آلودگی پلاستیکی یکی از مشکلات محیطی اصلی و بنیادی در دنیای امروز به‌شمار می‌آید زیرا تولید پلاستیک‌های یک‌بار مصرف باعث شده است تا سازگاری با آن‌ها با دشواری‌های بیشتری همراه شود. آلودگی پلاستیکی مسئله‌ای است که بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود که در آن‌ها سیستم‌های جمع‌آوری زباله معمولاً به‌صورت ناکارآمد فعالیت می‌کنند و یا اینکه اصلاً وجود ندارد؛ متأسفانه کشور ما نیز این قاعده مستثنا نیست.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا گفت‌وگویی را با دانشیار گروه مرتع‌داری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مهدی بصیری در واکنش به موضوع خطرات استفاده از پلاستیک و رها شدن آن در طبیعت با بیان اینکه برای نگهداری و حفظ منابع طبیعی و محیط زیست باید آموزش و فرهنگ‌سازی در بین مردم و مسئولان افزایش یابد تا همگان در این زمینه خود را سهیم بدانند گفت: بر همین اساس باید موضوعات علوم اجتماعی و انسانی با علوم مربوط به طبیعت و سرزمین، تلفیق شود تا شاهد گسترش آموزش‌ها و ارزش‌گذاری بیشتر به محیط زیست باشیم.

وی با بیان اینکه متأسفانه مسائل مربوط به محیط زیست و حفظ منابع طبیعی کمتر در رسانه‌های جمعی دیده می‌شود افزود: برای مثال در این مقوله باید از ابزاری مانند فیلم و سینما بیشتر بهره برد تا تأثیرگذاری آن بیشتر شود.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه ضرورت حفظ سرزمین باید در همه‌جا و هر محفلی به ضرورت بیان شود ابراز کرد: دانشگاه‌ها، آموزش پرورش و رسانه‌ها باید نقش خود را بهتر ایفا کنند تا فرهنگ حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نهادینه‌سازی شود.

بصیری با تأکید بر اینکه البته نگرش مسئولان نیز باید تغییر یابد زیرا درک درستی از داشته‌های با ارزش طبیعی در بین بسیاری از تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان وجود ندارد اظهار کرد: در پلاستیک‌های رایج که در هر خانه‌ای یافت می‌شوند شامل بطری‌های آبمیوه، بسته‌بندی پلاستیکی، ظروف پلاستیکی‌، ظروف غذای آماده، بطری‌های پلاستیکی شفاف، ظروف ادویه و غیره بسته به نوع کالا، ممکن است پلی‌وینیل‌کلرید (PVC)، پلی‌استایرن (PS)، پلی‌کربنات و بیس فنول (BPA) در این محصولات وجود داشته باشد که این مواد شیمیایی مصنوعی با بسیاری از مشکلات سلامتی، ازجمله سرطان، دیابت، بیماری‌های قلبی و ناهنجاری‌های تولید مثل مرتبط است.

وی با تأکید بر اینکه تجمع مواد پلاستیکی به‌ویژه ظروف یک‌بار مصرف، بطری‌ها و پاکت‌های پلاستیکی در گوشه و کنار طبیعت نشان از بی‌توجهی یا کم‌توجهی به خطرات ناشی از این مواد برای انسان و سایر موجودات زنده دارد ابراز کرد: مواد پلاستیکی قابلیت تجزیه توسط موجودات زنده ازجمله میکروب‌ها را ندارند و یا سرعت تجزیه آن‌ها بسیار پایین است به همین علت برای سالیان طولانی و حتی در برخی موارد تا 800 سال در طبیعت باقی می‌مانند اما با این وجود عوامل فیزیکی مثل نور خورشید باعث خرد شدن مواد پلاستیکی به ذرات ریزتر و ایجاد میکروپلاستیک می‌شود.

دانشیار گروه مرتع‌داری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه زمانی که قطر این ذرات به کمتر از پنج میلی‌متر برسد به آن‌ها میکروپلاستیک یا ریزپلاستیک گفته می‌شود اظهار کرد: در ظاهر پلاستیک از محیط حذف شده ولی در واقع آن‌ها به نقطه‌ای رسیده‌اند که می‌توانند سلامت انسان را به خطر بیندازند.

بصیری با طرح این سؤال که مضرات پلاستیک برای انسان و محیط زیست چیست؟ چرا با کاهش مصرف پلاستیک به خود و طبیعت کمک می‌کنیم؟ اظهار کرد: ذرات پلاستیکی می‌توانند از طریق آب آشامیدنی به بدن انسان وارد شوند علاوه بر این، تجمع مواد پلاستیکی در بدن جانوران باعث انتقال آن‌ها از طریق زنجیره غذایی به انسان شده که می‌تواند تهدیدی برای سلامت انسان باشد. این ذرات به دلیل خواص شیمیایی خود مواد سمی و خطرناکی مثل آلاینده‌های آلی را نیز از محیط جمع کرده و با خود به زنجیره غذایی وارد می‌کنند.

وی ادامه داد: از طرفی مواد پلاستیکی بسیاری از ویژگی‌های خود را مدیون مواد افزودنی هستند که به آن‌ها اضافه شده؛ به دلیل نبود اتصال محکم بین پلاستیک و این مواد افزودنی، گاهی بسیار خطرناک هستند و به‌راحتی از پلاستیک به محیط نشت می‌کنند، اگر مواد افزودنی خطرناک در ساختار ظرف پلاستیکی حاوی مواد خوراکی بر اثر گرما آزاد شوند، از طریق مصرف ماده غذایی وارد بدن خواهند شد. ذرات پلاستیکی در دستگاه گوارش، یا مواد سمی که با خود به بدن انسان وارد می‌کنند، خطرات استفاده بی‌رویه از این محصولات را یادآور می‌شوند.

این عضو اسبق هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه تأثیرات نامطلوب پلاستیک بر سلامتی انسان بسیار زیاد است، عنوان کرد: سرطان، دیابت، التهاب مزمن و بیماری‌های مختلف ایمنی تنها چند نمونه از موارد شدید است که بالقوه ناشی از پلاستیک و اجزای سمی آن ایجاد می‌شود.

بصیری با بیان اینکه مشکلات بهداشتی مختلف انسان مانند سوزش در چشم، نارسایی بینایی، مشکلات تنفسی، اختلال عملکرد کبد، بیماری‌های پوستی، مشکلات ریه، سردرد، سرگیجه، تأثیر هنگام تولد و مشکلات دستگاه گوارش، ممکن است بخاطر استفاده از پلاستیک باشد ابراز کرد: تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد استفاده مردم از بطری‌های آب معدنی، نوشیدن نوشابه‌ها و آب‌میوه‌ها در لیوان‌های پلاستیکی، قرار دادن خریدهای روزانه در پلاستیک به‌خصوص خرید‌هایی که مانند میوه، سبزی و نان محفظه بسته‌بندی ندارند، موجب اختلال در هورمون‌ها می‌شود و بیماری‌هایی همچون سرطان، دیابت و اوتیسم به بار می‌آورد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مضرات پلاستیک برای محیط زیست نیز گفت: همانطور که پیشتر عنوان شد تجزیه پلاستیک در طبیعت، در مواردی تا 800 سال به طول می‌انجامد و این یعنی حتی اگر یک بطری آب معدنی در طبیعت رها کنیم، شاید تا صدها سال دیگر همان‌جا باقی بماند که گاهی پرندگان و سایر موجودات این پلاستیک‌ها را می‌خورند و باعث می‌شود تا جان آن‌ها در معرض خطر جدی قرار بگیرد.

این عضو اسبق هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه پلاستیک‌ها به شکل ماکروپلاستیک‌ها یا پلاستیک‌های درشت نیز برای جانوران خطرآفرین هستند بیان کرد: در بسیاری مناطق با جانوران خشکی‌زی یا آبزی روبه‌رو می‌شویم که در میان زباله‌های پلاستیکی مثل توری‌ها و طناب‌های پلاستیکی به دام افتاده‌اند و در بسیاری موارد این اتفاق باعث مرگ آن جانور می‌شود که البته در مواردی بلعیده شدن مواد پلاستیکی توسط جانوران که با مسدود کردن دستگاه گوارش مرگ جانور را در پی دارد نیز دیگر معضل پلاستیک برای جانداران است.

بصیری افزود: از آنجا که پلاستیک‌ها موادی از جنس طبیعت نیستند، هیچ آنزیم طبیعی برای تجزیه و بازگرداندن آن به طبیعت وجود ندارد و سالیان طولانی باقی می‌مانند و موجب زشت شدن چشم‌اندازها، گرفتگی مجراهای گوارشی و تنفسی جانوران، آلوده‌ شدن پهنه‌های آبی به میکروپلاستیک (ذره‌های نادیدنیِ پلاستیک) که ممکن است سبب بروز بیماری‌های خطرناک شود، و ایجاد اختلال در فعالیت طبیعی گیاهان می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه علاوه بر آنچه گفته شد فرایند تولید پلاستیک هم به علت آن‌که ماده‌ اولیه‌ آن نفت است و به علت انرژی‌ای که صرف تولید آن می‌شود، محیط زیست را آلوده‌ می‌کند افزود: پلاستیک قرار بود مصرف آب را کم کند و ملاحظات بهداشتی را ارتقا دهد اما عملاً نه‌تنها این اتفاق رخ نداد بلکه اکنون یکی از مهلک‌ترین موادی که در طبیعت وجود دارد، پلاستیک‌ها هستند.

وی با تأکید بر اینکه امروزه پلاستیک‌ها یکی از مهم‌ترین عواملی هستند که میزان نفوذ آب در خاک را کاهش می‌دهند و خشکی آبخوان‌ها و کاریزها را در پی دارند افزود: این ماده سبب می‌شود تا فرسایش خاک به‌عنوان ارزشمندترین ماده غذایی افزایش یابد.

این عضو اسبق هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه علاوه بر آنچه گفته شد در محیط‌های شهری نیز سایش لاستیک‌ها در معابر منجر به آلودگی هوا شده و بسیار آسیب‌زا است گفت: این مهم طی یک دهه گذشته با توجه به افزایش خودروهای تک‌سرنشین به یک معضل شهری در بحث آلودگی هوا به‌عنوان یک از شاخص‌ها محیط زیستی بدل شده است.

بصیری با بیان اینکه امروز در کشورهای پیشرفته کمترین استفاده از پلاستیک بنا به خطرات محیط زیستی انجام می‌شود و حتی گویا اخیراً اقدام به تولید محصولی مشابه پلاستیک کرده‌اند که قابل بازیافت است گفت: در حقیقت می‌بایست به متولیان عرصه فرهنگ‌سازی در حوزه محیط زیست این گسترش استفاده از پلاستیک در بخش‌های مختلف زندگی روزمره مردم نشان از عقب‌افتادگی فرهنگی است بنابراین باید به طرق مختلف این عقب‌افتادگی را جبران کرد.