خانمی می‌گوید چند وقتی است دختر نوجوانش چادر به سر نمی‌کند، مدام با دوستانش در تماس است و اصرار می‌کند هر روز بیرون برود، من هم نمی‌دانم باید چه کار کنم؛ با این تغییر رفتار و لباس پوشیدنی که از او می‌بینم، دچار دوگانگی می‌شوم که باید به او هشدار بدهم یا اجازه دهم خودش انتخاب کند.

مرد جوانی می‌گوید که یک پسر نوجوان دارد و با او دچار مشکل شده؛ چون انتخاب موسیقی و دوستانی که با آنها ارتباط دارد را نمی‌پسندد، مدام به او می‌گوید نمازش را بخواند اما او گوش نمی‌دهد و کار خودش را می‌کند. او مستأصل مانده که چه باید بکند.

نحوه تشویق و دعوت نوجوانان به سمت دین، حجاب و عفت می‌بایست متناسب با ویژگی‌های دوران نوجوانی باشد. حجت الاسلام علی اصلان زاده کارشناس و مشاور خانواده و عضو مرکز پاسخگویی به شبهات دینی معتقد است که می‌بایست روحیات و ویژگی‌های سن نوجوانی را در نظر بگیرید، بعد به راهنمایی و تشویق بچه‌ها به یک سمت یا نهی آنها از مسیر انحرافی مبادرت کنید.

 مهمترین ویژگی‌های دوران نوجوانی

ابتدا باید ویژگی‌های دوران نوجوانی را بشناسیم، بعد از طریق این ویژگی‌ها نحوه همراهی با یک نوجوان و آوردنش به یک مسیر مشخص را تعیین کنیم.

 نخست، تشخص و برتری طلبی

در دوره نوجوانی حسی در نوجوان به وجود می‌آید با عنوان تشخص یا برتری طلبی به این صورت که با همسالانش احساس رقابت پیدا می‌کند و از این طریق می‌خواهد برای خود هویت کسب کند. حجت الاسلام اصلان‌زاده می‌گوید: «والدین باید آگاه باشند از هر چیزی که نوجوان را در انظار مردم کوچک و تحقیر کند، نوجوان شدیدا فراری است و به جای آن طالب ارزش قائل شدن برای خودش است. نوجوانان دوست دارند برتر از دیگران به چشم بیایند و به یک ویژگی خوب شناخته شوند.»

 دوم، ستایش خواهی

میل به خودنمایی از دیگر ویژگی‌های دوره نوجوانی است، اینکه نوجوان دوست دارد در چشم‌ها جذاب باشد و مورد تمجید قرار بگیرد.

 سوم، خودشناسی و حق‌شناسی

در سنین نوجوانی سوالات اصلی و کلیدی زندگی نوجوان شکل می‌گیرد. حجت الاسلام اصلان‌زاده می‌گوید: «اینکه «من کیستم»، «برای چه به دنیا آمدم»، «هدف از خلقت من چیست». در نهایت پاسخ به این سوال‌ها که درباره آفرینش، خدا و ابتدا و انتهای هستی است به حق شناسی منتهی می‌شود.»

 چهارم، مواجه با واقعیت‌ها

نوجوان در این سن با واقعیت‌ها مواجه می‌شود و اطلاعاتش را بالا می‌برد تا با عالم خارج ارتباط برقرار کند و به نوعی از خود خارج شده و به سمت کسب اطلاعات اجتماعی کشیده می‌شود.

 پنجم، الگوسازی و الگوگیری

در این سن نوجوانان به دنبال استاد، شخص یا معلمی هستند که به عنوان الگو او را انتخاب کنند و از همه جهت از او پیروی داشته باشند.

 ششم، دوستی‌های افراطی

در سن نوجوانی دوستی‌های خیلی قوی، افراطی و بسیار خالصانه اتفاق می‌افتد. کارشناس خانواده و رسانه معتقد است: «نوجوان شدید دل می‌بازد و با دوستانش صادقانه و خالصانه رابطه برقرار می‌کند، در واقع هر آنچه که دارد در طبق اخلاص با دوستانش می‌گذارد.»

 ارتباط ویژگی‌های نوجوانی و بحث حجاب

در بحث حجاب و مراقبت خانواده‌ها می‌بایست به این شش موضع و ویژگی نوجوانان توجه داشته باشیم.

در ارتباط با ویژگی اول نوجوانی یعنی تشخص طلبی که درباره اش صحبت شد، می‌بایست والدین رعایت کنند که اگر تصمیم دارند بچه‌ها را به حجاب دعوت کنند به نوعی حرف بزنند که هویت آنها جلوی دوستان یا دیگران زیرسوال نرود یا اینکه مثلا او را کوچک نشمارند، وگرنه نتیجه دلخواه عایدشان نمی شود.

حجت‌الاسلام اصلان‌زاده می‌گوید: «اگر می‌خواهید دعوت به حجاب کنید، لحاظ کردن این موارد نتیجه بخش است، در غیر این صورت نتیجه عکس می‌گیرید. خیلی‌ها چون با این ویژگی‌های دوره نوجوانی آشنا نیستند، از سر دلسوزی کارهایی می‌کنند که باعث تحقیر و ناراحتی نوجوان می‌شود و در نهایت این نتیجه عکس است که حاصل می‌شود. مثلا اگر قرار است به دخترتان بگویید که حجابش را بیرون منزل بیشتر رعایت کند، نباید جلوی دوستانش او را تحقیر کنید یا اینکه او را با دیگران مقایسه کنید و بگویید: ببین دختر فلان دوستمان چطور حجاب دارد، یاد بگیر!»

نمونه دیگر اگر نوجوان شما اهل الگوپذیری از دیگران است، می‌توانید با گفتار مستقیم با خودش و رعایت حجاب و عفاف از سوی خودتان با او گرم و صمیمی صحبت کنید. همین رعایت عفت و حجاب از سوی والدین باعث می‌شود که بچه‌ها گرایش به حجاب پیدا کنند.

حجت‌الاسلام اصلان‌زاده تأکید می‌کند: «نوجوان خوب، اهل عفت و حجابی را با او آشنا کنید تا با هم دوست شوند و از او الگوپذیری داشته باشد. اگر همچین دوستی در مسیر زندگی نوجوان قرار بگیرد، مسلما از آن دوست پیروی کرده و به سمت حجاب گرایش پیدا می‌کند.»

در باب ویژگی خودشناسی و حق شناسی و سوالات اصلی زندگی نوجوان باید والدین هوشیار باشند که مسیر درست رابه او نشان دهند. مسلما مسئله حجاب و عفاف ضرورت چرایی زندگی است. این مشاور خانواده معتقد است: «نوجوانی که پاسخ اساسی به این سوالاتش داده باشد، راحتتر با حجاب هم کنار می‌آید تا نوجوانی که سوالات اصلی زندگی اش بی پاسخ مانده است و در ابهام مانده که چرا به دنیا آمده و کجا آمده است. در این صورت مسلما برایش در ابهام است که خدا حجاب را دوست دارد و اگر بی حجاب باشیم چه آسیب‌هایی ممکن است ببینیم و برایش این مفاهیم بی معنا می‌شود.»

در هر حال ارزشمند بودن حجاب قطعه ای از پازلی است که پس از پایه‌های اصلی عقیدتی در نوجوان شکل می‌گیرد، اگر آن پایه‌ها درست شکل گرفته باشد، حجاب هم جای خود را پیدا خواهد کرد.

اگر نوجوان در محیط خانواده که اصلی ترین محیط زندگی و رشد او است، دارای ارزش باشد، یعنی در خانه مورد تشویق قرار بگیرد و مورد توجه و محبت اعضای خانواده باشد، هیچگاه از طرق دیگر منفی مثل بی حجابی یا بدحجابی خود را در اجتماع برای جلب توجه و محبت دیگران عرضه نمی‌کند.

حجت‌الاسلام اصلان‌زاده اظهار می‌دارد: «معمولا وقتی نوجوانی را می‌بینیم که دچار مشکلات زیادی در زندگی اش شده ابتدا به زندگی خانوادگی او توجه می‌کنیم تا ببینیم در چه محیط خانواده‌ای با چه هویت و ارزش انسانی با او رفتار شده است. آیا با این دختر یا پسر طوری رفتار کرده اند که هویتش لکه‌دار شده و در پیش خود کوچک شده و به دنبال جلب توجه و نگاه دیگران است یا خیر؟»

بهترین راه برای یک دختری که در محیط خانه شرایط خوب و دوست داشتنی ندارد، این است که خودش را به طریق ظاهری به نمایش بگذارد و از این طریق اعتراضش را نشان دهد. در نهایت والدین باید در این زمینه خیلی مراقب و هوشمند باشند و محیط خانه را کاملا امن و سرشار از محبت و دوست داشتن کنند تا او نیازی به جلب توجه بیرون از منزل و کسب محبت غریبه‌ها نداشته باشد.