سپهرغرب، گروه جوانی: به گفته یک متخصص روانشناسی تربیتی، دروغ‌گویی در کودکان بیش از اینکه مربوط به بازی مافیا و قواعد مربوط به آن باشد، یک مسئله ریشه‌دار بوده و به شیوه فرزند پروری و نحوه تربیت کودک در محیط خانواده مربوط می‌شود.
پیش‌تر، کلمه مافیا بر گروه‌های تبهکاری دلالت داشت که خون مردم را در شیشه می‌کردند. این عنوان، نوعی ناسزا محسوب می‌شد و عامه مردم تمایل نداشتند که به آن مزیَن شوند اما حالا دیگر خیلی وقت است که «مافیا» تبدیل به یک واژه مأنوس در فرهنگ تفریح و سرگرمی شده است. این بازی به درجه از محبوبیت رسیده است که برای آن، بسته و کارگاه آموزشی نیز منتشر می‌شود و شبکه‌های تلویزیونی و وی او دی‌ها نیز با اختصاص بخشی از برنامه‌های خود به این بازی باعث جذب مخاطب شده‌اند. چنانچه در سال 1396 مسابقه مافیا در شبکه سلامت تولید خود را آغاز کرد و پخش این برنامه در آن زمان باعث شد تا 10 الی 20 درصد بر بینندگان و طرفداران شبکه سلامت افزوده شود. پخش برنامه‌های سرگرم‌کننده‌ای مثل شب‌های مافیا، پدرخوانده، زودیاک، ارتش سری و... در وی اوی دی‌هایی همچون فیلیمو نیز مخاطبان زیادی را به خود جذب کرده است اما نکته اینجاست که بخشی از مخاطبان و طرفداران این سرگرمی را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند.
ازآنجایی‌که دروغ و نیرنگ یکی از ابرازهای اصلی برای ایفای نقش در بازی مافیا است، این مسئله اغلب والدین را با این سؤال مواجه می‌کند که "آیا بازی مافیا می‌تواند تأثیرات منفی بر روی کودکان و نوجوانان داشته باشد و آن‌ها را به فردی دروغ‌گو و حقه‌باز تبدیل کند؟"
دکتر فاطمه هاتف نیا، روانشناس کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنازندگی به این سؤال پاسخ می‌دهد.
بازی در شکل‌گیری شخصیت کودکان تأثیر دارد
دکتر هاتف نیا با اشاره به تحقیقات بسیار گسترده روانشناسان بزرگی همچون پیاژه در رابطه با تأثیر بازی بر کودکان می‌گوید: «بازی بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی کودکان است. بچه‌ها از طریق بازی حس خوشایندی را تجربه کرده و سعی می‌کنند بخش مهمی از اوقات خودشان را صرف بازی کنند اما بازی علاوه بر جنبه سرگرمی، کارکردهای خیلی مهم و اساسی برای بچه‌ها به ارمغان می‌آورد.»
او ادامه می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین کارکردهای بازی، تمرین کردن نقش بزرگ‌سالی است؛ زیرا بچه‌ها از طریق بازی می‌توانند نقش‌هایی که در آینده باید بر عهده بگیرند را تمرین کرده و سپس با مهارت بیشتری این نقش‌ها را ایفا کنند.»
این روانشناس با اشاره به تأثیر بازی‌درمانی در اتاق درمان روانشناسی می‌گوید: «بازی برای روانشناسان نقش بسیار مهمی دارد؛ چنانچه از طریق بازی می‌توان به دنیای درونی کودک پی برد و از طریق بازی دردها، ناراحتی‌ها، اضطراب، استرس و مسائل دیگر در کودک را حل نمود. همچنین گاهی از بازی برای بهبود ارتباط بهتر و مؤثرتر والدین با کودک استفاده می‌شود و به لحاظ همین ارتباط مؤثرتر، بسیاری از مسائل و مشکلات کودک حل خواهد شد.»
قواعد بازی مافیا برای کودکان را تغییر دهید
هاتف نیا می‌گوید احتمال وجود اثرات منفی نه‌تنها در بازی مافیا بلکه در هر بازی دیگری به‌صورت کم‌وزیاد می‌تواند وجود داشته باشد: «اگر ما بتوانیم بازی مافیا را متناسب با سن کودکان ساده‌سازی و دستکاری کنیم، قطعاً تأثیرات مثبت این بازی بیشتر از مضراتش خواهد بود. به‌عنوان‌مثال، بعضی قواعد بازی را تغییر دهیم یا حتی برخی از اسامی که در این بازی مورداستفاده قرار می‌گیرند را متناسب بافرهنگ خودمان کنیم.»
پشت بازی مافیا نکات روانشناسی مثبتی وجود دارد
این روانشناس درباره اثرات مثبت بازی مافیا بر روی کودکان و نوجوانان می‌گوید: «مهم‌ترین مسئله در بازی مافیا، گروهی و قاعده‌مند بودن آن است. ازآنجایی‌که یکی از نیازهای اساسی بچه‌ها در رشد شخصیتشان حضور در گروه‌های همسالان است، انجام این بازی به آن‌ها کمک می‌کند تا مراحل رشد اجتماعی را بهتر سپری کنند.»
او تصریح می‌کند: «بچه‌ها در این بازی با صحبت کردن و گوش دادن به یکدیگر بر روی‌هم اثر می‌گذارند. درواقع، کودکان و نوجوانان در این بازی یاد می‌گیرند خوب گوش کنند، بحث و صحبت‌ها را در ذهنشان دسته‌بندی کنند و از این دسته‌بندی به یک فکت یا دلیل دست پیدا کنند و از آن برای رسیدن به نتیجه استفاده نمایند.»
این روانشناس یکی دیگر از اثرات مثبت مافیا را تقویت صبر و بردباری دانست و افزود: «بچه‌ها در این بازی یاد می‌گیرند که در شرایط سخت آرامششان را حفظ کرده و در موقعیت‌های دشوار تصمیم‌گیری کنند.»
هاتف نیا لذت دورهمی دوستانه را یکی از مهم‌ترین تأثیرات مافیا می‌داند و می‌گوید: «یکی از چیزهایی که ما در دنیای امروز خیلی به آن احتیاج داریم، فاصله گرفتن از دنیای مجازی و ورود به دنیای واقعی است. ازاین‌رو، بازی مافیا باعث می‌شود تا ما در دنیای واقعی نگاه و احساسات واقعی‌مان را ردوبدل کنیم و قطعاً این مسئله برای فرزندان ما نیز می‌تواند لذت‌بخش باشد؛ بنابراین، بازی مافیا می‌تواند ابزار مهمی باشد برای اینکه ما فرزندانمان را وارد جمع انسانی کنیم تا کمی از دنیای مجازی فاصله بگیرند.»
کودکان در چه گروه سنی می‌توانند بازی مافیا را انجام دهند؟
هاتف نیا در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «بر اساس نظر روانشناسان مطرحی همچون پیاژه، کودکان زمانی می‌توانند بازی‌های قاعده‌مند همچون مافیا را انجام دهند که به لحاظ ذهنی و شناختی آمادگی انجام این بازی‌ها را داشته باشند.»
او ادامه می‌دهد: «به‌طورکلی، شروع بازی‌های قاعده‌مند از سن شش-هفت سالگی به بعد است اما باید به این نکته توجه داشت که بازی‌ها باید متناسب با سن کودکان ساده‌سازی و دستکاری شود تا بازی باعث آسیب روانی به کودک نشود و بچه‌ها بتوانند به شکل ساده‌تر، راحت‌تر و با آرامش بیشتری در این بازی‌ها حضور پیدا کنند.»
کودکان باید مافیا را با بزرگ‌سالان آگاه و متعهد انجام دهند
ازآنجایی‌که مافیا معمولاً برای دورهمی بزرگ‌سالان پیشنهاد می‌شود اما گاهی برخی کودکان و نوجوانان علاقه دارند همراه با بزرگ‌ترها در این بازی شرکت کنند؛ هاتف نیا درباره اینکه آیا بازی کردن کودکان با بزرگ‌سالان آنهم در یک بازی جدی مثل مافیا می‌تواند آسیب‌زا باشد یا خیر، می‌گوید: «اینکه کودکان در چه دورهمی از بزرگ‌سالان بازی می‌کنند حائز اهمیت است. اگر بزرگ‌سالان، افرادی آگاه، متعهد و دلسوز نسبت به بچه‌ها باشند که صرفاً به دنبال کسب لذت خودشان نباشند و حواسشان به نوع کلام و ابراز هیجاناتشان باشد، در این صورت بازی کودکان با بزرگ‌سالان نه‌تنها مشکلی ندارد بلکه می‌تواند تجربه جالبی هم برای بچه‌ها و هم برای بزرگ‌سالان باشد.»
او متذکر می‌شود: «اگر بزرگ‌سالان، افرادی باشند که کودکان را در بازی نادیده بگیرند و نتوانند هیجانات و نوع کلامشان را کنترل کنند، قطعاً بازی با این دسته بزرگ‌سالان برای کودکان و نوجوانان آسیب‌زا خواهد بود.»
برد و باخت کودکان در مافیا آن‌ها را برای زندگی واقعی آماده می‌کند
هاتف نیا درباره اثرات باخت کودکان در بازی مافیا می‌گوید: «برد و باخت، جزو ویژگی ذاتی بازی‌ها به‌خصوص بازی‌های قاعده‌مند است. لذا اگر کودک در سن مناسب وارد بازی‌های قاعده‌مند شود، باخت تأثیر منفی پایداری بر او نخواهد داشت و احتمالاً کودک با باخت، احساس ناخوشایندی را تجربه می‌کند که در بردهای بعدی این احساس ناخوشایند از بین خواهد رفت.»
او تأکید می‌کند: «شرایط، اعضا و قواعد بازی باید تا حد امکان با شرایط و سن کودکان متناسب‌سازی شود و این‌ها نیاز به مداخله هدفمند بزرگ‌ترها دارد. با این شرایط به‌طورکلی، باخت احساس خوبی را نه برای کودک و نه برای بزرگ‌سال ایجاد نمی‌کند اما درهرحال، ذاتی یک بازی برد یا باخت است و ما باید به بچه‌ها این فرصت را بدهیم که از طریق تجربه‌ی هر دو این احساسات یعنی هم احساس برد و هم احساس باخت، بتوانند نحوه‌ی کنار آمدن با آن را تمرین کنند تا برای ورود به بازی‌های واقعی زندگی آماده‌تر شوند.»
مافیا تأثیری بر دروغ‌گو شدن کودکان ندارد
بازی مافیا اغلب این نگرانی را در والدین ایجاد می‌کند که مبادا این بازی باعث ریخته شدن قبح دروغ در کودک شود یا او را به یک فرد دروغ‌گو تبدیل کند؛ هاتف نیا دراین‌باره می‌گوید: «اینکه بگوییم مافیا باعث می‌شود تا کودکان از دروغ برای پیشبرد اهدافشان استفاده کنند، چندان درست نیست زیرا دروغ‌گویی در کودکان بیش از اینکه مربوط به این بازی و قواعد مربوط به آن باشد، یک مسئله ریشه‌دار بوده و به شیوه فرزند پروری و نحوه تربیت کودک در محیط خانواده مربوط می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «معمولاً کودکان و نوجوانانی از دروغ و نیرنگ استفاده می‌کنند که به هنگام بیان درستی و حقیقت، با پیامدهای خیلی سختی از طرف والدین یا متولیان امر تعلیم و تربیت مواجه شوند؛ بنابراین، اگر در مسیر تربیت و رشد اجتماعی و اخلاقی، ارزش راستی و درستی در کودکان و نوجوانان درونی‌سازی شود، صرف یک بازی که یکی از قواعدش استفاده از دروغ برای فریب دیگران و رسیدن به نتیجه‌ی دلخواه است، نمی‌تواند تأثیرات دائمی و پررنگی بر کودکان داشته باشد.»
هاتف نیا درباره نوع نگاه کودکان به دروغ‌گویی در بازی مافیا می‌گوید: «اگر دقت کرده باشید بچه‌ها وقتی در ساید شهروند بازی می‌کنند، خیلی خوشحال‌ترند و معمولاً برای پیروزی حقانیت و درستی تلاش می‌کنند و می‌جنگند و اگر هم در ساید مافیا قرار بگیرند از دروغ برای نشان دادن توانمندی و خلاقیت خودشان و برای جذاب‌تر کردن بازی استفاده می‌کنند نه اینکه از دروغ الزاماً به‌عنوان دستاویزی برای رسیدن به اهدافشان در زندگی واقعی استفاده کنند؛ بنابراین، دروغ‌گویی در کودکان خیلی ریشه‌دارتر از این مسئله است که صرفاً چندین بار بازی مافیا بخواهد دروغ را به شیوه‌ی غالب کودک در زندگی واقعی تبدیل کند.»
شناسه خبر 72552
