کارآفرینی موضوع داغ سال‌های اخیر در جوامع مختلف است، از محافل و فعالان دانشگاهی گرفته تا فعالان اقتصادی، دولت مردان و سیاست‌مداران، هرکس به طریقی به‌دنبال عقب نماندن از این موضوع داغ است اما آنچه مسلم است اینکه اقتصاد جوامع مختلف به‌صورت مستقیم با نوآوری قدرت می‌گیرند. این نوآوری‌ها معمولاً توسط افراد خلاق و آینده‌نگری اتفاق می‌افتد که از انگیزه، مهارت و تجربه مناسبی برای تبدیل یک ایده به واقعیت برخوردار هستند؛ اما موضوع قابل توجه اینکه نقش کارآفرینان فراتر از تأثیری است که آن‌ها روی کسب و کار خود دارند زیرا این افراد نقش بسیار مهمی را در رشد و توسعه جامعه ایفا می‌کنند و به همین دلیل نیز در بسیاری از مواقع می‌توان اینگونه استدلال کرد که کارآفرینی را می‌توان یک نوع سرمایه ملی دانست چراکه یک کارآفرین موفق می‌تواند روی جوانب مختلف یک جامعه ازجمله توسعه اجتماعی و اقتصاد تأثیرگذار باشد.
در واقع کارآفرینی موضوع بسیار تعیین‌کننده‌ای در جامعه فعلی است. چراکه کارآفرینان تلاش می‌کنند تا از منابع، نیروی کار و سرمایه استفاده‌نشده به بهترین نحو ممکن استفاده کنند و برای مشکلات موجود بهترین و ایده‌آل‌ترین راهکارها را ارائه دهند.
نکته قابل تأمل دیگر اینکه کارآفرینی بحثی متفاوت از «اشتغال‌زایی» است اما دیده شده که گاهی برخی افراد به ظاهر صاحب‌نظر یا دولتمردان، از عبارت کارآفرینی با ذهنیت اشتغال زایی استفاده می‌کنند که می‌تواند به دلیل پایین بودن سطح آگاهی آنها در این حوزه باشد.
امروزه تب کارآفرینی و کسب و کار، بیش از آن که جویندگان آن را به موفقیت برساند، راهکار بسیار مناسبی برای افراد و مؤسسه‌ها شده تا با فروش‌ کتاب‌هایی با عنوان‌های زیبا، دوره‌ها و بسته‌های آموزشی وسوسه‌کننده، سمینارها و همایش‌های شکیل و غیره جیب خود را پر کنند در حالی که تعداد بسیار زیادی از مشتریان‌شان موفقیتی را در مسیر کارآفرینی تجربه نخواهند کرد.
بر این اساس برآن شدیم تا با مدرس‌ و مشاور کارآفرینی و کسب‌ و کار جدید گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
محمد‌جواد وثاق با بیان اینکه اگر بخواهم تعریفی ارائه دهم، به کارآفرینی فرصت و به کارآفرین شکارچی این فرصت گفته می‌شود، افزود: اگر بخواهیم این تعریف دوکلمه‌ای را بست دهیم کارآفرینی یک فرآیند است که در آن شما به فرصت‌هایی که دیگران به آن اهمیت نداده و از کنار آن به‌راحتی عبورکرده‌اند اهمیت می‌دهید و بر اساس نوآوری و خلاقیت از فرصت‌ها یک ارزش افزوده ایجاد می‌کنید.
وی با تأکید بر اینکه خلاقیت و نوآوری دو بال کارآفرینی است خاطرنشان کرد: وجود این دو مؤلفه مهم در همه حوزه‌های کارآفرینی یک الزام است.
این مدرس کارآفرینی با اشاره به اینکه‌ گسترش نوآوری و فراگیر شدن آن منتج به ایجاد کسب و کار می‌شود، تشریح کرد: درواقع کارآفرینی مقطعی است نه دائمی زیرا دائمی بودن منوط به آن است که فرد در کسب و کار خود خلاقیت و نوآوری را به‌صورت مکرر به‌کار گیرد.
وثاق در پاسخ به این سؤال که چرا در برخی موارد کارآفرینی با ایجاد اشتغال یکسان قلمداد می‌شود، اظهار کرد: دلیل این است که نخستین استادی که در ایران واژه Entrepreneurship را ترجمه کرده برای درک بهتر مفهوم این کلمه برای مردم و دولت آن را به کارآفرینی بوده حال آنکه معنا و ترجمه درست امروز آن «نو ارزش‌آفرینی» است.
وی افزود: نه‌تنها آن ارزش‌آفرینی اتفاق می‌افتد بلکه نو بودن آن نیز باید محقق شود از طرفی اشتغال و ایجاد اشتغال آخرین خروجی کارآفرینی است.
این کارشناس کارآفرینی با بیان اینکه کارآفرینی خروجی‌های بی‌شماری دارد که ایجاد ارزش افزوده، ارتقاء سطح رفاه کارآفرین و جامعه و ایجاد استقلال ازجمله آن‌ها هستند، تشریح کرد: دیجی‌کالا و اسنپ ازجمله کارآفرینی‌های موفق است.
وثاق در پاسخ دشواری‌های کارآفرینی، اذعان کرد: طبق پژوهش‌های انجام‌شده ما با نرخ شکست 70 درصدی در ایده‌ها مواجهیم به طوری که طبق قیف نوآوری (روشی برای مدیریت ایده‌های نوآورانه) اگر ما سه هزار ایده جدید داشته باشیم، در سه سال آینده اگر روی آن‌ها کار انجام شود و در مسیر رشد قرار گیرد، تنها دو تا مورد از آن به کسب و کار نو تبدیل خواهد شد و با گذشت پنج سال از این فرایند تنها یکی از این کسب‌وکارها به‌عنوان کسب‌وکار پایدار باقی‌خواهد ماند.
وی با بیان‌ اینکه طبق نرخ شکست 70 درصدی از هر 10 کسب و کار جدید هفت مورد آن به شکست منتهی می‌شود، ابراز کرد: این مهم از آنجا نشأت می‌گیرد که کارآفرینی با عدم قطعیت همراه است و مؤسس کسب و کار مجبور می‌شود در فازهای نخست کار، همه مسئولیت‌ها و بار مالی، حسابرسی و تولید را به تنهایی به دوش بکشد که این امر عرصه را برای برنامه‌ریزی در حوزه تحقیقات و توسعه ایده تنگ‌تر می‌کند.
این مدرس کارآفرینی با اشاره به اینکه یکی از موانع پیش روی کارآفرینی مسائل مالی است، تشریح کرد: درواقع شرکت‌های بزرگ که موفق عمل کرده‌اند اکثراً از پشتوانه مالی بالایی برخوردار هستند و یا اینکه یک حامی بزرگ مالی روی ایده آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده است.
وثاق در پاسخ به این سؤال که بین کارآفرینی و رونق تولید چه ارتباطی وجود دارد؟ تشریح کرد: با ذکر یک مثال توضیح می‌دهم؛ در نظر بگیرید که طی چندماه اخیر که کشور گرفتار گرانی دلار بود روزانه حدود 140 میلیون لیتر مصرف بنزین را در کشور شاهد بودیم؛ با میانگین دلار 26 هزار تومانی در سال گذشته ما پنج میلیارد دلار از دولت بنزین خریداری کردیم بنابراین اگر امسال با میانگین 52 دلاری همان مقدار بنزین را از دولت خریداری کنیم این عدد سه میلیارد دلار می‌شود که در این بین با کسری دو میلیارد دلاری دولت مواجه خواهد شد.
وی با بیان اینکه اگر دولت بخواهد این کسری را جبران کند باید پول چاپ کند یا اقلام را همچون بنزین، افزایش قیمت دهد که در هر دو صورت نیز تورم ایجاد خواهد شد، افزود: با وجود تورم، در ارتباط بین رونق تولید با کارآفرینی نیز خلل ایجاد می‌شود یا کارآفرین به‌دنبال کار و ایده جدید است، این موضوع مستلزم پژوهش و تحقیق مستمر آزمون و خطاست که هزینه‌کرد بالایی را می‌طلبد.
این مدرس کارآفرینی با بیان اینکه از طرفی ما در عرصه صنایع به لحاظ فناوری وضعیت مناسبی نداریم و بخش بزرگی از آن وارداتی است و حتی در بسیاری از مواقع واردات آن هم به‌روز نیست افزود: حال در نظر بگیرید وقتی از رونق تولید صحبت می‌کنیم دو دیدگاه مطرح است؛ نخست اینکه بر داشته‌های داخلی مانور دهیم که مستلزم بازاریابی و بازارسنجی است تا در بخش داخلی مشتری پیدا کنیم، حال آنکه در این زمینه تنها از چند تولیدکننده حمایت لازم صورت پذیرفته و تولیدکنندگان خُرد برای ورود به این عرصه با مشکل مواجه می‌شوند.
وثاق افزود: اما اگر نگاهمان به بیرون از کشور باشد یعنی تولید کرده و به خارج از کشور صادر کنیم بازهم با دو مشکل مواجه خواهیم بود؛ نخست تبادلات مالی به‌دلیل تحریم‌ها است، زیرا برای کارآفرینی که خود اقدام به بازاریابی و شناخت بازار خارجی کرده، امکان بازگشت پول فراهم نخواهد بود.
وی ادامه داد: مسئله بعدی امکان تحقق این دیدگاه منوط به ارتباط با بازارهای بین‌المللی‌است تا امکان گسترش و پخش ایده و بازارپسندی فراهم شود زیرا امکان دارد ایده ما در چهاردیواری کشور ما مطلوب قلمداد شود اما این فناوری 10 سال پیش در سایر کشورها مورد استفاده قرار گرفته، در این صورت ما می‌توانیم با این ارتباط روی فناوری آن‌ها برای ارتقا و بهبود کار کنیم.
این مدرس کارآفرینی با بیان اینکه البته با درنظر گرفتن بعد کارآفرینی و رونق تولید تورم تنها در خصوص تولید ما را با دچار مشکل نمی‌کند بلکه در عرصه فروش محصول نیز ما را با مشکل روبه‌رو کرده، گفت: تورم با کاهش قدرت خرید برای فروش محصولات یک مانع بزرگ پیش روی کارآفرینی است.

طاهره ترابی مهوش