این روزها ترافیک یکی از معضلات چالش‌برانگیز کلان‌شهرها محسوب می‌شود که مشکلات زیادی را برای تردد شهروندان ایجاد کرده و حتی بعضی راهکارها برای رفع این مشکل اندیشیده شده اما به‌نظر می‌رسد بی‌نتیجه بوده باشد.

با افزایش تعداد خودروها، خیابان‌های بیشتری در شهرها احداث، تعداد زیادتری نیروی پلیس راهنمایی و رانندگی به‌کارگیری و چراغ‌های راهنمایی و رانندگی افزایش داده شد و دوربین‌های کنترل ترافیک و دیگر ابزار کاربردی مورد استفاده قرار گرفت، این شرایط تا جایی ادامه یافت که مسئولان شهری مجبور شدند در داخل محدوده شهری اتوبان احداث کنند اما این اقدامات نیز نتوانست گره‌های ترافیکی شهر را به‌صورت کامل باز کند؛ حل بحران ترافیک نیازمند اراده جدی است.

جالب‌تر اینکه طی یک دهه گذشته همدان نیز از این قاعده مستثنا نبوده به‌گونه‌ای که این روزها نقاط مختلف شهر و رینگ مرکزی به یک کلاف سردرگم ترافیکی بدل شده و مدیران شهری گویا از ارائه راهکار برای این موضوع عاجز مانده‌اند.

بر این اساس برآن شدیم تا با معاون مرکز تدوین مقررات و ایمنی حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

هرمز ذاکری؛ با بیان اینکه نمی‌توان برای حمل و نقل شهری استاندارد خاصی قائل شد گفت: این مهم از شاخص‌های خاصی در شهر برخوردار است.

وی با تأکید بر اینکه معمولاً یکسری شاخص‌ها برای جابه‌جایی مسافر و پاسخگویی به نیاز شهروندان در برنامه‌ریزی‌های کلان و خرد شهری مورد توجه قرار می‌گیرد، اظهار کرد: درواقع این مهم مبنای تهیه طرح‌های جامع و تفضیلی شهرهاست و در آن نقش اساسی را بر عهده دارد چراکه چگونگی ارتباط، در تعیین کاربری، جانمایی خدمات و شکل هندسی شهرها مؤثر واقع می‌شود، نمونه جالبی از آن را در شهر همدان شاهد هستیم که به‌صورت دایره با یک رینگ در مرکز شکل گرفته است.

معاون مرکز تدوین مقررات و ایمنی حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه حمل‌ونقل و ترافیک شهری است که این کاربری را به یکدیگر متصل می‌کند ابراز کرد: معمولاً در بحث حمل‌ونقل و برنامه‌ریزی برای این مهم در شهر با توجه به جمعیت شهری، فضای شهر، گستردگی و ابعاد آن سهم هریک از بخش‌های حمل و نقلی از عمومی گرفته تا شخصی مشخص می‌شود.

ذاکری با اشاره به اینکه حمل‌ونقل عمومی نیز مُدهای از تاکسی گرفته تا اتوبوس، قطار شهری، سواری‌های کرایه‌ای و غیره را شامل‌ می‌شود، اظهار کرد: اینکه در حال حاضر در اغلب شهرها عنوان می‌شود در برنامه‌ریزی برای حمل‌ونقل و ترافیک به بن‌بست رسیده‌ایم تا حدودی درست است.

وی با تأکید بر اینکه موضوع مهم در خصوص اقتصاد، به عدم افزایش قیمت سوخت بازمی‌گردد، گفت: مسئله بعدی به کم‌توجهی به توسعه حمل‌ونقل عمومی مرتبط است.

این کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک در تشریح مسئله فوق اذعان کرد: گرچه طی دو سال گذشته می‌توان بخشی از استفاده از حمل‌ونقل شخصی را به کرونا و گسترش استفاده از وسایط نقلیه شخصی مرتبط دانست اما مسئله این است در توسعه حمل‌ونقل عمومی مشکل داریم.

ذاکری با بیان اینکه توسعه در زیرساخت، طراحی شبکه و ایجاد مسیر خاص برای حمل‌ونقل شهر ضروری است، ابراز کرد: علاوه بر این توسعه، حمل‌ونقل عمومی همچون مترو و قطار شهری می‌تواند راهگشا باشد.

وی با اشاره به اینکه این کم‌توجهی به توسعه حمل و نقل عمومی، استفاده بیشتر از حمل‌ونقل شخصی را در شهرها به‌ویژه کلان‌شهرها به ارمغان آورده است، اظهار کرد: در واقع ‌شهروندان ناگزیرند از وسیله شخصی استفاده کنند.

این کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک شهری با تأکید بر اینکه قیمت سوخت و صرفه استفاده از وسیله شخصی را نیز نمی‌توان در این فرایند نادیده گرفت، ابراز کرد: در حال حاضر حجم عمده جابه‌جایی‌ها و تقاضا برای سفرهای شهری از طریق وسایط شخصی انجام می‌شود.

ذاکری با اشاره به اینکه دراین‌بین نحوه سرویس‌دهی به شهروندان توسط حمل‌ونقل عمومی نیز از عوامل مهم و تأثیرگذار است، اظهار کرد: این ضعف‌ها در کل منجر به آن شده که پاسخ‌گویی به تقاضای سفر به سمت حمل‌ونقل شخصی برود.

وی با تأکید بر اینکه یقیناً پاسخگویی به این حجم از خودرو توسط زیرساخت‌های شهری امکان‌پذیر نیست، تشریح کرد: در حالی‌که با توجه به شرایط اقتصادی و توسعه شهرها، شاهد افزایش تراکم و ایجاد راه‌بندهای بسیار در شهرها و تبدیل‌شدن معابر فرعی به خیابان هستیم.

ذاکری با بیان اینکه در توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاستی‌های آن البته نمی‌توان اختلاف‌نظر موجود بین شهرداری و دولت را نیز نادیده گرفت چراکه دولت شهرداری را نهاد مردمی قلمداد کرده و از ارائه بودجه و اعتبار به حمل‌ونقل عمومی طی سال‌های اخیر خود را مبرا می‌داند اما شهرداری‌ها خود را در این مسئله محق قلمداد کرده و همواره از این مسئله گلایه‌مند هستند افزود: تنها راهکار پیش رو در شرایط فعلی علاوه بر اصلاح فضای توسعه حمل‌ونقل از طریق توسعه ناوگان، چاره‌جویی برای کاهش سفر به رینگ مرکزی شهرها است.

وی با تأکید بر اینکه بهره‌مندی از فناوری‌ها نوین در بستر اینترنت می‌تواند همچون دوران شیوع کرونا در کاهش سفرهای شهری مؤثر واقع شود ابراز کرد: اگر بتوان سیستم‌های آنلاین و خریدهایی که در این بستر صورت می‌گیرد را هرچه بیشتر در جامعه جا انداخت، مطمئناً ترافیک کمتری را در شهرها به‌ویژه این روزها شاهد خواهیم بود.

وی ادامه داد: گسترش این بستر کمک زیادی به موضوع ترافیک می‌کند، اگرچه می‌دانیم که مردم خرید حضوری را به خریدهای مجازی ترجیح می‌دهند اما در بسیاری از موارد این امکان وجود دارد که خریدها، شرکت در جلسات اداری و گرفتن مجوزها از دستگاه‌های مختلف را به‌صورت مجازی داشته باشیم.

معاون مرکز تدوین مقررات و ایمنی حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی در واکنش به ایده و طرح ارائه‌شده از سوی شورای شهر همدان مبنی بر استفاده از حمل‌ونقل سبک همچون اسکوتر برای بانوان گفت: اجرای تمامی طرح‌های شهری نیازمند پیوست فرهنگی و اجتماعی است که مُدهای حمل‌ونقل شهری نیز از این قاعده مستثنا نیستند.

ذاکری با اشاره به اینکه در مورد مُد حمل‌ونقل اسکوتر در وهله نخست علاوه بر پیوست‌نگاری فرهنگی و اجتماعی می‌بایست شرایط جغرافیایی و امکان‌سنجی توپوگرافی لازم در شهر مورد نظر مورد توجه قرار گیرد تصریح کرد: این وسیله تنها در شرایط توپوگرافی فلت‌مانند و با زیرساخت‌های خاص قابل استفاده است.

وی با تأکید بر اینکه دوچرخه و اسکوتر جزو وسایط حمل‌ونقلی به‌حساب می‌آیند که حتماً باید به‌صورت ایزوله خدمات‌رسانی کنند، افزود: در غیر این صورت ایمنی به‌شدت به مخاطره می‌افتد.

وی با بیان اینکه گرچه این مد در عرصه حمل و نقل پاک و سبز قابل دفاع است اما در شهری همچون تهران هم با شیبی به‌مراتب کمتر از همدان، استفاده از اسکوتر همچنان به‌عنوان وسیله حمل‌ونقل عمومی پذیرفتنی نیست ابراز کرد: باید زیرساخت خاصی در شهر مهیا شود تا کاربران این وسایط، در محیط ایزوله نسبت به سفر با آن اقدام کند.

معاون مرکز تدوین مقررات و ایمنی حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اینکه شاید آنچه از سوی شورای اسلامی شهر همدان به‌عنوان نمونه موفق موجود است متعلق به شهرهایی در کشورهایی همچون هلند و سوئد است که بنده شخصاً در سفری که به این کشورها داشتم شاهد آن بودم گفت: البته در این شهرها در بدو امر ناوگان انبوه حمل و نقل عمومی (اتوبوس برقی، قطار شهری) به‌صورت کاملاً حساب‌شده و اصولی در خدمت شهروندان قرار دارد و در کنار آن زیرساخت‌های لازم برای این وسیله نیز فراهم است.

ذاکری با بیان اینکه شیب شهرهایی همچون همدان و یا تهران بنا به شیب شهر حتی پاسخگوی موتورهای برقی نیز نیستند چه برسد به دوچرخه و اسکوتر، تشریح کرد: تا زمانی که ما نسبت به تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی انبوه در چنین شهرهایی اقدام نکنیم ارائه چنین طرح‌ها و ایده‌هایی گرچه به‌عنوان حمل‌ونقل سبز می‌توان از آن‌ها یاد کرد بیشتر به بازی رسانه‌ای و تنها شیک حرف زدن می‌ماند.

وی با تأکید بر اینکه ارائه چنین ایده‌ها و فرضیه‌هایی بیشتر شبیه شوخی است تصریح کرد: شرایط برای این فرضیه مطالعاتی هم انجام شده اما طبق شناختی که من از شهرهای ایران دارم اجرای چنین طرح‌هایی در کنار نقص در ناوگان حمل‌ونقل انبوه در شهرها جوابگوی نیاز نیست زیرا این وسایط تنها توسط تعداد معدودی از افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.