حریم «غار کرفتو» در استان کردستان، یکی از نامزدهای ایران برای ثبت جهانی یونسکو، مدتی است به‌دلیل ساخت سازه‌ای در فاصله 790 متری‌ آن، مخدوش شده و آینده ثبت جهانی این اثر در یونسکو را به خطر انداخته است.

غار کرفتو در مرز دو استان کردستان و آذربایجان غربی قرار دارد و مسئولان شهرستان تکاب در استان آذربایجان‌ غربی، مجوز ایجاد ساختمان بوجاری در نزدیکی مرز استان کردستان و نزدیک به غار کرفتو را صادر کرده‌اند. با صدور این مجوز، که گفته می‌شود در چند سال گذشته صادر شده و مالک ساختمان هم پس از قرار گرفتن غار کرفتو در فهرست موقت میراث جهانی، شروع به احداث آن کرده است، واکنش‌ها و انتقادها از سوی مردم محلی و میراث‌دوستان و مسئولان میراث فرهنگی استان کردستان تشدید شده و این مطالبه که «حریم سه‌هزار متری غار کرفتو باید حفظ شود» مطرح شده است.

معاون میراث فرهنگی استان کردستان، درباره تعرض صورت گرفته گفته بود:‌ مجوز این ساختمان قبل از اقدامات تعیین حریم داده شده، با این حال ساخت‌وساز این سوله بعد از این‌که تاریخ مجوزهای آن به پایان رسیده بود، شروع شد. این ساختمان شامل ضابطه حریم خواهد شد، اما میراث فرهنگی کردستان تاکنون نتوانسته جلوی این اقدام را بگیرد، چراکه بوجاری در خاک استان آذربایجان غربی است و امکان توقف آن به‌صورت قانونی وجود ندارد.

به گفته گلان فرزامی مجوز ساخت این بوجاری از سوی آذربایجان غربی داده شده، اما قانع‌کننده نیست و آن‌ها تا جایی که توانسته‌اند این ساختمان را از اثر ثبت جهانی خود یعنی تخت سلیمان دور کرده‌اند که این موضوع شبهه‌برانگیز است.

این در حالی است که معاون میراث فرهنگی آذربایجان غربی درباره صدور مجوز این ساختمان بوجاری و نقش میراث فرهنگی آذربایجان غربی در این‌باره گفت: اولاً ثبت جهانی «غار کرفتو» افتخاری برای همه ایران است، نه‌تنها استان کردستان و همه باید برای این ثبت جهانی تلاش کنیم، اما درباره مجوز ساخت «بوجاری» باید بگویم که مجوز از سوی میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی صادر نشده و از ما استعلام گرفته شد. سال ١٣٩٩ از سوی فرمانداری و مراجع ذیصلاح مجوز این ساختمان صادر و از میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی استعلام گرفته شد که ما هم پاسخ مثبت دادیم. این استعلام هم درحالی انجام شد که هیچ مستنداتی دال بر تعیین عرصه و حریم «غار کرفتو» یا اثر تاریخی دیگری نداشتیم و همین الآن هم «کرفتو» حریم مصوب ندارد و ما طبق قانون نمی‌توانیم برای جایی که حریم مصوب ندارد، ممنوعیت ایجاد کنیم.

فرازی افزود: از وزارتخانه استعلام گرفته شده و به ما نامه دادند که این محوطه تاریخی حریم ندارد و ما حق ممانعت برای اجرای طرح‌های تولیدی نداریم.

وی گفت: وقتی غار کرفتو را در فهرست موقت ثبت جهانی ثبت کردند باید فورا حریم آن را مصوب و به استان‌های همجوار ابلاغ می‌کردند.

وی اضافه کرد: با این حال یگان حفاظت ما در محل ساخت بوجاری حاضر شد و دستور توقف فعالیت این ساختمان را تا اطلاع ثانوی صادر و درخواست کردیم که مالک از میراث فرهنگی کردستان هم استعلام بگیرد، اما طبق قانون ما تا حدودی می‌توانیم مانع این فعالیت شویم و وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و دیگر مراجع به ما نامه دادند که ما حق ممانعت از فعالیت بوجاری را نداریم چون «کرفتو» حریم ابلاغی ندارد.

معاون میراث فرهنگی آذربایجان غربی در پاسخ به این پرسش که آیا ساخت بوجاری بعد از به پایان رسیدن تاریخ مجوزهای صادر شده، آغاز شده است؟ اظهار کرد: بله، یکی از دلایلی که ما توانستیم دستور توقف کار را دهیم این بود که مالک بوجاری بعد از انقضا تاریخ مجوز، اقدام به ساخت‌وساز کرد. بر این اساس دستور توقف تا تمدید مجوز و استعلام از میراث فرهنگی کردستان داده شد. ما در تلاش هستیم این اثر فاخر بتواند در فهرست جهانی به ثبت رسید.

فرازی درباره امکان انتقال بوجاری که ممکن است ثبت جهانی «غار کرفتو» را به خطر بیندازد، گفت: من به معاونت میراث فرهنگی استان کردستان هم گفتم که این پروژه هنوز تمام نشده و اگر واقعاً می‌خواهیم ثبت جهانی اتفاق بیفتد، باید هزینه‌ای که مالک بوجاری تا الان صرف کرده به او داده شود تا در جای دیگری این اقدام را انجام دهد. پرداخت یکی دو میلیارد تومان برای یک وزارتخانه مبلغی نیست، آن هم برای اینکه یک اثر را برای ثبت جهانی آماده کند. اگر ساخت این ساختمان ادامه پیدا کند و به بهره‌برداری برسد، زمانی که کارشناس یونسکو برای بازدید بیاید به دلیل اغتشاش بصری دستور برچینی آن را می‌دهد، آن زمان هم می‌توان این کار را کرد، اما الان که ابتدای کار است، این اقدام راحت‌تر انجام می‌شود.

(پاک کردن غلات و حبوب از خاک و خاشاک به‌وسیله غربال را بوجاری می‌گویند).