حدود یک‌ماه پیش بود که مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از احتمال آغاز واردات بنزین از سال‌آینده خبر داد.

طبق گفته این مدیر مسئول، متوسط مصرف بنزین در سه‌ماهه نخست امسال حدود 96 میلیون لیتر در روز بوده و این رقم در خردادماه به طور متوسط به حدود 102 میلیون لیتر در روز رسیده است.

سعید مداح مروج، مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی همچنین خردادماه در خصوص میزان تولید گفت: باتوجه به اینکه در حال حاضر تعمیرات تأسیسات و برخی پالایشگاه‌ها را در دست اجرا داریم، متوسط تولید حدود 95 میلیون لیتر در روز است و زمانی که دوره تعمیرات به پایان برسد، این عدد به حدود 102 میلیون لیتر در روز می‌رسد.

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی حاضر به ارائه آمار به‌روز تولید و مصرف بنزین و فرآورده‌های نفتی نیست و تلاش‌های ما نیز برای دستیابی به این آمار، تا امروز به نتیجه نرسیده؛ اما با فرض آنکه طبق گفته مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در تاریخ 22 خردادماه امسال، تعمیرات دوره‌ای پالایشگاه‌ها به اتمام رسیده باشد، میزان متوسط تولید بنزین هم‌اکنون حدود 102 میلیون لیتر در روز است و از‌ آنجایی که متوسط مصرف بنزین در خردادماه که هنوز مسافرت‌های تابستانی آغاز نشده بود، به 102 میلیون لیتر در روز رسید، این نتیجه‌گیری منطقی خواهد بود که درحال حاضر که در آغازین روزهای دومین ماه تابستان هستیم، در خوشبینانه‌ترین حالت، مصرف و تولید بنزین سربه‌سر شده و احتمال عبور میزان مصرف روزانه از میزان تولید روزانه نیز احتمالی قوی و قابل توجه است.

در این صورت، درحال حاضر میزان ذخایر بنزین کشور، جبران‌کننده فاصله بین تولید و مصرف است و بررسی‌ها نشان‌می‌دهد حتی در صورت ادامه روند نوسانی مصرف بیش از تولید تا پایان تابستان نیز، می‌توانیم با تکیه بر ذخایر بنزین، عرضه بدون وقفه این فرآورده استراتژیک نفتی را داشته باشیم. معمولا با کاهش ترددهای تابستانه و شروع فصل پاییز، از مصرف روزانه بنزین کشور کاسته می‌شود و فرصتی برای افزایش سطح ذخیره بنزین در مخازنی که تابستان سال جاری را به پشتوانه آن خواهیم گذراند، در پاییز به وجود خواهد آمد. اما رشد قابل توجه مصرف بنزین در سال جاری و ادامه این روند، سال آینده ایران را به واردکننده بنزین تبدیل خواهد کرد و امروز باید دولت و مسئولان، در اقدامی عاجل به اتخاذ راهکار و تدوین نقشه راه در این زمینه اقدام کنند تا دوباره به واردکننده بنزین تبدیل نشویم.

   راهکارهای کوتاه‌مدت چیست؟

1- در بخش تولید، ساماندهی به پالایشگاه‌های کشور، کوتاه‌کردن دوره‌های تعمیراتی و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های پالایشی با رفع موانع تولید، از راهکارهای زودبازده است. بعضاً دیده شده برخی پالایشگاه‌های غیردولتی، دوره‌های تعمیراتی را بیش از نیاز، طولانی می‌کنند و این مسئله ناشی از ضعف مدیریت چنین پالایشگاه‌هایی است که نیاز به ورود شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برای جلوگیری از تکرار چنین رخدادهایی در صنعت پالایش نفت کشور است.

2- در بخش مصرف سوخت بخش حمل‌و نقل کشور، در حال حاضر روزانه 23 تا 24 میلیون مترمکعب مصرف CNG جایگزین مصرف بنزین می‌شود و با وجود بیش از دو هزار و 500 جایگاه عرضه CNG، ظرفیت عرضه روزانه حدود 40 تا 45 میلیون مترمکعب در روز CNG وجود دارد. این ظرفیت خالی اگر مورد استفاده قرار بگیرد، یعنی متوسط مصرف بنزین کشور از مرز 100 میلیون لیتر به مرز 80 تا 85 میلیون لیتر باز‌می‌گردد و ظرفیت قابل اتکایی برای ذخیره‌سازی بنزین و بازگشت به جمع کشورهای صادرکننده بنزین ایجاد خواهد شد.

شورای عالی اقتصاد در جلسه فوق‌العاده‌ای در آذرماه سال 1398 با هدف حمایت و کاهش هزینه‌های حمل و نقل عمومی و بهبود هوای شهرها، به استناد ماده ١٢ قانون رفع موانع تولید، مصوبه ای با عنوان حمایت از تولید و تبدیل کارخانه ای و کارگاهی یک میلیون و 460 هزار دستگاه خودروی تاکسی، ون (تاکسی)، وانت و مسافربر شخصی بنزینی به CNGسوز تصویب کرد که این مصوبه نقطه عطفی در تاریخ توسعه صنعت CNG بود.

این مصوبه که با کندی در اجرا مواجه شده، هنوز ظرفیتی مغتنم برای توسعه ناوگان CNG سوز کشور محسوب می‌شود و اگر دولت با بررسی چالش‌ها و مشکلاتی که موجب کندی در اجرای این مصوبه شده، در جهت ثبت‌نام و تبدیل ناوگان بنزین‌سوز به دوگانه‌سوز تسهیل و تسریع کند، با تبدیل ناوگان فعال در حمل‌و نقل عمومی، بین 12 تا 15 میلیون لیتر در مصرف بنزین کشور صرفه‌جویی خواهد شد و حتی می‌توان با تسری این مصوبه به خودروهای شخصی، با ایجاد مشوق‌هایی، تمامی ظرفیت خالی موجود در عرضه CNG کشور را به ظرفیت عملی توزیع سوخت تبدیل کرد.

   راهکار بلندمدت چیست؟

1-خودروهای تولیدی کشور یکی از پاشنه آشیل‌های مصرف سوخت هستند؛ به طوری که به گفته مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی متوسط مصرف خودروها در داخل نزدیک سه برابر مصرف استاندارد جهانی است؛ درحالی که خودروهای ما باید در هر 100 کیلومتر چهار لیتر مصرف بنزین داشته باشند، در حال حاضر خودروهای ما 10 تا 12 لیتر مصرف بنزین دارند. در واقع یکی از راهکارهای بلندمدت برای اصلاح روند مصرف سوخت، در کنار فرهنگ‌سازی، اصلاح روند تولید خودرو در کشور و تبدیل خودروهای پرمصرف در خط تولید، به خودروهایی است که مصرف بهینه در بخش سوخت دارند و این مهم جز با تصمیم جدی مسئولان و الزام خودروسازان به تغییر روند تولید، محقق نخواهد شد.

2- راهکار دیگر، شناسایی ظرفیت کشورهای همسایه در جذب سوخت تولیدی ایران و سوق‌دادن نیاز آنها به سمت بازار رسمی از کانال بورس است؛ همان اتفاقی که گذشته‌ای نه‌چندان دور، صادرات رسمی بنزین را جایگزین قاچاق آن کرد. پس این اتفاق تجربه شده، قابل پیاده سازی مجدد است. بدون شک بخشی از آمار مصرف فعلی بنزین در کشور که با رشد قابل توجه همراه بوده، مربوط به قاچاق این فرآورده نفتی است.

3- احداث پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها که در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته، راهکار مطمئن دیگری در افزایش ظرفیت تولید سوخت به‌ویژه بنزین است. طبق اعلام وزیر نفت، قرار است ظرفیت پالایش نفت و میعانات گازی ایران در دولت سیزدهم 1.5 برابر شود.

4- تنوع‌بخشی به سبد سوخت بخش حمل‌ونقل با برنامه‌ریزی بهینه و با استناد به برنامه‌های بالادستی و بدون پرداخت‌های سلیقه‌ای و مخرب، می‌تواند راهکار مطمئنی برای مدیریت بهینه مصرف بنزین باشد. توسعه CNG و ورود خودروهای برقی، می‌تواند به کاهش مصرف بنزین کمک شایان توجهی کند.

5- همچنین توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و جایگزینی آن با بخش عمده‌ای از تردد با خودروهای شخصی و جذاب کردن استفاده از وسایل نقلیه عمومی با رفع چالش‌های متعدد این حوزه، راهکاری ضروری برای اصلاح روند مصرف بنزین کشور در بلندمدت خواهد بود.

6- از سوی دیگر، اصلاح نقاط کور ترافیکی در کلانشهرها و جاده‌ها و تسهیل تردد با کاهش ترافیک درون‌شهری و برون‌شهری، بخش زیادی از مصارفی که به مردم در موضوع سوخت خودرو تحمیل می‌شود را کاهش خواهد داد.