سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: ایران به‌عنوان یکی از کشورهای متأثر از تغییر اقلیم درسال‌های اخیر با سیلاب‌های ویرانگری مواجه بوده است؛ سیلاب‌هایی که بخشی از تخریب‌های آن با انجام اقداماتی همچون لایروبی کانال‌ها و افزایش آبخیزداری قابل مدیریت بود اما آسیب‌های جانی و مالی بسیاری برجای گذاشت.
با توجه به صدور هشدار هواشناسی مبنی بر ورود سامانه بارشی به کشور و بارش‌های شدید در برخی استان‌ها، وقوع سیل و آبگرفتگی معابر پیش‌بینی می‌شود. کشور ما طی سال‌های گذشته به‌دلیل تغییرات اقلیمی و فعالیت سامانه‌های بارشی گسترده و شدید خارج از فصل طبیعی همچون پدیده مانسون و حتی بارش‌های فصلی، سیل‌های عظیم و گسترده‌ای را تجربه کرده که آسیب‌های بسیاری را به همراه داشته است.
سیل به علت تغییرات اقلیمی و اکولوژیک کشور در مقاطع زمانی خاصی رخ می‌دهد و در این مقاطع زمانی مختلف به علت شکل و شدت بارندگی حالت سیلابی و مخرب به خود می‌گیرد. این سیلاب‌ها برای حفظ شرایط اکولوژیک آب مفید نیست مگر با گذر زمان که مواد موجود در آن‌ها رسوب کنند تا در مقطعی آب خوبی داشته باشیم.
سیلاب در مسیر خود مخاطرات جانی و مالی برای گردشگران در مسیر رودخانه‌ها و آبگیرها به وجود می‌آورد و تنها به آبزیان داخل آب آسیب نمی‌رساند. سیلاب موجب شست وشو و فرسایش بستر رودخانه‌ها می‌شود و می‌تواند در شرایط طبیعی رودخانه‌ها تغییر شکل ایجاد کند همچنین باعث تخریب خانه‌ها و بناهای در مسیر سیل می‌شود.
برای کاهش آسیب‌های سیل چکار کنیم؟
ازجمله اقدامات مهمی که برای کاهش میزان آسیب‌های ناشی از سیل می‌توان انجام داد، آموزش است. به عنوان نمونه باید به فرزندان خود عدم اتراق کنار رودخانه‌ها را در چنین شرایطی را آموزش دهیم. به‌کارگیری دستگاه‌های هشدار سیل در بالادست نیز یکی دیگر از راهکارهاست که ازجمله وظایف وزارت نیرو است این در حالیست که در کشور حتی برای رودخانه‌های بسیار مهم نیز این دستگاه‌ها را استفاده نمی‌کنیم اما در کشورهایی همچون ژاپن و مالزی با استفاده از دستگاه‌های هشدار سیل چند دقیقه قبل از سیل به‌طور اتوماتیک با صدای آژیر به مردم هشدار می‌دهند.
محمد موسوی خوانساری؛ عضو انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان درباره اهمیت هشدارهای لحظه‌ای در هنگام وقوع حوادث طبیعی می‌گوید: در سیل‌های تابستانی سال جاری نیز اگر حدود یک تا دو دقیقه قبل از وقوع سیل مردم را مطلع کرده بودیم، آنان می‌توانستند خودروهایشان را از کنار رودخانه جابه‌جا کنند و خسارت مالی یا جانی نبینند.
احیای پوشش گیاهی در بالادست
ابوالفضل میرقاسمی؛ کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری با ارائه راهکار برای کاهش آسیب‌های ناشی از سیل در پایین‌دست می‌گوید: اقداماتی همچون ایجاد و احیای پوشش گیاهی در بالادست، چه به‌صورت جنگل و چه به‌صورت مرتع باید در دستور کار قرار بگیرد. باید کاری کنیم که با آبخیزداری و استحصال آب، آب باران را در خاک نفوذ دهیم تا هم خاک شسته نشود و خاک حاصلخیز از بین نرود و هم این آب‌ها تبدیل به سیل نشوند.
نکته مهم این است که اگر آب حفظ شود، به تبع آن خاک نیز حفظ می‌شود چراکه باید آب جاری شود تا خاک را با خود حمل کند اما اگر آب در خاک نفوذ کند، تبدیل به روان‌آب نمی‌شود و فرسایش ایجاد نمی‌کند و موجب تقویت پوشش گیاهی و دبی آب رودخانه‌ها می‌شود.
احداث سدهای تأخیری و حوضچه‌های پخش سیلاب
در میان‌دست با احداث سدهای تاخیری می‌توان از آسیب‌ها و خسارات جلوگیری کرد. این سدها به هم رسیدن آب رودخانه‌های مختلف را به تأخیر می‌اندازد. به‌طور مثال اگر رودخانه‌ها 10 سرشاخه دارند، سه سرشاخه اول جاری می‌شوند، ساعتی بعد چند سرشاخه دیگر و ساعتی بعد سرشاخه دیگر جریان پیدا می‌کنند و این روند ادامه‌دار می‌شود تا یکدفعه همه جریان‌ها به هم وصل نشوند. به این اقدام «زمان تمرکز» گفته می‌شود که با تغییر زمان تمرکز، قدرت تاخیر افزایش می‌یابد.
در پایین‌دست نیز می‌توانیم روی آبرفت‌ها و مخروط افکنه‌ها حوضچه‌های پخش سیلاب بسازیم تا آب‌های ناشی از سیل را به درون این حوضچه‌ها هدایت کنیم و به‌تدریج آب نفوذ کند و از خسارت در پایین‌دست کاسته شود.
نکته قابل توجه این است که در کل جهان تنها مقداری از سیلاب قابل کنترل است و مقدار باقی‌مانده قابلیت کنترل ندارد اما باید به آزاد گذاشتن مسیر سیلاب‌ها توجه داشته باشیم. لازم است برای استفاده بهینه از سیلاب‌ها مسیر سیلاب‌ها باز باشد، به حریم و بستر رودخانه‌ها تجاوز نکنیم و اجازه دهیم سیلاب به پایین‌دست حرکت کند چرا که در پایین‌دست به اندازه کافی مصارف تعریف شده‌ای وجود دارد. هرگونه مانع در مسیر سیلاب خسارت‌های بسیاری را متوجه شهروندان و شهرها می‌کند.
شناسه خبر 62763
