گرما، کلافگی، عطش و تابش پرحرارت خورشید این روزها باعث شده‌ نخستین جمله مردم در مواجهه با هم، گلایه از گرمی هوا، سختی کار و رفت و آمد در ساعات میانی روز باشد. تا جایی که کارهایشان را به ساعات ابتدایی روز و یا عصرهنگام موکول می‌کنند.
اوضاع وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که روزنامه‌ها را ورق بزنیم و با این خبر مواجه شویم که «پیش‌بینی می‌شود اواخر هفته دمای هوا به 40 درجه سانتی‌گراد در برخی نقاط استان همدان برسد». همین یک جمله نشان می‌دهد که باید خودمان را برای روزهای گرمتر آماده کنیم آن هم در همدان که همیشه به داشتن تابستان‌های خنک معروف بوده اما ظاهراً تغییرات آب و هوایی به جز کمبود آب، گرمای هوا را هم به مردم این منطقه ییلاقی تحمیل کرده و باعث شده که مردم در معرض معضلی به نام گرمازدگی مواجه شوند.
البته این مشکل مانند بقیه بیماری‌ها نیست که همه‌گیری داشته باشد اما در فصول گرم افراد حسب بنیه جسمی و نوع سبک زندگی با این مشکل مواجه می‌شوند بالطبع هر چقدر گرمای هوا بیشتر باشد احتمال درگیر شدن با آن افزون می‌شود و می‌تواند افراد را در سطوح و میزان شدت‌ متفاوت درگیر کند. شاید برای یک نفر گرمازدگی در حد کم‌حالی یا سردرد رخ دهد اما برای دیگری تا سرحد فرو رفتن در کما هم پیش رود.
از همین‌روی و با توجه به احتمال افزایش میزان ابتلا به گرمازدگی مناسب دیدیم در این شماره با مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان صحبت کنیم که در ادامه می‌خوانید:
محمدحسن انتظاری در گفت‌وگو با خبرنگار سپهرغرب درباره اینکه گرمازدگی چیست؟ بیان کرد: گرمازدگی برعکس نامش فقط گرما نیست بلکه اصل موضوع کمبود آب، سدیم، پتاسیم و مواد معدنی در بدن است.
وی با تأکید بر لزوم تأمین آب کافی برای بدن در فصل گرما ادامه داد: در صورتی که بدن آب کافی و مواد معدنی کافی دریافت کند شاید بتواند به‌راحتی دمای 40 درجه سانتی‌گراد و حتی 45 درجه سانتی‌گراد را تحمل کند اما در صورت کمبود آب در بدن، فرد دچار گرمازدگی می‌شود.
به گفته وی، دمای بدن 37 درجه سانتی‌گراد است در صورتی که در دمایی بالاتر از آن قرار گیریم بدن برای مقابله با گرما شروع به تعریق می‌کند بنابراین باید بدن آب کافی دریافت کرده باشد.
مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اشاره کرد: بدن برای مقابله با گرمازدگی علاوه بر آب نیازمند سدیم، پتاسیم و مواد معدنی است زیرا کمبود هریک می‌تواند باعث افزایش دمای بدن و در نهایت منجر به گرمازدگی شود.
انتظاری در خصوص علائم گرمازدگی گفت: گرمازدگی از بی‌حالی، کم‌توانی، کم شدن تمرکز آغاز و موجب افزایش تپش قلب می‌شود و ممکن است تا مرحله‌ای که فرد وارد کما شود پیشروی کند.
وی در خصوص شایع بودن گرمازدگی گفت: این موضوع بستگی به شرایط فرد دارد و مانند بیماری‌های واگیردار نیست که مسری باشد یعنی شاید فردی همین امروز مستعد گرمازدگی باشد اما روز بعد آن علائم گرمازدگی را نداشته باشد پس این موضوع بستگی به شرایط آب بدن فرد دارد اما یادمان باشد آب بدن ما محدود است و زمانی که در محیط گرم قرار می‌گیریم مخصوصاً اینکه دمای محیط بیشتر از دمای بدن که 37 درجه سانتیگراد است، باشد مقدار قابل توجهی آب از طریق تعریق دفع می‌شود که معمولاً افراد فقط با نوشیدن آب به‌دنبال جبران آن هستند و توجهی به جبران سدیم، پتاسیم و مواد معدنی از دست رفته بدن ندارند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان اشاره کرد: آبی که با مقداری نمک مخلوط شده باشد یا نوشیدن آبمیوه می‌تواند مواد معدنی از دست رفته بدن را جبران کند اما اگر فرد در آستانه بیهوشی بود باید به بیمارستان یا مراکز بهداشتی و پزشکی منتقل شود.
انتظاری با اشاره به اینکه هرچه هوا گرمتر شود شاهد افزایش گرمازدگی در جامعه می‌شویم، گفت: افرادی که مجبور هستند در آب و هوای گرم فعالیت باشند بیشتر مستعد گرمازدگی هستند یعنی درجه حرارت محیط رابطه مستقیم با گرمازدگی دارد.
وی اعلام کرد: گرمازدگی نوع خاصی ندارد اما در کودکان اگر در محیط گرم قرار بگیرند احتمال این معضل بسیار است زیرا نسبت به گرمای محیط بی‌توجه هستند، بنابراین در درجه نخست افراد باید از قرار گرفتن در هوای گرم اجتناب کنند و در صورتی که مجبورند بیرون از خانه باشند تا جایی که امکان دارد از سایه رفت‌و‌آمد کنند. افراد در این ایام در محیط‌های آفتابی قرار نگیرند و همیشه یک بطری آب به همراه داشته باشند.
مدیرگروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان توصیه کرد: در این روزها لازم است افراد میوه بسیار مصرف کرده و از نوشیدن چای پررنگ خودداری و مایعات را به‌تدریج استفاده کنند. یعنی به این صورت نباشد که تشنگی بر فرد قالب شود و مجدداً در جبران تأمین آب بدن برآیند بلکه از لحظه‌ای که احساس تشنگی کردند در صدد رفع آن باشند و حتی برای اینکه آب خوشمزه شود مقداری شکر و کمی نمک به آب اضافه کنند.
انتظاری تصریح کرد: در محیط‌های گرم علاوه بر اینکه آب از طریق تنفس و تعریق از دست می‌رود عروق نیز باز می‌شود و افت فشار خون و فشار بر روی قلب و سیستم عصبی را در پی دارد که در کوتاه‌مدت اگر جبران شود مسئله حادی ایجاد نمی‌کند اما در شرایطی ممکن است فرد در پی گرمازدگی به کما رود.
وی یادآور شد: دوش آب سرد، مصرف نکردن غذا‌های فست‌فودی، غذاهای شور، کافئین‌دار و شکلات‌ها باعث دفع آب بدن می‌شود اما در مقابل مصرف میوه‌های فصل و آب‌دار یکی از بهترین تغدیه‌ها برای پیشگیری از گرمازدگی است.
با توجه به گفته‌های عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان برای جلوگیری از گرمازدگی استفاده پیوسته و به‌تدریج از مایعات ضروری است. در عین حال باید بیشترین تلاش خانواده‌ها برای حضور در فضای باز اختصاص زمان در اوقات خنک روز باشد همانطور که دولت برای کاهش مصرف انرژی در ساعات اوج گرما به تغییر ساعت کاری ادارات اقدام کرد شاید بتوان با بازگشت به سنت‌های نیاکانمان با گرمای هوا به نحوی کنار آمد.
استفاده از نوشیدنی‌های خنک سنتی که با عرقیات و دانه‌های گیاهی معطر و خوش‌طعم شده‌اند و درست کردن غذاهای سنتی مناسب با تابستان مانند آبدوغ‌خیار که از غذاهای لذیذ و دلچسب و در عین حال مقوی مناسب با این ایام است می‌تواند لحظات خوشمزه‌ای را در کنار خانواده برای شما رقم بزند.