از پر بحث‌ترین مسائل عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و دوران زندگانی ائمه علیهم‌السلام مربوط به موضوع آخرالزمان و ظهور و در یک عنوان کلی،‌ موضوع مهدویت و منجی بود. حجم روایات صادره از این انوار مقدس به قدری بود که به اصلی‌ترین گفتمان جامعه اسلامیِ آن دوران تبدیل شده بود، به گونه‌ای که افراد به مناسبت‌های مختلف درباره ویژگی‌های منجی اعم از نام،‌ کنیه و حتی شکل و شمایل او و نیز درباره ویژگی‌های دوران آخرالزمان و عصر ظهور از معصومین علیهم‌السلام سؤال می‌کردند. بخشی از حکمت بیان این روایات از آنجایی ناشی می‌شد که جامعه بشری به ناچار باید وارد فضای آخرالزمان شود و خود را مهیای ظهور منجی بشریت کند؛ در چنین شرایطی پیامبر و اهل بیت از باب رحمت و کرامت خویش به بیان مهم‌ترین شاخصه‌های دوران غیبت و راهکارهای عبور از فتنه‌های سخت آخرالزمان می‌پرداختند.

امام محمد باقر علیه‌السلام که امروز در سالگرد شهادتشان قرار داریم، معارف فراوانی از موضوع مهدویت را به‌روی شیعیان خویش گشودند. بخشی از این معارف، مربوط به رویدادهای آخرالزمان و عصر ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه است که در ادامه، به یکی از این احادیث اشاره می‌شود.

شیخ صدوق در کتاب کمال‌الدین خود به نقل از یکی از صحابی به نام مسلم ثقفی می‌گوید از امام باقر علیه‌السلام شنیدم که مى‌فرمود: قائم ما با رعب یاری می‌شود و با نصر تأیید می‌شود. الْقَائِمُ مِنَّا مَنْصُورٌ بِالرُّعْبِ مُؤَیَّدٌ بِالنَّصْر. زمین براى او درنوردیده شود و گنج‌هاى خود را ظاهر سازد و سلطنتش شرق و غرب عالم را فرا گیرد و خداى تعالى به واسطه او دینش را بر همه ادیان چیره کند، گر چه مشرکان را ناخوش آید، و در زمین ویرانه‌اى نماند جز آنکه آباد شود و روح الله عیسى بن مریم فرود آید و پشت سر او نماز گزارد.

در این فراز، امام عصر عجل الله تعالی فرجه به عنوان قائم معرفی شده‌اند که با رُعب یاری می‌شوند؛ به این معنا که خداوند رعب آن حضرت را در دل دشمنان‌شان می‌اندازند تا در انفعال قرار گیرند. سپس فرمود با مقوله‌ای به نام «نصر» تأیید می‌شوند؛ یعنی هر کجا که گام می‌گذارند، مورد نصرت خداوند قرار می‌گیرند و به فتح و پیروزی می‌رسند، همچنان که در قرآن، نصرت همراه با فتح آمده است. در آیۀ اول سوره نصر می‌خوانیم «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْح»؛ یعنی هنگامی که نصرت خدا همراه با فتح آید. حاصل آن: «وَ رَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فی دینِ اللَّهِ أَفْواجا»؛ مردمان را می‌بینی که فوج فوج به دین خداوند داخل می‌شوند.

در ادامه آمده است که راوى گفت یا ابن رسول الله، قائم شما چه زمانی خروج مى‌کند؟ فرمود: آنگاه که مردان به زنان تشبه کنند و زنان به مردان، و مردان به مردان اکتفا کنند و زنان به زنان... و شهادت‌هاى دروغ پذیرفته و گواهان عادل مردود شود و مردم خونریزى و ارتکاب زنا و رباخوارى را سبک شمارند و از اشرار به خاطر زبان‌شان پرهیز کنند؛ إِذَا تَشَبَّهَ الرِّجَالُ بِالنِّسَاءِ وَ النِّسَاءُ بِالرِّجَالِ وَ اکْتَفَى الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَ النِّسَاءُ بِالنِّسَاءِ وَ رَکِبَ ذَوَاتُ الْفُرُوجِ السُّرُوجَ وَ قُبِلَتْ شَهَادَاتُ الزُّورِ وَ رُدَّتْ شَهَادَاتُ الْعُدُولِ وَ اسْتَخَفَّ النَّاسُ بِالدِّمَاءِ وَ ارْتِکَابِ الزِّنَاءِ وَ أُکِلَ الرِّبَا وَ اتُّقِیَ الْأَشْرَارُ مَخَافَةَ أَلْسِنَتِهِمْ. (کمال الدین و تمام النعمة، ج1، ص 331)

شاید بتوان گفت این فراز از سخن حضرت، معجزه‌ای صادره از سوی ایشان است؛ چرا که تحقق آن را اکنون شاهدیم. در حال حاضر در زمانه‌ای هستیم که فساد سراسر دنیا را فراگرفته و گروه‌هایی مثل همجنس‌بازان که مورد اشاره امام علیه‌السلام است، از سوی برخی کشورها به رسمیت شناخته شده‌اند؛ همان رفتاری که در تاریخ فقط در قوم لوط نبی سراغ داریم. جالب است که عبارت «اکْتَفَى الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَ النِّسَاءُ بِالنِّسَاء» که به معنای اکتفای مردان به مردان و زنان به زنان است، از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله و سایر ائمه مثل امام صادق علیه‌السلام نیز بارها مطرح شده است.

دربارۀ تشبُّه مردان به زنان و برعکس نیز مصادیق فراوانی را در اطرافمان شاهدیم. قطعاً این دو گزاره از فسادهای آخرالزمانی برای مردم زمان امام باقر علیه‌السلام بسیار سنگین و غیر قابل باور بود، اما امام با علم لدنّی خویش خبر از این رویدادهای شوم داده بودند، همچنان که دیگر مواردی که امام پنجم ما به آن اشاره کردند مانند گسترش زنا و رباخواری، محقق شده است که سوگوارانه در رأس رباخواران، بانک‌هایی هستند که علنا خود سردمداران گسترش ربا در جامعه هستند.

آن حضرت در روایتی دیگر، در بیان راهکار عبور از فتنه‌های آخرالزمان تأکید بر انجام واجبات، صبر در برابر عداوت دشمنان و تقویت رابطه با امام عصر می‌کنند. بریدبن معاویة العجلىّ از امام باقر علیه‌السلام نقل مى‌کند در معنى کلام خداى تعالى که مى‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى مؤمنین، صبر داشته باشید و صابر باشید و نگهبان مرز خود باشید و تقوای الهی پیش گیرید»، فرمود: «یعنى بر انجام واجبات الهى صبر داشته باشید؛ اصْبِرُوا عَلَى أَدَاءِ الْفَرَائِضِ و در برابر دشمن صبر پیشه کنید؛ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ و رابطه خود را با امام منتظرتان برقرار بدارید؛‌ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ».