حسن وحید روز یکشنبه در دومین روز کارگاه ملی ارائه نتایج و دستاوردهای پروژه پایش حوزه‌های آبخیز معرف زوجی کشور به میزبانی همدان بیان کرد: همچنین مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی 30 میلیون هکتار، وسعت کانون‌های بحرانی 14 میلیون هکتار، مساحت کانون‌های گردوغبار خارجی 270 میلیون هکتار، مساحت اقدامات اجرایی طرح‌های بیابان‌زدایی 8.8 میلیون هکتار و مساحت اراضی واجد طرح‌های مطالعاتی بیابان 9.2 میلیون هکتار است.
وی اظهار کرد: بعد از دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین، بیابان‌زایی به‌عنوان سومین چالش مهم جامعه جهانی در قرن 21 مطرح است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: براساس گزارش سازمان‌های بین‌المللی یک‌ششم جمعیت، سه‌چهارم اراضی خشک و یک‌سوم خشکی‌های جهان به مساحت پنج میلیارد هکتار در 110 کشور جهان در معرض پدیده بیابان‌زایی است.
وحید ادامه داد: تهدید تخریب 73 درصد کل مراتع جهان به مساحت 3.3 میلیارد هکتار، کاهش توان تولید خاک در 47 درصد مناطق خشک جهان، غیر قابل استفاده شدن 50 تا 70 هزار کیلومتر مربع اراضی حاصلخیز در سال و بالغ‌بر 42 میلیارد دلار خسارت سالانه به محصولات کشاورزی همراه با اثرات بسیار وسیع و گسترده اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی به‌ویژه فقر گسترده و تخریب منابع پایه به‌عنوان تنها بخشی از آثار و پیامدهای جهانی پدیده بیابان‌زایی محسوب می‌شود.
وی اظهار کرد: بیابان‌زایی به مفهوم تخریب سرزمین یا کاهش توان تولید بیولوژیک اراضی در مناطق خشک، نیمه‌خشک و خشک نیمه‌مرطوب تحت تأثیر دو دسته عوامل محیطی و انسانی است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: در بین عوامل محیطی عامل اقلیمی با مؤلفه‌هایی همچون زمان و میزان نامناسب بارندگی، تبخیر بالا، فراوانی و سرعت زیاد باد و استمرار خشک‌سالی‌ها، گستردگی مناطق با اقلیم خشک و فراخشک و عامل زمین‌شناسی با مؤلفه‌هایی چون وجود سازندهای شور، قلیایی، تبخیری و حساس به فرسایش و همچنین بلایای طبیعی همچون لغزش و رانش زمین و سیل از مهم‌ترین عوامل محیطی بیابان‌زا محسوب می‌شود.
   مراتع کشور جوابگوی 35 میلیون واحد دامی است
وحید به بیان تأثیر بهره‌برداری مفرط و خشک‌سالی بر تولید مراتع پرداخت و ادامه داد: بررسی میانگین 10 ساله اخیر گویای این است که میزان تولید علوفه به‌طور میانگین به 21.4 میلیون تُن در سال می‌رسد.
وی با بیان اینکه در شرایط معمول بارندگی تولید علوفه قابل برداشت به 10.7 میلیون تُن مجاز در سال می‌رسد، افزود: تولید علوفه قابل برداشت فعلی با توجه به خشک‌سالی 7.6 میلیون تُن است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اظهار کرد: نسبت جمعیت کشور به مرتع 200 هزار خانوار عشایری با جمعیت 1.3 میلیون نفر است و خانوار عشایری 42 درصد گوشت قرمز کشور را تولید می‌کنند.
وحید گفت: تبیین و تحلیل وضع موجود مراتع کشور گویای این است که درحال حاضر 86 میلیون واحد دامی در عرصه‌های منابع طبیعی کشور وجود دارد که از این میزان حدود 76 میلیون واحد دامی متکی به مراتع هستند.
وی افزود: به‌طوری که با توجه به میزان تولید علوفه مراتع، این میزان تولید تنها جوابگوی 35 میلیون واحد دامی در مدت هفت ماه از سال است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: به این ترتیب بهره‌برداری بیش از 2.2 برابر ظرفیت مجاز از مراتع کشور یکی از عوامل از بین رفتن پوشش گیاهی، تشدید فرسایش خاک و تخریب سرزمین محسوب می‌شود.
   تخریب سالانه یک میلیون هکتار زمین در کشور
وحید گفت: براساس آخرین مطالعات صورت‌گرفته در کشور طی سال 98 مشخص شد 30 میلیون هکتار به‌طور مستقیم تحت تأثیر فرسایش بادی در کشور بوده که از این سطح 14 میلیون هکتار به منابع زیستی و اقتصادی کشور افزون‌بر 600 میلیون دلار در سال خسارت مستقیم وارد می‌کند.
وی ادامه داد: همچنین طبق ارزیابی میدانی، سالانه نرخ تخریب سرزمین در کشور یک میلیون هکتار برآورد شد که جهت خنثی‌سازی روند آن ضرورت دارد سالانه به همین میزان از این اراضی مورد اقدامات مدیریتی و بیابان‌زایی قرار گیرد.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تغییر کاربری، اُفت آب‌های زیرزمینی، تأمین نکردن حق‌آبه دشت‌های سیلابی مناطق بیابانی، فرونشست زمین و پیامدهای تغییر اقلیم ازجمله تشدید خشک‌سالی را از عوامل گسترش بیابان‌زایی در ایران دانست.
وحید چاره کار را مدیریت جامع حوزه آبخیز، اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری تهیه طرح‌های چندمنظوره منابع طبیعی و احاله مدیریت مراتع به بهره‌برداران، احیای بیابان‌ها و کنترل کانون‌های بحران و درنهایت مشارکت همگانی در مدیریت منابع طبیعی دانست.
وی با بیان اینکه مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز با محوریت «مدیریت مشارکتی» رویکرد نوین سازمان در حکمرانی سرزمین است، افزود: برنامه مردمی‌سازی، با تجدید نظر راهبردی در نظام حکمرانی منابع طبیعی و ارائه نقشه راه مدیریت پایدار به‌منظور گسترش فعالیت‌های مردم‌پایه در حوزه‌های مختلف اجرایی ازجمله آبخیزداری، آبخوانداری، مرتع و بیابان در واحدها و سامان‌های عرفی درحال تدوین نهایی است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور رویکرد‌های این طرح را جامع‌نگری، اصلاح رویکردها با اقتصادی کردن طرح‌ها و فعال‌سازی ظرفیت‌های بهره برداری پایدار برشمرد.
وحید همچنین ارتقای تسهیل در مشارکت مردم با تقویت انسجام سازمانی و سطح هماهنگی بین دستگاه‌ها و ارگان‌های دخیل و توسعه ساختارهای مردم‌نهاد با ایجاد شبکه ملی تعاون منابع طبیعی را مورد تأکید قرار داد.
وی گفت: شبکه مردمی منابع طبیعی در سطح 42 هزار و 662 سامان عرفی، 430 شهرستان، 31 استان در قالب تعاونی‌های فراگیر و اتحادیه‌های استانی و ملی با عضویت بهره‌برداران ذی‌حق با ضریب نفوذ 100 درصد در سطح کشور تکمیل شود.
این مقام مسئول افزود: درحال حاضر صندوق در 13 استان با عضویت 312 تعاونی و 18 اتحادیه با سرمایه 60 میلیارد تومان شکل گرفته است و در این برنامه صندوق‌های منابع طبیعی در همه استان‌ها تشکیل و سهم دولت در این صندوق‌ها تأمین شده و سازوکار تأمین مالی مردمی طرح‌های منابع طبیعی است.
کارگاه ملی ارائه نتایج و دستاوردهای پروژه پایش حوزه‌های آبخیز معرف زوجی کشور با حضور کارشناسان آبخیزداری 13 استان به میزبانی همدان از روز گذشته آغاز شده و تا دوشنبه ادامه دارد.