ازآنجاکه در دهه‌های اخیر سلامت مفهومی وسیع تلقی می‌شود، بنابراین در اندازه‌گیری سلامت منظور نمودن ابعاد چندگانه و کیفیت آن بیش‌ازپیش مورد توجه قرار گرفته به همین جهت امروزه سنجش کیفیت زندگی وابسته به سلامت، به‌عنوان‌ پیامدی از وضعیت سلامت جامعه در حوزه علوم بهداشتی کاربرد گسترده‌ای یافته جالب‌تر اینکه یکی از ابعاد مهم تأثیرگذار در سلامت افراد، بعد روانی است.

دراین‌بین امروزه حضور زنان در محیط‌های اجتماعی و شغلی امری اجتناب‌ناپذیر است، از دیگر سو آنان نقش‌های متعددی در زندگی بر عهده دارند که گاهی انجام وظایف در خانواده در کنار فعالیت خارج از خانه، زنان شاغل را در معرض تعارض جدی قرار داده و آن‌ها را مستعد ایجاد تنش و آسیب روحی می‌کند. تأسف‌بارتر اینکه با رصدی که در تحقیقات و مطالعات انجام‌ شده، متأسفانه انجام تحقیقات و جمع‌آوری اطلاعات علمی در مورد تعیین سلامت عمومی زنان در محیط‌های شغلی دچار یک چرخه معیوب است زیرا در کشور ما فرض ایمن بودن محیط کار زنان، منجر به تحقیقات اندک در این حوزه و ناشناخته ماندن خطر‌های موجود شده و انگیزه کافی برای انجام تحقیقات ایجاد نشده در حالی که طبق شواهد موجود، زنان در حد مردان با عوامل زیان‌آور محیط کار در تماس بوده و نیازمند توجه و مراقبت بیشتری هستند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا در خصوص الزامات کیفیت‌بخشی به زندگی، تعاملات آن‌ها و تأمین سلامت این قشر از بانوان با روان‌درمانگر خانواده گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمد رسولی؛ با اشاره به مهم‌ترین آسیب‌هایی که بانوان شاغل را تهدید می‌کند، گفت: جالب است بدانید اشتغال برای یک زن هم می‌تواند یک امتیاز و درعین‌حال تهدید باشد.

وی افزود: به‌هرحال فعالیت اجتماعی داشتن برای بیشتر خانم‌ها در دنیای امروز تبدیل به یک ارزش شده است.

وی با بیان اینکه طبعاً نوع آسیب با توجه به رضایت شغلی و نوع اشتغال متفاوت است، ابراز کرد: فرضاً یک بانوی معلم که دارای ساعت کاری مشخص بوده و نهایتاً برای 12 و نیم ظهر به منزل خود بازمی‌گردد ممکن است نسبت به یک خانم که کارمند بانک است شرایط متفاوتی و آرامش بیشتری داشته باشد.

این روان‌درمانگر خانواده با تأکید بر اینکه میزان رضایتمندی خانم از شغل در تعریف آسیب‌هایی که همه بانوان شاغل را تهدید می‌کند تأثیرگذار خواهد بود خاطرنشان کرد: نخستین آسیب کمبود وقت است.

رسولی افزود: این مهم ازآنجا نشأت می‌گیرد که یک بانو علاوه بر وظایف شغلی در منزل نیز تکالیفی همچون رتق و فتق امور خانه، بچه‌داری و رسیدگی به دیگر اعضای خانواده را بر عهده دارد که این مهم خود منجر به احساس کمبود وقت در این بانوان می‌شود.

وی با بیان اینکه دومین آسیبی که بانوان شاغل را تهدید می‌کند این است که این افراد به لحاظ فشارهای روانی حاصل از اشتغال در خلق و خوی خود آن آرامش روان، آسودگی خاطر و خیال را در منزل برای وقت‌گذرانی با فرزندان و ارتباط مناسب با همسر و خویشاوندان را ممکن است نداشته باشند، ابراز کرد: دیگر آسیب اینکه یک زن شاغل همواره به علت عدم حضور در محیط خانه و خانواده این احساس را دارد که یک سری امور بر روی هم تلنبار شده و بسته به اینکه آیا همسرش او را درک کرده و همکاری کند یا نکند در میزان آسیبی که به او وارد می‌شود تأثیرگذار خواهد بود.

این درمانگر با بیان اینکه دیگر آسیبی که سلامت روان زنان شاغل را تهدید می‌کند به موضوع کیفیت روابط زناشویی بازمی‌گردد که ممکن است تحت تأثیر اشتغال زن به‌نوعی دچار تزلزل شود اظهار کرد: به‌هرحال وقتی خانمی شاغل بوده و حقوق مستقلی دارد ممکن است بحث‌هایی بین زوجین مبنی بر اینکه این کمک اقتصادی و یا به هر نوعی درآمدی که یک خانم کسب می‌کند به چه صورتی هزینه شود پیش بیاید.

رسولی در تشریح مسئله افزود: بنده در بین مراجعان خود با خانم‌هایی مواجه می‌شوم که همسرانشان به‌نوعی از این امر غافل هستند که به‌هرحال همسرشان با درآمدزایی خود به‌نوعی به اقتصاد خانواده کمک می‌کند اما آن‌ها در امور مرتبط با منزل کوچک‌ترین همکاری را با او ندارند.

وی افزود: البته برعکس مصداق عنوان‌شده نیز وجود دارد؛ زن شاغل با وجود اینکه بخش اعظمی از وقت مربوط به همسر و خانواده را در محیط کار صرف کرده اما معتقد است تمامی هزینه‌های خانه و خانواده می‌بایست توسط مرد تأمین شده و مشارکتی در این خصوص ندارد.

این روان‌شناس شخصیت با بیان اینکه در واقع تنها نمی‌توان شاغل بودن زن را در آسیب رساندن به روان وی تأثیرگذار دانست بلکه درهم کنش شاغل بودن زن و همراه بودن یا نبودن مرد می‌تواند تعیین‌کننده میزان‌ و شدت یک آسیب باشد، ابراز کرد: در خصوص چگونگی جبران عدم حضور زنان شاغل در منزل و بهبود کیفیت حضور آن‌ها در منزل باید گفت این مهم به میزان هماهنگی بین زوجین بازمی‌گردد.

رسولی ادامه داد: این موضوع به میزان زیادی تحت تأثیر استرسورهای بیرونی (‌برون سیستم و یا فشارهایی که از محیط بیرونی که به هسته خانواده وارد می‌شود) است.

وی با بیان اینکه مدیریت این مسئله در برخی موارد با دشواری همراه خواهد بود، عنوان کرد: این مهم اغلب برای زوجینی که از شرایط مالی مناسبی برخودار نبوده و می‌بایست نسبت به اضافه‌کاری برای از پس شرایط اقتصادی برآمدن اقدام کنند از شدت بیشتری برخوردار است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه این مهم تحت تأثیر عوامل و محرک‌های فشار بیرونی ممکن است مدیریت فضا و جبران حضور در خانواده را با مشکل مواجه کند اذعان کرد: به هر حال ممکن است ایجاد تعادل بین کار و زندگی برای هر خانواده‌ای راحت نباشد زیرا منطق حکم می‌کند شغل افراد برای آن‌ها رضایت خاطر را به همراه داشته و به اندازه کافی فضای زندگی کردن را نیز بدهد.

رسولی ادامه داد: با این حال اگر شرایط دشوار اقتصادی ممکن باعث شود یک زن و شوهر حضور یکدیگر را در زندگی مشترک کمتر لمس کنند اما می‌توانند در زمان‌هایی که سر کار هستند از طریق ارتباطات رسانه با یکدیگر در تماس بوده و جویای حال هم باشند به طوری که بنده در بین مراجعان خود با افرادی مواجه می‌شوم که زوجین از این نبودن ارتباط حتی به‌صورت مجازی، تلفنی و پیامکی‌ گلایه‌مند هستند حال آنکه این مهم ممکن است به لحاظ روانی در خانواده ضایعه‌آفرین باشد؛ اشتغال زوجین نباید بهانه‌ای برای عدم ارتباط باشد.

وی با بیان اینکه بخشی از جبران عدم حضور در فضای خانه و خانواده به این مسئله بازمی‌گردد که چطور در برابر یکدیگر می‌توانیم وظایف خود را درک کرده، برای شخصیت طرف مقابل ارزش قائل بوده و چقدر معنی اهمیت دادن به شریک زندگی را یاد گرفته‌ایم، افزود: مسئله این است که برخی از زوجین وقتی به مسئله اهمیت دادن به شریک زندگی مواجه می‌شوند پاسخی برای این موضوع ندارند زیرا با این مفهوم آشنا نیستند.

این روان‌درمانگر با بیان اینکه برخی از زوجین به واقع نمی‌دانند باید چگونه برای شریک زندگیشان اهمیت قائل شوند، افزود: اینکه همسر یک خانم همراه باشد و همکاری و همفکری داشته باشد در ایجاد آرامش درونی او تأثیرگذار خواهد بود.

رسولی با اشاره به اینکه درخصوص بهبود کیفیت حضور خانم‌های شاغل در منزل بسته به اینکه در این خانواده فرزندی وجود دارد یا خیر متفاوت است، اذعان کرد: در خانواده‌های دارای فرزند روابط متقابل زوجین و فرزندان برقرار است پس میزان صمیمیتی که بین آن‌ها وجود دارد در بهبود کیفیت روابط تأثیرگذار خواهد بود.

وی افزود: نخستین مسئله این است که باید در شرایط فشار روانی (وقتی همسران خسته از محل کار بازمی‌گردند) از طرح مسائل حساس خودداری کنیم و به‌نوعی از اضافه بار وارد کردن به فضای روان‌شناختی همسران باید حزر کرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه گفت‌و‌گو و همکلام شدن یکی از راه‌های بهبود کیفیت حضور در خانه و خانواده است اذعان کرد: این مهم از آنجا نشأت می‌گیرد که 80 درصد نیازهای روحی و روانی یک خانم از طریق هم‌کلامی و دریافت توجه و احترام از طرف مقابل تأمین می‌شود.

رسولی ادامه داد: بر این اساس یک مرد اگر این ویژه روان‌شناختی زنان را دریابد در بهبود ارتباط مؤثر تأثیرگذار خواهد بود.

وی با بیان اینکه برای یک خانم درک شدن به لحاظ احساسی از اهمیت بالایی برخوردار است گفت: در واقع حرف زدن بانوان دارای یک محتوای آشکار و پنهان است.

این استاد دانشگاه افزود: باید این مسئله را از خاطر فراموش نکرد که یک زن دوست دارد حتی زمانی که درحال گله کردن است همسر گله را نشنیده گرفته و تنها احساسی که درپس این کلام است را درک کند.

رسولی با اشاره به اینکه زن همواره از همسر خود انتظار دارد حتی در اوج ناراحتی نیز احساس وی را درک کرده و به او احترام بگذارد تشریح کرد: درواقع نمی‌توان از یک زن انتظار داشت که همیشه خوشحال باشد زیرا برای یک زن به اصطلاح یک چاه هیجانی وجود دارد که بر حسب آن نیاز به آن پناه می‌برد.

وی با تأکید بر اینکه ما مردها می‌بایست به زن‌ها حق ناراحت شدن و حتی عصبانی شدن بدهیم ابراز کرد: از آنجا که وجود زن بر پایه احساس است و حتی اندیشه او دارای پایه احساسی است حق دارد برای مسائلی نگران و دغدغه‌مند شود.

این روان‌درمانگر با بیان اینکه در خصوص چگونگی تأمین سلامت روان زنان شاغل نیز باید بگویم این سلامت فردی است که سلامت روانی را در پی دارد گفت: به‌نوعی سلامت روان معلول اتفاقات دیگری در زندگی است؛ همانطور که آسیب به خودی خود به‌وجود نمی‌آید سلامت روان نیز به خودی خود به وجود نخواهد آمد.

رسولی با اشاره به اینکه در این وادی به‌صورت 100 درصدی کیفیت روابط متقابل در سلامت روان افراد مؤثر است ابراز کرد: آنچه مسلم است اینکه وقتی ما در روابط خود احساس آرامش، عشق و احترام را تجربه می‌کنیم از سلامت روان بیشتری برخودار خواهیم بود.

وی افزود: اینکه شریک زندگی ما در بحران و موقعیت‌های مشابه چه واکنشی از خود بروز می‌دهد و چقدر در ایجاد حال خوب استعداد دارد در سلامت روان تأثیرگذار خواهد بود.

این روان درمانگر با اشاره به اینکه مهارت‌های ارتباطی از اهمیت بالایی در برقراری سلامت روان افراد برخوردار است، اظهار کرد: این مهارت‌ها علائم هوش هیجانی است که در سلامت روان تأثیرگذار است.

رسولی با بیان اینکه خویشتن‌داری و همدلی عناصر مهمی در برقراری سلامت روان به حساب می‌آیند، ابراز کرد: وقتی فضای همدلی و احترام متقابل است در آن محیط سلامت روانی افزایش پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه جلب مشارکت در تصمیم‌سازی‌های بین زوجین در سلامت روان تأثیر‌گذار خواهد بود ابراز کرد: نکته مهم‌تر اینکه احترام به تفاوت‌ها در سلامت روان تأثیرگذار خواهد بود.

این استاد انشگاه با بیان اینکه دادن حق انتخاب به زنان می‌تواند در سلامت روان آن‌ها مؤثر واقع شود اذعان کرد: آنچه امروز به سلامت روان خانواده و زوجین به‌ویژه زنان آسیب وارد می‌کند زیاده‌خواهی از سوی طرف مقابل و چشم و هم‌چشمی است.

رسولی با بیان اینکه گرچه داشتن انگیزه برای پیشرفت مناسب است اما نباید بهانه‌ای برای کمرنگ شدن حضور در خانواده باشد اذعان کرد: اینکه فرد چقدر در زندگی یاد گرفته که کام‌بخش باشد می‌توان در سلامت روان افراد مؤثر واقع شود.

وی با اشاره به اینکه باید به این درک برسیم که گاهی برای کام‌بخش بودن در ساحت مقدس خانواده می‌بایست از خواسته‌های خود گذر کنیم اذعان کرد: در مواردی این پیشرفت منجر به آسیب به خانواده و فرزندان می‌شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه وقتی سخن از آسیب‌های روانی به‌میان می‌آید قدری از این آسیب‌های بیرونی است که به خانواده وارد شده و بخشی از آن نیز به عدم مدیریت درست خانواده بازمی‌گردد، ابراز کرد: مسلماً خانواده‌ای که در برابر آسیب انعطاف‌پذیر باشد در مقابله با این محرک‌ها از فروپاشی در امان خواهد بود.

رسولی با بیان اینکه ما در جامعه با یک شهر روان‌شناختی مواجهیم ابراز کرد: همانطور که ما در دنیای واقعی زندگی می‌کنیم در فضای روان‌شناختی گسترده‌ای از مفهوم‌ها و معانی نیز به‌سر می‌بریم حال آنکه بسیاری از خانوده‌ها تحت ‌تأثیر این فرایند که ممکن است دیگران درباره آن‌ها چه فکری کنند به سلامت روان خود آسیب وارد می‌زنند.

وی با بیان اینکه نباید کمال‌گرایی ما تحت تأثیر دیگران از تعادل خارج شده و به خانواده آسیب وارد کند اظهار کرد: متأسفانه در مواردی فرزندان قربانی پیشرفت و کمالگرایی والدین می‌شوند.

این روان‌درمانگر با بیان اینکه در خانواده‌هایی که اولویت والدین در وهله نخست کار و پیشرفت خود بوده و فرزندان در درجه دوم قرار دارند این فرزندان دچار آسیب خواهند شد تشریح کرد: نکته حائز اهمیت اینکه فرزندان درخانواده به‌ویژه از سوی مادر نباید هیچ‌گاه این احساس را داشته باشند که آن‌ها در درجه چندم توجه قرار دارند.

رسولی با بیان اینکه این توجه باید به‌صورت مفهومی در خانواده ایجاد شود اظهار کرد: نباید از مسائل کوچک در خانواده فاجعه‌ای بزرگ رقم بزنیم و این‌گونه واکنش را در بین فرزندان به یادگار بگذاریم.