سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

اوایل فرودین‌ماه سال جاری بود که مدیر امور شیلات سازمان جهاد کشاورزی استان همدان از فعالیت 525 مزرعه در زمینه پرورش انواع ماهیان گرم‌آبی و سردآبی در استان خبر داد و گفت: پنج هزار و 300 تن ماهی سردآبی قزل‌آلا در 273 واحد و هزار و 200 تن ماهی گرم‌آبی در 252 واحد پرورش کپور ماهیان در سال گذشته تولید شده است.

وی تصریح کرد: واحدهای تولیدی شیلات در استان همدان برای هزار و 285 نفر در سطح استان اشتغال مستقیم ایجاد کرده است.

اما در گفت‌وگو با مدیرعامل مزرعه پرورش ماهی دانش مشخص آن قدر‌ها که در آمارها عنوان می‌شود شرایط گل و بلبل نیست بلکه اغلب واحدهای پرورش ماهی در شهرستان نهاوند در مسیر سراب گاماسیاب به‌عنوان قطب شیلات استان، با مشکلات عدیده‌ای رو به هستند.

با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با مدیرعامل شرکت تکثیر و پرورش ماهیان سردآبی قزل دانش گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدعلی گودرزی با تأکید بر اینکه این مجموعه بزرگترین مرکز تکثیر ماهیان سردابی در کشور است، گفت: متأسفانه فعالیت مجموعه ما از سال 91 با احداث مرکز تفریحی و توریستی در سراب گاماسیاب که بدون دریافت مجوز از نهاد نظارتی کار خود را آغاز کرده بود، دچار آسیب جدی شد.

وی با ابراز اینکه همچنان درگیر مشکلات هستیم، خاطرنشان کرد: بعد از آن سال علیرغم تلاش‌هایی که داشتیم دیگر نتوانستیم به آن سطح از تولید انبوه برسیم.

وی با بیان اینکه موضوع انتقال مستقیم لوله آب از سراب به مجموعه قزل دانش که بنا به دستور استاندار وقت قرار بود در کمترین زمان ممکن انجام شود، همچنان درگیر بروکراسی‌های اداری و کسری بودجه و اعتبار شده، گفت: از سال 98 تا به حال علیرغم اینکه انتظار می‌رفت در کمتر از یک سال به اتمام برسد هنوز تمام نشده تا بتوانیم از آن بهره‌برداری کنیم و درصد پیشرفت آن چیزی بین 70 تا 80 درصد است.

مدیرعامل مرزعه پرورش ماهی قزل دانش با اشاره به اینکه وضعیت شیلات استان در مجموع مناسب نیست، اذعان کرد: اگر شرایط حال حاضر را با یک دهه قبل مقایسه کنیم بیانگر طی شدن روند نزولی است بدین‌معنا که گرچه در کمیت شاهد افزایش بودیم اما با توجه به عدم رعایت مسائل بهداشتی و مدیریتی در مزارع و با بالا رفتن میزان آلودگی‌ها به‌دلیل تخم‌های وارداتی به لحاظ کیفی، شاهد روند نزولی هستیم.

گودرزی با تأکید بر اینکه طبق شواهد تناژ تولیدی استان نیز پایین آمده گفت: برای نمونه مجموعه ما مجوز تولید هزار تن ماهی‌پروری، 200 میلیون قطعه حد واسط و 80 میلیون قطعه بچه‌ماهی را دارد اما در حال حاضر به معنای واقعی تولید نداریم.

وی با ابراز اینکه آنچه تولید می‌شود بنا به دلایل و موانعی که پیشتر عنوان شد به‌صورت خیلی محدود در حد 40 تا 50 هزار قطعه ماهی است که شاید یک بیستم ظرفیت مجموعه فعالیتی ما هم نیست خاطرنشان کرد: آنچه مسلم است اینکه دوستان ما در جهاد کشاورزی در ظاهر تمام تلاش خود را مبنی بر حمایت دارند اما در روند اداری، کاغذبازی‌ها و زمان‌بر بودن آن آسیب جدی به تولیدکننده وارد می‌کند و انگیزه ادامه کار را از او می‌گیرد.

وی در پاسخ به اینکه در حال حاضر موانع پیش‌ِروی فعالیت این مجموعه چیست؟ گفت: گردشگرپذیر بودن منطقه منجر به آن شده که در چشمه‌ای که در بالادست مجموعه به فاصله دو کیلومتری وجود دارد، در اثر عدم رعایت موازین بهداشتی (پاک کردن ماهی و شستن ظروف در چشمه) از سوی میهمانان و مسافران متأسفانه آب آلوده به مزرعه رسوخ ‌کند؛ انتظار می‌رود برای حضور گردشگران زیرساخت لازم برای انتقال پساب فاضلابی ایجاد کنند تا این آلودگی‌ها به رودخانه و چشمه وارد نشود.

این کارآفرین در پاسخ به اینکه این زیرساخت توسط نهاد دولتی ایجادشده یا خصوصی؟ گفت: توسط نهاد دولتی اجرا شده اما چگونه بدون دریافت مجوز از سازمان‌های نظارتی، امکان فعالیت یافته جای سؤال دارد.

گودرزی در واکنش به این سؤال که در صحبتهایتان اشاره به افزایش بیماری‌ها و عدم رعایت بهداشت در واحدها کردید، مگر مباحث ترویجی در این بخش‌ها به تولیدکنندگان و فعالان از سوی جهاد کشاورزی ارائه نمی‌شود؟ گفت: این امر انجام می‌شود اما اهرم نظارتی و اجرایی درستی در این زمینه تعریف نشده است.

وی افزود: برای مثال سراب گاماسیاب تأمین‌کننده نیاز آبی تعداد بیشماری واحد‌های پرورش ماهی در مسیر خود است اما به‌راحتی آلوده می‌شود به طوری که بنده شخصاً بارها مشاهد کرده‌ام که خودروهای حمل بچه‌ماهی در مسیر حرکت خود به شهری دیگر، در این چشمه اقدام به تعویض آب می‌کنند حال آنکه ممکن است آب قبلی در مخزن آن‌ها حامل آلودگی و بیماری باشد.

وی با تأکید بر اینکه در صورت آلودگی آب، تمامی مزارع پایین‌دست سراب آلوده خواهند شد تشریح کرد: بارها اینگونه موارد را با فرمانداری و جهاد کشاورزی در میان گذاشتیم اما متأسفانه تاکنون شاهد اقدام خاصی برای ممانعت از این امر را شاهد نبودیم.

این فعال صنعت شیلات در شهرستان نهاوند با ابراز اینکه آنچه از سوی مسئولان انجام شده در حد ابراز ناراحتی و نگرانی است، گفت: چون مجموعه ما نخستین واحد پرورش ماهی در مسیر چشمه است معمولاً بیشترین آسیب متوجه ما می‌شود.

گودرزی در پاسخ به اینکه مگر واحد شما مجهز به تجهیزاتی همچون تصفیه‌خانه و غیره نیست؟ گفت: تنها مجموعه پرورش ماهی در کشور هستیم که از دستگاه صنعتی ازن‌ساز برای ضدعفونی کردن آب استفاده می‌کند؛ اما مسئله این است که ازن قابلیت ضدعفونی کردن آلودگی‌های سطحی را داشته و نمی‌تواند در عمق فعالیت داشته باشد حال آنکه بسیاری از بیمارهای ویروسی در داخل بافت‌های داخلی منبع آلودگی مخفی می‌شوند پس وقتی ماهی از آن تغذیه می‌کند دچار آلودگی و گسترش بیماری می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه همین مسئله به‌سادگی منجر به از بین رفتن ماهیان در مزارع می‌شود که نمونه بارز آن را می‌توان مزرعه ما دانست، گفت: این مرزعه که تنها مرکز ملی راهبردی آبزی‌پروری است، در حال حاضر سال‌ها است که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد در حال‌ حاضر کشورهای صنعتی و پیشرفته با سرعت فزاینده‌ای به توسعه زیرساخت‌های صنعت آبزی‌پروری خود اقدام کرده‌اند و طی سال‌های اخیر توانسته‌اند ضمن توسعه کمی سطح تولید خود، در پرورش ماهی‌های سردآبی مانند قزل‌آلا، به سطح فناوری‌های بسیار نوینی در این صنعت دست یابند.

اما متأسفانه کشور ما با وجود برخورداری از سابقه بسیار طولانی در صنعت پرورش ماهی قزل‌آلا، امروز در شرایط بدی قرار دارد؛ اما دلایل و چرایی دچار شدن واحدهای تولیدی ماهی قزل‌آلای کشور به وضعیت بحرانی امروز نیز در جای خود بسیار قابل تأمل و البته تأسف‌بار است.

در حال‌ حاضر سازمان شیلات تنها رویه‌ای را که در این حوزه در پیش گرفته، توسعه کمی و اعطای پروانه‌های بهره‌برداری جدید است و این توسعه کمی بدون کوچک‌ترین توجه به مسائل و مشکلات آن‌ها در جریان است؛ در حالی که بسیاری از واحدهای امروز به‌دلایل مختلف ازجمله آلوده شدن بیشتر واحدهای پرورش ماهی قزل‌آلا به ویروس و به‌دلیل بهای تمام‌شده بسیار بالا یا ورشکسته شده‌اند یا در آستانه ورشکستگی قرار دارند.

از سوی دیگر واردات قاچاق ماهی به کشور عملاً حکم تیر خلاص به واحدهای پرورش قزل‌آلای کشور را داشته؛ چراکه واحدهای تولیدی طی این سال‌ها به‌دلایل مختلفی مانند اعطای مجوزهای خرد پرتعداد، عدم حمایت جدی و واقعی از سوی شیلات، تلفات بسیار بالای واحدهای تولیدی به‌دلیل آلودگی تخم‌های وارداتی، آلودگی مزارع پرورش‌ ماهی به ویروس‌های خارجی باعث بحرانی شدن وضعیت فعالان این حوزه طی این سال‌ها شده که نمونه بازر آن را در بزرگترین مجموعه پرورش ماهی سردابی کشور یعنی قزل دانش شاهد هستیم.