضوع تغییر محل احداث کارخانه استحصال طلا مدنظر قرار گرفت.
بنابراین در فاصله 25 کیلومتری از معدن، زمینی توسط سرمایه‌گذار تملک شد تا عملیات اجرایی احداث کارخانه در آن آغاز شود که این مسئله هم به دلیل وجود معارضین ملکی و اعتراض مردم روستای مازوجداره به تأخیر افتاد. مردم این روستا اسفند سال گذشته در محل تعیین‌شده برای کارخانه، تجمع و اعتراض خود را اعلام کردند که با حضور فرماندار سقز و دیگر مسئولان دستگاه‌های مربوطه و وعده پیگیری موضوع، اهالی این روستا قانع شدند.
مشاور طرح مطالعاتی طلای قلقله در مسجد روستای مذکور به بیان مطالبی در ارتباط با نحوه اجرای طرح پرداخت و به مردم این اطمینان را داد که بر اساس مطالعات انجام شده این طرح هیچ‌گونه تهدید محیط زیستی به‌دنبال ندارد که زندگی مردم منطقه را به خطر بیاندازد.
مدیرعامل شرکت طلای کردستان اظهار کرد: محل احداث کارخانه طلا بعد از طی مراحل زیادی به پایین‌دست سد چراغ ویس منتقل شده که با این اقدام و انجام مطالعات توسط مشاور سال گذشته مورد تایید قرار گرفت و مجوز آن صادر شد.
محمد قادرمرزی با اشاره به اینکه برای احداث کارخانه در محل جدید 20 هکتار زمین تملک و خریداری شده، اضافه کرد: احداث این کارخانه به شیوه قرارداد «EPC» (انجام همه کارها از طراحی، تأمین تجهیزات و ساخت توسط پیمانکار انتخاب شده) انجام می‌شود که 13 شرکت پیمانکاری برای این کار اعلام آمادگی کردند و در نهایت پنج شرکت واجد شرایط لازم بودند.
وی ادامه داد: این پنج شرکت هم فرصت دارند تا 25 تیر سال جاری پیشنهادهای خود را ارائه دهند و در مرداد ماه هم شرکت پیمانکار اصلی انتخاب و معرفی می‌شود تا عملیات احداث کارخانه را آغاز کند.
مدیرعامل شرکت طلای کردستان در مورد نگرانی مردم روستاهای اطراف معدن به‌ویژه کارخانه استحصال طلا گفت: به همراه مشاور طرح در مسجد روستای مازوجداره حاضر شدیم و به سوالات و دغدغه‌های مردم پاسخ دادیم.
قادرمرزی همچنین به‌کارگیری نیروی کارگری از روستاهای اطراف را از دیگر اقداماتی خواند که در دستور کار متولیان معدن و کارخانه طلا است و در این راستا در کارخانه قرار شده برای 350 نفر اشتغالزایی انجام شود.
یکی از فعالان محیط زیست شهرستان سقز اظهار کرد: متأسفانه بیشتر افرادی که در حوزه معدن فعالیت دارند آشنایی با مسائل محیط زیست ندارند و همین موضوع، آسیب‌های این کار را چندین برابر می‌کند.
علی قادری با اشاره به اینکه فاصله کارخانه استحصال طلا تا مناطق مسکونی باید حدود پنج کیلومتر باشد، اضافه کرد: این فاصله در حال حاضر 500 تا 600 متر است و حدود هشت روستا هم در این منطقه وجود دارد.
وی افزود: این کارخانه در حوزه آبریز سد چراغ ویس سقز قرار گرفته و اگر سیانور مورد استفاده در این واحد تولید طلا نشت کند آب این سد آلوده می‌شود.
‌سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان اظهار کرد: سرمایه‌گذار معدن طلای قلقله سقز چند سال گذشته درخواست مجوز زیست‌محیطی را داد ولی به دلیل قرارگیری کارخانه استحصال طلا در بالا دست سد چراغ ویس با آن موافقت نشد.
خیرالله مرادی اضافه کرد: تا زمانی که محل احداث کارخانه و روش استحصال طلا در این واحد تغییر نکرد، مجوز زیست‌محیطی آن توسط سازمان محیط زیست کشور صادر نشد.
وی یادآور شد: مردم در این زمینه نگران نباشند چراکه با بررسی همه جوانب موضوع و حساسیت ویژه‌ای سازمان محیط زیست با فعالیت این معدن موافقت کرده است و به طور مستمر هم پیگیر فعالیت‌های آن‌ها و انجام آزمایش‌های مربوطه هم هستیم.
بحث دیگری که در ارتباط با موقعیت جدید کارخانه استحصال طلا از سوی فعالان زیست‌محیطی شهرستان سقز مطرح شده و نسبت به آن معترض‌اند فاصله 500 متری این واحد با روستای مازوجداره است که مدیرعامل شرکت طلای کردستان این موضوع را خلاف واقعیت خواند و گفت: بر اساس مطالعه انجام‌شده که در آن مسافت و دیگر موارد مربوطه با استفاده از تجهیزات به روز اندازه‌گیری شده است فاصله کارخانه تا روستا یک هزار و 200 متر است.
به گفته قادرمرزی تاکنون 300 میلیارد ریال در این معدن بابت کارهای اکتشافی، جاده کشی و باطله برداری هزینه شده است و برای ادامه فعالیت هم قرار شده از طرف بانک صنعت و معدن کردستان تسهیلاتی به این واحد پرداخت شود.
چند سال گذشته قرار بر این بود که مواد معدنی موجود در سه محدوده معدنی قلقله، قبغلوجه و کرویان در این کارخانه استحصال شود که سازمان محیط زیست با فعالیت معدنی در قبغلوجه و کرویان به دلیل نزدیکی به روستاهایی به همین نام موافقت نکرده است و سازمان صنعت، معدن و تجارت هم شرکت طلای استان را از این دو معدن سلب مسوولیت کرده است.
مدیرعامل شرکت طلای کردستان یادآور شد: ذخیره قطعی معدن طلای قلقله 10 میلیون تن است که همین کفایت می‌کند و مشکلی نداریم و هر زمان شرایط واگذاری دو معدن دیگر ایجاد شود آماده انجام فعالیت در آنجا هم خواهیم بود.
بر اساس آزمایش‌های انجام شده، آب و خاک منطقه‌ای که معدن و کارخانه طلای قلقله سقز در آن ایجاد می‌شود آلوده به آرسنیک نیست.
حال نمونه‌های شاهدی از آب و خاک این منطقه گرفته شده و موجود است و شرکت آب منطقه‌ای و محیط زیست استان هم بر آن نظارت داشتند تا در آینده و بعد از تولید شمش طلا وضعیت آب و خاک منطقه مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد.
مدیرعامل شرکت طلای کردستان اظهار داشت: در مسیر تولید طلا سیانور مصرف می‌شود که این مهم هم با بهره‌مندی از به روزترین شیوه‌های موجود در دنیا انجام خواهد شد و یک قطره بدون فیلتر از چرخه خارج نخواهد شد.
مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه کردستان هم با اشاره به اینکه زمانی سیانور خطرناک است که محیط قلیایی باشد به خبرنگار ایرنا گفت: سیانور در پی اچ 11 خطرناک ولی وقتی در سطح زمین جاری شود چون پی اچ آن هفت و خنثی بوده و با HCL (هیدروکلریک اسید) منطقه ترکیب و کلوئید می‌شود دیگر خطری ندارد.
مهدی مرادی افزود: به دلیل مذکور در بیشتر کشورهای دنیا در کنار منابع آبی کارهای معدنی طلا انجام می‌شود که با سیانور هم کار می‌کنند چراکه سیانور وقتی جاری می‌شود اثر خود را از دست می‌دهد.
وی افزود: در منطقه قلقله سقز چون منابع آب زیرزمینی مانند دشت‌های شرقی استان وجود ندارد نگرانی هم بابت آلودگی منابع آب آن هم نداریم.
به ازای پنج تُن عملیات انفجاری در معدن قلقله چهار تن باطله برداری و یک تن ماده معدنی به کارخانه برای استحصال انتقال داده می‌شود و در این یک تن هم یک گرم طلا بدست می‌آید.
معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان اظهار کرد: بر اساس اکتشافات انجام شده ذخیره قطعی طلا در معدن قلقله 10 میلیون و 290 هزار تن است.
مهدی سیفی با اشاره به اینکه مدت اعتبار پروانه بهره‌برداری از این معدن 10 سال است، اضافه کرد: توسط بانک صنعت و معدن استان هم مقرر شده 350 میلیارد تومان تسهیلات به معدن طلای سقز پرداخت شود که در مرحله تکمیل مدارک قرار دارد.
وی یادآور شد: در حال حاضر طلا در شرکت معدنی زرکوه قروه تا مرحله شمش فرآوری شده است و این مهم هم در طلای سقز انجام خواهد شد.
معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان گفت: در سال گذشته بیش از 835 میلیارد تومان حقوق دولتی از معادن استان وصول شده که بیشتر آن هم مربوط به معدن طلای قروه بوده است.
حال بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده از مرداد سال جاری که کارخانه به پیمانکار واگذار شود تا 18 ماه دیگر عملیات احداث آن به اتمام می‌رسد و چهار ماه هم به‌صورت آزمایشی اقدام به بهره‌برداری از آن خواهد شد بنابراین دو سال دیگر شاهد تولید شمش طلا در این واحد خواهیم بود.