در سال‌های اخیر با افزایش تحریم‌ها، موضوع استفاده از توان داخل یا بومی سازی و تولید بیش از پیش مورد توجه کشور قرار گرفته است. مقام معظم رهبری به عنوان عالی‌ترین مقام رسمی کشور طی سال‌های گذشته بارها بر استعدادهای بومی و تکیه بر توان داخلی با خودباوری و مدیریت جهادی تاکید داشته‌اند و نامگذاری چند سال اخیر نشان از تاکید رهبر انقلاب بر بومی سازی و تولیدات داخلی دارد.

از سوی دیگر برخی بر این عقیده اند که تکیه بر توان داخلی در سایه تحریم‌ها آورده‌های زیادی با خود به همراه داشته و زمینه ساز تسریع پیشرفت کشور می‌شود.

حوزه علم و فناوری در کشور شاید یکی از تاثیرپذیرترین و تاثیرگذارترین حوزه‌ها در دوران تحریم به شمار بیاید. تاثیرپذیری آن از تحریم از آنجا ناشی می‌شود که برای دستیابی به تکنولوژی‌های روز نیازمند تجهیزات به روز و قطعات هایتک امری اجتناب ناپذیر است و فقدان آن به دلیل تحریم‌ها پیشرفت در این حوزه را متأثر می‌کند. تأثیرگذاری آن نیز از این جهت است که دست اندرکاران این حوزه قادرند با تولید و تجاری سازی محصولات فناوری و دانش بنیان تحریم‌ها را دور بزنند و نیاز کشور به کالاهای تحریمی را مرتفع کنند.

یکی از شاخه‌های مهم فناوری در دنیای امروز، فناوری اطلاعات و ارتباطات است که نقش مهمی را در توسعه هر کشوری ایفا می‌کند و بخش زیادی از نیازهای مردم را پوشش می‌دهد. با حرکت رو به رشد این حوزه و توسعه خدمات ارتباطی در دنیا نیاز به تجهیزات ارتباطی به روز و با کیفیت نیز قطعاً افزایش می‌یابد از همین رو و با توجه به شرایط تحریمی که دستیابی به این تجهیزات را مشکل می‌کند، تقویت توان داخلی در این مسیر، داخلی سازی تجهیزات ارتباطی و مخابرات و استفاده از آن در زیرساختهای کشور اهمیت می‌یابد.

در همین راستا در این گزارش برآن شدیم وضعیت کشور را از حیث تولید و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات داخلی بررسی کنیم. برای این منظور با برخی شرکت‌های فعال در زمینه تجهیزات مخابراتی و ارتباطی و مسئولان وزارت ارتباطات به گفتگو نشستیم.

 80 درصد نیاز به کابل‌های مخابراتی در کشور تأمین می‌شود

امیر افشانی، یک فعال حوزه فاوا که در زمینه تولید کابل مسی و فیبر نوری فعالیت می‌کند در همین زمینه می‌گوید: در زمینه تولید انواع کابل‌های مخابراتی فعالیت خود را آغاز کردیم در ابتدا بنای کار را در تولید کابل‌های نوری گذاشتیم و بعد از چند سال بر اساس نیازی که در کشور وجود داشت، تولید کابل‌های مخابراتی مسی را نیز در برنامه قرار دادیم و در حال حاضر بزرگترین تولید کننده انواع کابل‌های مخابراتی در کشور هستیم به طوری که نزدیک به 80 درصد نیاز کابل‌های مخابراتی در این شرکت تأمین می‌شود.

وی اضافه می‌کند: ما یک شرکت دانش بنیان و تولید کننده داخلی هستیم که زمینه فعالیت مان در حوزه ICT، طراحی و ساخت مراکز تلفن تحت شبکه است که جدیدترین نسل موجود در دنیا است.

وی افزود: در حال حاضر بیش از 10 میلیون پورت یا 10 میلیون شماره در سطح کشور در دو بخش PUPLIC یا مخابراتی و سازمانی، تجهیزات مرسوله دارد و در حال بهره برداری این تجهیزات است.

 از نمایندگی شرکت فرانسوی تا تولید ملی

بهرام نظر زاده، مدیرعامل یک شرکت تولید کابل شبکه نیز می‌گوید: در گذشته نمایندگی یک شرکت تولید کابل‌های شبکه فرانسوی را برعهده داشتیم اما از سال 98 به دلیل تحریم‌ها محصولات کابل شبکه را در انواع مختلف، با رعایت استاندارد و با کیفیت بالا تولید می‌کنیم.

وی افزود: تولیدی که این شرکت انجام می‌دهد قطعاً به شبکه ملی اطلاعات مربوط است چراکه 99 درصد شبکه ملی روی کابل چه فیبر نوری و چه مسی انجام می‌شود. به این منظور شرکت ما نیز در حال تولید کابل مسی و تا حدی کابل فیبر نوری است.

وی اظهار کرد: این شرکت در ایجاد شبکه مطمئن و پرسرعت فعالیت دارد و از سال 98 که تولیدات داشته تمام پروژه‌هایی که قبلاً با اجناس خارجی و وارداتی انجام می‌شد به اجناس داخلی و تولیدی سوئیچ شد.

این مدیر دانش بنیان گفت: به این ترتیب می‌توان گفت که بانک‌ها، بیمارستان‌ها و ادارات دولتی و هر جای دیگر که به یک شبکه مطمئن پرسرعت داخلی نیاز دارند می‌توانند تولیدات داخلی را مورد استفاده قرار دهند.

آرش کریمیان، مدیر یک شرکت فناوری که در زمینه تولید تجهیزات سرور و شبکه فعالیت می‌کند گفت: به واسطه تجربه‌ای که در تأمین تجهیزات سرور و شبکه داشتیم تحقیق و توسعه‌ای انجام دادیم و نیاز بازار شناسایی کردیم. متوجه شدیم که می‌توانیم یک سرور ذخیره سازی ارائه دهیم که خیلی از نیازهایی که جدید هستند را با تکنولوژی‌های جدید برطرف کنیم.

وی افزود: در حالت عادی وقتی بخواهید نرم افزاری را در سخت افزاری نصب کنید و تست انجام دهید، 48 ساعت زمان می‌برد اما پلتفرمی که ما توسعه دادیم می‌تواند این کار را در زمان 5 دقیقه با یک نیرویی که خیلی هم متخصص نیست انجام دهد. این باعث شد که ما چیزی حدود 1000 تا 1500 کانفیگ مختلف را تست و بنچمارک کنیم. اکنون با تجربه‌ای که کسب کردیم به بهترین کیفیت و پایداری با کمترین قیمت رسیده ایم.

این فعال حوزه ICT گفت: تکنولوژی که ما استفاده می‌کنیم تکنولوژی روز دنیا است دقیقاً همین محصول را با شکل متفاوت در بازار بین‌الملل ارائه می‌کنیم.

 تولیدات ایرانی می‌تواند جایگزین تجهیزات آمریکایی سازمان‌های دولتی شود

مرتضی صادقی، مدیر توسعه کسب و کار یک شرکت فعال در حوزه ICT گفت: حوزه فعالیت شرکت ما ساخت تجهیزات مخابراتی و شبکه است که از سال 80 فعالیت داریم. در حال حاضر خیلی از سازمان‌های دولتی، تجهیزات آمریکایی خریداری می‌کنند در حالیکه تجهیزات ما می‌تواند جایگزین تجهیزات مخابراتی خارجی شود. امیدواریم فرصتی در اختیار ما قرار بگیرد تا بتوانیم خودمان را معرفی کنیم و اگر ذهنیت این باشد که از تولید داخلی استفاده شود ما بخشی از تجهیزات شبکه را داریم.

آرش پرژنگ، مدیر توسعه کسب و کار شرکتی که در زمینه اپراتور امن ارتباطی فعالیت دارد نیز می‌گوید: ما اپراتور ارتباط امن هستیم و به سازمان‌های مأموریت حساس و سازمان‌های امنیت عمومی غیر نظامی سرویس‌های ارتباطی ارائه می‌دهیم. می‌توان گفت اولین و تنها شرکتی هستیم که در ارائه خدمات امن اپراتوری، ایجاد بستر و سرویس‌های امن به سازمان‌های دولتی فعالیت می‌کنیم. از سال 91 مطالعات آن را آغاز کردیم و از سال 99 این سرویس در حال ارائه به سازمان‌های دولتی و سازمان‌های عملیاتی دارای مأموریت حساس است.

وی در خصوص حمایت دولت گفت: تمام این تکنولوژی‌ها کار متخصصان داخلی است خوشحال می‌شویم که سازمان‌ها حمایت و نهادهای حاکمیتی و وزارت خانه‌ها از این سرویس استفاده کنند و این فرصت را به ما بدهند.

برای بررسی بیشتر استفاده از توان داخل در زیرساخت ارتباطی کشور به ویژه در پروژه‌های شبکه ملی اطلاعات و فیبر نوری به سراغ شرکت ارتباطات زیرساخت رفتیم و با رئیس هیأت مدیره این شرکت به گفتگو نشستیم.

محمد جعفرپور در همین زمینه گفت: اگرچه نمی‌توان دقیقاً گفت که چند درصد پروژه فیبرنوری و شبکه ملی اطلاعات را می‌توان به تولید داخل سپرد اما شواهد نشان می‌دهد که تولیدکنندگان داخلی در حوزه تجهیزات پسیو شبکه (غیر فعال) موفق عمل کرده و هم اکنون می‌توانیم بگوییم که تمامی تجهیزات پسیو مورد نیاز پروژه اینترنت فیبرنوری (فیبرنوری نقاط) در داخل کشور قابل تولید است.

وی اظهار داشت: نگاه ما در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی در دولت سیزدهم و در راستای تحقق ایران قوی در مرحله اول به داخل کشور است و به توان و دانش جوانان نخبه ایرانی اعتقاد و باور کامل داریم. شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه ICT بیش از آن‌که نیاز به تسهیلات مالی داشته باشند، به اعتماد مدیران و اپراتورهای مخابراتی به محصولاتشان نیاز دارند.

رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت گفت: ما این باور را در عمل نشان دادیم و به عنوان اپراتور شبکه‌های مادر مخابراتی در کشور با حمایت همه جانبه از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی، با افتخار محصولات لبه تکنولوژی تولید ایران را در شبکه زیرساخت استفاده می‌کنیم و امیدواریم سایر اپراتورهای مخابراتی نیز دنباله‌روی شرکت ارتباطات زیرساخت باشند و به محصولات ایرانی برای استفاده در شبکه‌های خود اعتماد کنند. زیرا وقتی محصولی در شبکه زیرساخت کشور عملکرد خوبی دارد و استانداردهای شرکت ارتباطات زیرساخت را تأمین می‌کند، قطعاً پاسخگوی نیاز سایر اپراتورهای مخابراتی کشور هم خواهد بود.

وی افزود: عملکرد مناسب وزارت ارتباطات در زمینه سازی برای مشارکت سازنده و مؤثر بخش خصوصی در تصمیم سازی و تصمیم گیری در مدیریت صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور، قدردانی رئیس جمهور در مراسم افتتاحیه روز جهانی ارتباطات را به همراه داشت که موجب افتخار خانواده ICT کشور است.

جعفرپور با اشاره به یکی از قراردادهای شرکت زیرساخت با تولید کننده بومی، گفت: به لطف برنامه‌های حمایتی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وضعیت مناسبی است و برنامه‌های زیادی برای تولید تجهیزات بومی و استفاده عملیاتی از آن در شبکه ارتباطی زیرساخت کشور داریم. یکی از مهم‌ترین تجهیزات در شبکه ارتباطات زیرساخت کشور، تجهیزات شبکه انتقال است و بزرگترین قرارداد تولید تجهیزات بومی کشور با استفاده از تجهیزات بومی و دانش‌بنیان مبتنی بر تکنولوژی OTN توسط شرکت ارتباطات زیرساخت منعقد شده است.

وی گفت: این قرارداد با ظرفیت 20 ترابیت بر ثانیه در انتهای سال 1400 منعقد شد و در روز جهانی ارتباطات، فاز اول این پروژه با ظرفیت 7.6 ترابیت بر ثانیه با حضور رئیس محترم جمهور افتتاح شده و مورد بهره‌برداری عملیاتی قرار گرفت. در این حوزه ما به جمع کشورهای تولیدکننده سیستم‌های اکتیو شبکه انتقال پیوستیم و شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدکننده این تجهیزات در حال مذاکره با کشورهای منطقه برای صادرات محصول هستند و قطعاً با توجه به کیفیت و کارایی مناسب این محصولات در شبکه ارتباطی زیرساخت، انعقاد قراردادهای بین‌المللی دور از ذهن نیست.

جعفرپور ادامه داد: یکی دیگر از حوزه‌هایی که از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی حمایت شد، تولید مراکز سوئیچ ترانزیت صوت است. مسئولیت ترانزیت صوت بین استانی و ترانزیت صوت بین‌الملل با شرکت ارتباطات زیرساخت است و در این حوزه با یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان کار را پیش بردیم و محصولات مبتنی بر تکنولوژی NGN/IMS تولید شد و هم اکنون در شبکه ارتباطات زیرساخت در حال بهره‌برداری است.

 نخبگان ایرانی در حوزه ICT انحصار خارجی‌ها را شکستند

وی افزود: یکی از پروژه‌های اقتدار آفرینی که در روز جهانی ارتباطات سال جاری افتتاح شد، اتصال جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک از طریق بستر فیبر نوری به سرزمین اصلی بود. عملیات اجرایی این کابل که در دنیا در انحصار چند شرکت محدود بود به لطف خدا و با حمایت شرکت ارتباطات زیرساخت توسط جوانان نخبه ایرانی انجام شد و شرکت خصوصی مجری این پروژه، هم اکنون با مشتری‌های خارجی نیز طرف قرارداد است.

جعفرپور در ادامه گفت: اقدامات اولیه تولید کابل فیبرنوری دریایی که تأمین آن به دلیل تحریم‌های ظالمانه دشوار است، توسط یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی شروع شده و امیدواریم در پروژه‌های آینده شرکت ارتباطات زیرساخت بتوانیم از محصولات ایرانی در حوزه کابل‌های فیبرنوری دریایی استفاده کنیم.

 تولید تجهیزات دیتای پرظرفیت و سرور

رئیس شرکت ارتباطات زیر ساخت همچنین گفت: در حوزه شبکه‌های دیتا یک هدف بلندپروازانه داریم و با توجه به تاکید وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، تولید تجهیزات دیتای پرظرفیت مبتنی بر شبکه‌های نرم افزار تعریف یا SDN را در دستور کار داریم. امیدواریم در این بخش هم بتوانیم با تکیه به توان و دانش جوانان ایرانی محصولات قابل استفاده در شبکه را تولید کنیم و با تولید این محصولات عملاً می‌توان گفت زیست‌بوم شبکه زیرساخت در حوزه تجهیزات اکتیو کاملاً ایرانی خواهد شد.

وی ادامه داد: در رابطه با تولید سرور نیز برنامه‌های حمایتی خوبی در دست اقدام است و با چندین مجموعه نوپا و دانش‌بنیان ایرانی در حال همکاری هستیم و امیدواریم در این حوزه هم بتوان اتفاقات خوبی را رقم بزنیم.

ضرورت حمایت وزارت ارتباطات به عنوان دستگاه مجری استفاده کننده و ارائه دهنده تجهیزات و خدمات ICT از تولیدات بومی بر هیچ کس پوشیده نیست و اینکه آیا این دستگاه اجرایی به توان تولیدکنندگان بومی باور دارد یا نه می‌تواند محل پرسش از شخص وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد.

از همین رو عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات یکی از اولویت‌های این وزارتخانه را بومی سازی تجهیزات مورد نیاز کشور دانست و گفت: هر سال اولویت‌های بومی سازی مان را اول سال اعلام می‌کنیم تا شرکت‌هایی که توانمندی دارند به این سمت بروند و از ظرفیت‌هایشان حمایت می‌کنیم تا بتوانند تجهیزات یا نرم افزارهای مورد نیاز را بومی سازی کنند.

 وزیر ارتباطات: نیازهای ICT کشور و منطقه را تأمین می‌کنیم

وی افزود: در این مسیر بخش قابل توجهی از نیاز کشور بومی سازی شده و بعضی هنوز نشده، بعضی‌ها ممکن است اقتصادی نباشد لذا نیازمند توسعه بازار هستیم که اقتصادی شود. فکر می‌کنیم انشاالله این روند اگر ادامه پیدا کند بخش قابل توجهی از نیازهای کشور و نیازهای کشورهای منطقه را بتوانیم تأمین کنیم.

زارع پور همچنین گفت: تلاش ما بر این است که در حوزه‌هایی که تولید ایرانی وجود دارد حتماً تجهیزات ایرانی استفاده شود و حتی در حوزه‌هایی که ظرفیت وجود دارد قرارداد تولید بار اول بسته شود.

وی با اشاره به اینکه این مسیر تبدیل به قانون در کشور شده است، گفت: ما هم داریم این قانون را دنبال و تلاش می‌کنیم ظرفیت‌های کشور را در این حوزه شکوفا کنیم.