سپهرغرب، گروه زیست بوم - طاهره ترابی مهوش :

به دیگر سخن تالاب‌ها بوم‌سازان‌های بی‌نظیری هستند که از لحاظ ویژگی‌های بوم‌شناختی منحصر به‌فرد بوده و شرایط خاص آب و خاک آن‌ها به‌طور گزینشی در زیست گیاه و جانداران دیگر عمل می‌کند و در برخی مواقع در پرورش گونه‌ها نقش دارد که در هیچ زیستگاه دیگری وجود ندارند و به‌صورت منحصربه‌فرد عمل می‌کند. از طرفی برهم خوردن تنوع زیستی تالاب‌ها نه‌تنها منجر به نابودی اکوسیستم‌های آبی و خشکی می‌شود بلکه روی مقدار فسفر، کربن و نیتروژن زیست‌کره (بیوسفر) نیز تأثیر دارد.

تالاب زریوار (زریبار) یکی از مهم‌ترین دریاچه‌های آب شیرین در ایران و منطقه و از غنی‌ترین و متنوع‌ترین اکوسیستم و پدیده زیست‌محیطی استان کردستان و غرب کشور است که به‌عنوان بیست و پنجمین تالاب ایران، در فهرست تالاب‌های بین‌المللی حائز اهمیت (کنوانسیون رامسر) ثبت شد. بنابراین حفاظت از این اکوسیستم یک اصل انکارناپذیر است. طی سال‌های اخیر در راستای تحقق این موضوع طرح جامع مدیرت و احیای این تالاب تهیه و تا حدودی به اجرا درآمد.

با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این خصوص با مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان کردستان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

اقبال حمیدی با اشاره به اقداماتی که پیرو اجرای طرح مطالعاتی جامع دریاچه زریوار انجام شده گفت: فعالیت‌ها و اقدامات احصاشده اداره کل محیط زیست استان و سایر دستگاه ‌های مطابق این طرح، در ذیل پنج کارگروه استانی با ریاست استاندار دنبال می‌شود، علاه بر این، سه کمیته شهرستانی نیز برای این موضوع تشکیل شده که ریاست این کمیته‌‌ها بر عهده فرمانداران است.

وی با اشاره به اینکه عملکرد این کارگروه‌ها و کمیته در راستای رفع چالش‌های موجود در این تالاب بوده اظهار کرد: رفع چالش‌ها در این تالاب به‌عنوان کی از معدود تالاب‌های پویای کشور، با توجه به تنش آب که نقاط مختلف ایران در پی چند سال خشک‌سالی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند از اهمیت بالایی برخوردار است.

وی با اشاره به اینکه خوشبختانه در پی بارندگی‌های مناسبی که طی سال جاری شاهد آن بودیم وضعیت تالاب از لحاظ کمی و کیفی مناسب است افزود: حتی به لحاظ پوشش گیاهی و تنوع زیستی نیز تالاب شرایط خوبی دارد.

این مدیر محیط زیستی با اشاره به اینکه یکی از نخستین تنش‌هایی که با آن مواجه بودیم برداشت آب از کاسه آبی تالاب برای آبیاری فضای سبز شهر مریوان بود گفت: سالانه یک و نیم تا دو میلیون مترمکعب از آب تالاب برای این موضوع از طریق به‌کارگیری موتور برداشت می‌شد اما از سال گذشته با حمایت فرماندار و دادستان محترم شهرستان، این موتورها پلمب و مصوب شد که دیگر این برداشت انجام نشود.

حمیدی ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه این برداشت در حالی انجام می‌شد که در نقاطی از شهر سطح آب آنقدر بالا بود که از زیرزمین خانه بالا می‌زد، با این وجود بارها شرکت آب و فاضلاب به شهرداری این پیشنهاد را داد که چند چاه در اختیارشان قرار ‌دهد اما متأسفانه علیرغم وجود بستر برای همکاری، شهرداری مریوان به‌دلیل تغییر و تحولی که در مدیریت به‌دلیل تخلف برخی مدیران شاهد بود، به این سمت حرکت نکرده و همچنان به‌صورت محدود از طریق تانکر نسبت به آبیاری فضای سبز اقدام می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه دیگر چالش پیش روی تالاب به اراضی پای آب تالاب بازمی‌گشت که حدود هزار و 600 هکتار را شامل می‌شد، افزود: خوشبختانه طی دو ماه گذشته موضوع انتقال آب از سد گاران انجام شده اما چون شبکه داخلی اراضی کشاورزی منطقه تکمیل نیست آب منتقل‌شده به سد ریخته می‌شود تا از این طریق به اراضی پای آب برسد.

وی افزود: البته قولی که همکاران جهاد کشاورزی برای تکمیل شبکه دادند تا آخر شهریور بوده که با این اتفاق عملاً کلیه چاه‌های غیرمجاز و مجاز در حال برداشت بی‌رویه آب از تالاب که از آن به‌عنوان زهکش استفاده می‌کنند، بسته خواهند شد.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان کردستان با اشاره به اینکه با این اتفاق در فاز نخست چاه‌های غیرمجاز که آمار رسمی آن‌ها را 400 حلقه اعلام می‌کنند اما به اعتقاد بنده تعداد آن‌ها حداقل سه برابر این عدد در منطقه است، بسته خواهند شد، ادامه داد: در فاز بعدی چاه‌های مجاز نیز بسته خواهند شد تا دیگر شاهد برداشت آب از چاه نباشیم.

حمیدی با بیان اینکه تأمین آب شرب مریوان یکی دیگر چالش‌های ما است، افزود: در بالادست تالاب یعنی در آبخوان و فاصله 20 متری سه حلقه چاه زده شده که از این طریق نیز حجم بالایی از آب تالاب برداشت می‌شود که ضروری است برای این امر نیز چاره‌ای عاجل اندیشیده شود.

وی با اشاره به اینکه البته اگر تصفیه‌خانه شهر تکمیل و از طریق آب انتقالی از سد گاران، بار برداشت آب شرب همچون آب کشاورزی، از گردن تالاب برداشته شود، کمک شایانی به پایداری این زیست‌بوم خواهد کرد، گفت: این امر در رسیدن سطح آب تالاب به وضعیت آرمانی خود تأثیرگذار خواهد بود.

وی ادامه داد: مسئله دیگر کشت‌های نامتعارف همچون توتون و برنج در اطراف زریوار به‌شمار می‌رود که از 100 هکتار به هشت هکتار رسیده است.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه با توجه به ممنوعیت این کشت در سراسر کشور به جز شهرهای شمالی به‌دلیل آب‌بر بودن، انتظار داریم جهاد کشاورزی در قلع و قمع هشت هکتار باقی‌مانده مساعدت لازم را با ما داشته باشد، خاطرنشان کرد: علاوه بر این انتظار می‌رود سازمان جهاد کشاورزی الگوی کشت جایگزین به کشاورزان منطقه معرفی کند.

حمیدی با ابراز اینکه در سنوات گذشته در بخش گردشگری منطقه نیز یکسری کارها انجام شده اما چون 15 هکتار تالاب طی قراردادهای دو تا سه ساله طی این سال‌ها به شهرداری سپرده شده متأسفانه آنگونه که باید کار خاصی انجام نشده؛ بنابراین ما از طریق جذب سرمایه‌گذار به‌دنبال کارهای نوین در این حوزه هستیم تا بتوانیم از این طریق پاسخگوی مطالبات به‌حق مردم باشیم.

وی با اشاره به اینکه تاکنون هر آنچه در حوزه زیرساخت گردشگری وجود دارد به روش سنتی از سوی شهرداری انجام شده و در حد استقرار چند دکه عرضه محصولات غذایی و یا چهار دکه کباب ماهی است، افزود: درواقع هیچ زیرساخت جاذب گردشگر مدرنی که متناسب با تالاب و برطرف‌کننده نیاز گردشگر و شهروندان مریوانی باشد در این منطقه وجود ندارد.

وی با بیان اینکه در حوزه آبخیزداری نیز ما پایش‌هایی انجام دادیم، خاطرنشان کرد: طبق بازدید‌هایی که از منطقه به‌صورت مشترک با سایر دستگاه‌ها داشتیم مشخص شد یکسری سازه‌های آبخیزداری حوزه تالاب نیازمند بازبینی، تعمیر و لایروبی هستند.

مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان کردستان با اشاره به اینکه این امر در کارگروه مطرح شد و از سازمان منابع طبیعی خواهان همکاری شدیم اظهار کرد: در خصوص حریم و بستر تالاب نیز از محل اعتبار سفر ریاست جمهوری به‌منظور بازسازی احیای حریم زریوار که یک کانال پرشده بود استفاده کردیم به نحوی که با پر شدن این کانال میزان تعارضات بالا رفته بود.

حمیدی با اشاره به لزوم مرزبندی در نقاطی که حرکت خزنده بافت مسکونی به سمت اکوسیستم طبیعی تالاب وجود دارد، ابراز کرد: متأسفانه این امر در دستور کار مدیران سابق قرار نداشته و چون در ضلع جنوب و جنوبی غربی تالاب، شهر مریوان را داریم شاهد پیشروی بافت مسکونی در این ضلع‌ها هستیم که خود تعارضات بسیاری را ایجاد کرده است.

وی با بیان اینکه در حوزه تأمین تجهیزات اطفای حریق نیز خوشبختانه طی چند وقت اخیر نسبت به خرید این تجهیزات از محل اعتبارات ملی، استانی و نیز اعتبارات سفر ریاست جمهوری اقدام کردیم، تشریح کرد: خرید خودرو، پهباد و امکانات پایش مانیتورینگ از این محل‌ها جزو اصلی‌ترین تجهیزات خریداری‌شده است.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان کردستان با اشاره به اینکه این تجهیزات نه‌تنها در حوزه اطفای حریق بلکه در کنترل صید، تهدید و تصرفاتی که در حوزه زریوار انجام می‌شود مؤثر است اذعان کرد: در دستور کار داریم که زیرساخت پایش تصویری نیز سال جاری ارتقا پیدا کند.

حمیدی با اشاره به اینکه این ضرورت بدان جهت است که پیشتر اتصال دوربین‌ها به برق شهری و قطعی‌های ایجادشده باعث می‌شد تا ساعت‌ها امکان پایش فراهم نباشد، اظهار کرد: با توجه به ضرورت پایداری انرژی برای روشن بودن همیشگی دوربین‌ها، به سمت بهره‌مندی از انرژی خورشیدی رفتیم.

وی تأکید کرد: نصب دوربین‌ها را از سال گذشته در زریوار شاهد بودیم به طوری که 9 دوربین مداربسته در جای‌جای این تالاب بین‌المللی به‌کار گرفته شده و به‌صورت مستمر در حال رصد وضعیت تالاب در حوزه‌های مختلف هستند.

طاهره ترابی مهوش