طرح سامانه انتقال آب سد آزاد به تصفیه‌خانه سنندج ازجمله پروژه‌های بزرگ در حوزه آبرسانی شهری است طرحی که برای دو سال تعریف شده بود در 20 ماه تمام شد.
عملیات آغاز این پروژه 15 بهمن سال 1399 کلید خورد، چراکه به خاطر تغذیه‌گرایی سد قشلاق و تغییر طعم و بوی آب، دیگر امیدی به برداشت آب خوش‌طعم از این سد در شرایط فعلی نبود.
با این حال تأمین آب شرب سنندج از طریق انتقال آب سد آزاد در دولت دوازدهم محقق نشد و این طرح سنگین به دولت سیزدهم رسید و به یکی از اولویت‌های مهم و اصلی این دولت و نماینده آن در استان تبدیل شد.
این طرح بزرگ در پایان سال 1400 حدود 35 درصد پیشرفت داشت اما با عزم دولتمردان و پیگیری مسئولان استان، اکنون در آستانه بهره‌برداری است.
دولت سیزدهم از همان ابتدای کار، توجه خاصی به این پروژه نشان داد. وزیر نیرو، هفتم دی‌ماه سال 1400 برای اطلاع از روند پیشرفت آن و مشکلات آب در شهرستان بانه، به کردستان سفر کرد و در بازدید از سامانه انتقال آب سد آزاد به سنندج، در بین خبرنگاران قول تأمین تمام اعتبار مورد نیاز این طرح را داد.
شامگاه همان روز یعنی سه شنبه هفتم دی‌ماه، در جلسه وزیر نیرو با مدیران بخش آب و صنعت برق کردستان، مصوب شد که 350 میلیارد تومان از محل اعتبارات وزارتخانه برای تکمیل این طرح اختصاص یابد که نشان از عزم دولت و وزارت نیرو برای اتمام آن داشت.
البته دولت به این اعتبار اکتفا نکرد و در چند مرحله بازهم اعتباراتی را برای تسریع پروژه تخصیص داد تا اینکه بالأخره این طرح با 850 میلیارد تومان هزینه به مراحل پایانی رسید.
  شناسنامه سد آزاد و سامانه انتقال آب
اینجا لازم است اشاره‌ای مختصر به مشخصات سد آزاد و جزئیات سامانه انتقال آب داشته باشیم. سد آزاد در 60 کیلومتری غرب سنندج مرکز استان کردستان قرار دارد. این سد سال 1390 آبگیری شد و حجم مخزن آن 300 میلیون مترمکعب است.
این سد ابتدا برای آبی کردن چهار هزار و 300 هکتار باغات پایاب و مسیر پیش بینی شده بود اما خشکسالی و ضرورت تامین آب شرب مناطق شرقی استان و پایین بودن کیفیت آب شرب سنندج، باعث شد وزرات نیرو به فکر تأمین آب این نقاط از سد آزاد بیفتد.
سامانه انتقال آب سد آزاد به سنندج هم یکی از همین طرح‌ها بود که در دستور کار گرفت. قطعه اول سامانه (خط لوله‌ای به طول 24 کیلومتر با قطر دو متر) برای طرح‌های توسعه باغ‌ها و انتقال آب به شهرهای شرقی استان صورت گرفت. برای اینکه آب این سد وارد حوضه آبریز قشلاق شود، تونلی 4.2 کیلومتری تعبیه شد.
در ادامه و بعد از این تونل و قبل از ایستگاه میانی، خط لوله فلزی 28 کیلومتری تا تصفیه خانه سنندج اجرا شد. از این 28 کیلومتر، 13 کیلومتر آن لوله با قطر 1400 و باقی آن هم با لوله 1200 کار شده است.
عبور مسیر خط انتقال از مناطق سخت‌گذر و در مسیرهای با وضعیت جغرافیایی سخت و ترانشه‌هایی به ارتفاع 20 متر موجب تعریض جاده‌های روستایی و بهره‌مندی این روستاها از خدمات زیربنایی نیز شده است.
در این طرح سیستم کنترل یکپارچه سامانه انتقال آب و همچنین ایستگاه تقلیل فشار از 27 به دو برای نخستین‌بار در دیسپاچینگ انتقال آب کشور طراحی و راه‌اندازی شده که در نوع خود کم‌نظیر است و طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی آن به طور کامل توسط متخصصان، کارشناسان ایرانی و زنجیره‌های تولیدکنندگان داخلی شامل قطعه‌سازان استان کردستان انجام شده است.
  اتمام سامانه انتقال آب
آنطور که معاون اجرایی طرح سد آزاد و سامانه انتقال آب می‌گوید فاز نخست این پروژه 20 آبان، طبق وعده‌ای که مسئولان استان دادند، به بهره‌برداری رسید و آب گوارای این سد وارد بخشی از شبکه آب شهری سنندج شد و آرزوی چندین‌ساله مردم این شهر به واقعیت تبدیل شد و در حال حاضر هزار لیتر در ثانیه وارد تصفیه‌خانه و بخش فاز یک می‌شود.
حجت‌الله محقق با اشاره به اینکه فاز دو این طرح هم در حال تکمیل شدن و لوله‌گذاری است، ادامه داد: سالانه 57 میلیون مترمکعب آب از سد آزاد وارد تصفیه‌خانه آب سنندج خواهد شد، ضمن اینکه این سامانه برای جمعیت 700 هزار نفری سنندج و افق 1420 پیش‌بینی شده است.
محوطه تصفیه‌خانه آب سنندج این روزها شلوغ است و هر سمت آن کارگران مشغول کار هستند تا این طرح سریعتر به طور کامل به بهره‌برداری برسد.
  مزایای طرح از لحاظ پدافندغیرعامل
وضعیت جغرافیایی سنندج و نزدیکی به دو سد قشلاق و آزاد، شرایط را برای تأمین آب شرب پایدار این شهر در درازمدت فراهم کرده که در نوع خودش در کشور کم‌نظیر است.
معاون اجرایی طرح سد آزاد و سامانه انتقال آب روی این موضوع تأکید کرد و گفت: تا زمانی که کیفیت آب سد قشلاق بهتر شود، از سد آزاد استفاده می‌کنیم و در صورت بهتر شدن وضعیت کیفی آب سد قشلاق، باز هم به‌راحتی می‌توان از این سد بهره برد.
محقق اضافه کرد: این ظرفیت، از لحاظ پدافند غیرعامل، بسیار ارزشمند است و کمتر شهری در کشور چنین ظرفیتی را دارد که بتوان همزمان از دو گزینه برای تأمین آب شرب در مواقع بحرانی استفاده کرد.
او به این هم اشاره کرد که ورودی‌های آب سد قشلاق و سد آزاد به تصفیه‌خانه سنندج، از هم تفکیک شده و امکان استفاده از هرکدام در تصفیه‌خانه شماره 1 یا 2 وجود دارد.
به گفته معاون اجرایی طرح سد آزاد و سامانه انتقال آب، وضعیت جغرافیایی داخل تصفیه‌خانه به گونه‌ای است که آب به‌صورت ثقلی و با 30 بار (300 متر ارتفاع) فشار وارد لوله‌ها می‌شود، به همین خاطر ایستگاه تقلیل فشار در داخل تصفیه‌خانه ساخته شده که فشار آب را از 30 بار به دو بار کاهش می‌دهد و وارد مخزن دو هزار مترمکعبی می‌شود.
بالأخره بعد از سال‌ها، حالا مردم سنندج قرار است از آب شرب گوارا استفاده کنند. امیدواریم طرح آبرسانی به شهرهای قروه و دهگلان از طریق سد آزاد هم به‌زودی به بهره‌برداری برسد و مردم مناطق شرقی استان هم دغدغه تأمین آب نداشته باشند.