در همه جای جهان موزه‌ها با موضوعات مختلف مانند تاریخی، علمی، فرهنگی و غیره درحال فعالیت‌ هستند و گردشگران برای آگاهی از فرهنگ، هنر و سایر ویژگی‌های آن منطقه، به موزه مراجعه و اطلاعات زیادی در این خصوص کسب می‌کنند.

آثار موجود در موزه‌ها نشان از هویت و فرهنگ اقوام مختلف است و همه افراد علاقه دارند تا بدانند مردمی که در گذشته زندگی می‌کرده‌اند، چگونه بوده‌اند و از خود چه چیزی برجای گذاشته‌اند. به‌عبارتی موزه‌ها به انسان حس جاودانگی می‌دهند و گواهی بر قدمت و تاریخ تمدن هر منطقه هستند؛ البته موزه‌ها نقش بسزایی در بیان معماری و طراحی مورد توجه هر دوره دارند، چراکه در آثار به‌جامانده از هر دوره چنین مواردی مشهود است.

هرکدام از اشیایی که در موزه‌ها نگهداری می‌شوند، دارای سرگذشتی منحصربه‌فرد هستند که اگر یک فرد متخصص و با حوصله در موزه برای راهنمایی حضور داشته باشد و درخصوص اشیاء به بازدیدکنندگان اطلاعات ارائه کند، آن‌ها بیشتر از فضا لذت خواهند برد.

با توجه به اینکه موزه‌ها بخشی از تاریخ و گذشته هر شهر هستند و اهمیت آن‌ها، در ادامه با عباس پیرمرادیان، رئیس اسبق هیئت‌مدیره جامعه راهنمایان ایران‌گردی و جهان‌گردی و برای اطلاع از وضعیت موزه‌های استان همدان با امیرحسین فریبا، مسئول موزه‌ها و بناهای تاریخی استان همدان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌‌خوانید:

مسئول موزه‌ها و بناهای تاریخی استان همدان با بیان اینکه استان ما دارای 21 موزه بوده که هشت موزه وابسته به اداره میراث فرهنگی است و 13 موزه به‌صورت مشارکتی و خصوصی درحال فعالیت است، گفت: ازجمله موزه‌های وابسته به اداره میراث فرهنگی موزه هگمتانه بوده که تخصص آن باستان‌شناسی و همچنین تخصص موزه بوعلی‌سینا، طب است. موزه‌ تاریخ و فرهنگ در شهرستان‌ ملایر، موزه تویسرکان معروف به خانه مسعودی، موزه اسدآباد و نهاوند با تخصص تاریخ و فرهنگ، موزه حمام حاج‌آقا تراب با تخصص مردم‌شناسی و موزه شهدای نهاوند نیز با تخصص آثار دفاع مقدس و شهدا فعالیت می‌کنند.

امیرحسین فریبا با اشاره به اینکه موزه‌های ما دارای فضای محدود هستند و مثلاً موزه هگمتانه که در باستان‌شناسی تخصص دارد با ارائه اطلاعات درخصوص تاریخ و آثاری که از تمام استان کشف شده فعایت می‌کند، اظهار کرد: این فضا علاوه‌بر موزه محوطه هگمتانه است؛ دو کلیسا نیز در محوطه باستانی هگمتانه وجود دارند که مسافران از آن‌ها بازدید می‌کنند.

وی در ادامه تصریح کرد: موزه بوعلی‌سینا که تخصص آن طب و پزشکی است و مرتبط با خود بوعلی‌سینا بوده هم اطلاعات پزشکی به بازدیدکنندگان منتقل می‌کند. در موزه‌های تاریخ و فرهنگ شهرستان‌ها با محوریت تاریخ هر شهرستان، اشیایی که در همان مناطق پیدا شده و رسوم و فرهنگ آنجا، به نمایش گذاشته می‌شود. در موزه مردم‌شناسی حاج‌آقا تراب موضوع مردم‌شناسی مطرح بوده و نوع آداب و رسوم و فرهنگ مردم به نمایش گذاشته شده است.

فریبا با اشاره به سایر بناهای استان همدان که میزبان مسافران هستند، افزود: بناهایی مانند ارگ نوشیجان، آرامگاه باباطاهر، گنبد علویان، آرامگاه میررضی آرتیمانی نیز ازجمله بناهایی هستند که مورد توجه مسافران قرار دارند.

مسئول موزه‌ها و بناهای تاریخی استان همدان با بیان اینکه بیشترین بازدید از موزه‌های استان همدان به موزه بوعلی‌سینا تعلق دارد، گفت: در 6 ماهه نخست سال 185 هزار و 166 نفر گردشگر داخلی و خارجی از آرامگاه و موزه بوعلی‌سینا بازدید کرده‌اند.

وی در ادامه افزود: رتبه دوم به موزه هگمتانه با 78 هزار و 364 نفر بازدید‌کننده می‌رسد، رتبه سوم را هم موزه تاریخ و فرهنگ ملایر دارد و رتبه چهارم به حمام حاج‌آقا تراب نهاوند اختصاص پیدا می‌کند.

فریبا در پایان درخصوص میزان بازدید از اماکن تاریخی استان همدان نیز ابراز کرد: آرامگاه باباطاهر با تعداد 159 هزار و 326 بازدیدکننده، موزه هگمتانه با 87 هزار و 364 نفر و گنبد علویان با 19 هزار و 685 بازدیدکننده است و مجموعاً در 6 ماهه نخست سال 1402 تعداد 457 هزار و 724 نفر از موزه‌ها و اماکن تاریخی استان همدان بازدید کرده‌اند.

رئیس اسبق هیئت‌مدیره جامعه راهنمایان ایران‌گردی و جهان‌گردی نیز با بیان اینکه صرف داشتن موزه در هر کشور و شهری مفید است، اظهار کرد: یعنی موزه در جامعه هرچه بیشتر باشد، بهتر است؛ چراکه ما می‌توانیم انواع و اقسام موزه‌ها را داشته باشیم.

عباس پیرمرادیان با اشاره به اینکه من با توریست‌‎های آلمانی‌زبانم دفعات زیادی به همدان سفر کرده‌ام، افزود: آثار مشخص و معروفی در همدان وجود دارد و در موزه‌ها به نمایش گذاشته شده‌اند که در سفرنامه‌ها بیان شده است.

این مدرس حوزه گردشگری در ادامه توضیح داد: نظراتی که من به شما اعلام می‌کنم، براساس نظر تورلیدری است که فقط تورهای ورودی را برگزار می‌کند؛ یعنی فردی که فقط با توریست خارجی در ایران حضور دارد. صحبت‌های من از دید یک راهنمایی بوده که گردشگران خارجی را به داخل کشور می‌آورد.

این راهنمای آلمانی‌زبان با سابقه حوزه گردشگری افزود: در حالت کلی ما سه نوع راهنما داریم؛ یک راهنمایی که گردشگران خارجی را به کشور می‌آورد، دوم راهنمایی که ایرانیان را به مناطق گردشگری داخلی می‌برد و سوم راهنماهایی که ایرانیان را به خارج از کشور می‌برند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه همدان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران ازنظر تاریخ، تمدن و فرهنگ است اما به نظر من موزه‌های آن نتوانسته این قدمت و داشته‌ها را نشان دهد، گفت: بنابراین در ارتباط با بازدید گردشگر غیر داخلی نیز باید توجه و برنامه‌ریزی کرد که یک گروه توریستی خارجی در همدان چقدر وقت بگذارد.

پیرمرادیان با بیان اینکه موزه هگمتانه موزه خوبی است اما می‌توان آن را ازنظر محتویات غنی‌تر کرد، یادآور شد: مثلاً می‌توان یافته‌های باستان‌شناسی‌ مربوط به همدان را از سایر موزه‌ها مثل موزه آثار ملی ایران (که در آنجا درحال خاک خوردن هستند) به موزه همدان آورد و به نمایش گذاشت. در موزه‌های دیگر ایران آثاری از همدان وجود دارد که بهتر است در همدان به نمایش گذاشته شود تا وضعیت بهتری را شاهد باشیم.

وی در ادامه افزود: همدان به‌قدری یافته‌های تاریخی دارد که می‌تواند یک موزه را مملو از این آثار کند؛ خیلی از شهرها چنین ظرفیتی را ندارند.

این مدرس حوزه گردشگری درخصوص نمایش کوتاه‌مدت آثار فاخر در موزه‌ها گفت: چندسال پیش لوح حقوق بشر کوروش را از موزه لندن به موزه ملی ایران و باستان آوردند و به نمایش گذاشته شد؛ اما نقص این است که چون نمایش کوتاه‌مدت بود، آنچنان که باید اثر نداشت و تنها اثرش در همان زمان بود که کامل نیست.

وی با عنوان اینکه برای پیگیری امور مربوط به موزه‌ها به افراد کارشناس نیاز است تا برای این موضوع اهتمام داشته و به دنبال کار بروند، تأکید کرد: مثلاً باید یکی از مدیران میراث فرهنگی همدان دنبال کار برود، البته نباید تنها کار با نامه‌نگاری و برگزاری چند جلسه پیش برود؛ می‌بایست اقدام عملی برای آن انجام شود.

پیرمرادیان دیگر موضوع مهم برای جذابیت موزه را حضور افراد متناسب با مساحت آن برای توضیح درخصوص آثار دانست و گفت: البته باید به دکوراسیون، آرایش و چینش موزه نیز توجه کرد که خوشبختانه امروزه چینش موزه همدان نسبت به 25 سال پیش، بسیار بهبود یافته است.

رئیس اسبق هیئت‌مدیره جامعه راهنمایان ایران گردی و جهان‌گردی تأکید کرد: وضعیت ظاهر و چینش در موزه‌ها در کنار حضور راهنما و بروشورهایی به زبان‌های مختلف و فارسی (به زبان کشورهایی که گردشگران بیشتری از آن‌ها به ایران سفر می‌کنند)، تأثیر بسزایی در این خصوص دارد.

این مدرس حوزه گردشگری ابراز کرد: البته باید توجه داشت که در موضوع بروشور یا راهنمای مکتوب، بهتر است به زبان‌های فارسی و انگلیسی باشد و من با توجه به تجربه‌ چندین‌ساله خود، پیشنهاد می‌کنم بروشورها به زبان‌های آلمانی، ایتالیایی، فرانسوی، عربی، ژاپنی و چینی باشد؛ چراکه بیشترین توریست‌هایی که به ایران سفر می‌کنند، از این کشورها هستند.

پیرمرادیان با عنوان اینکه مثلاً درخصوص نوشتن به زبان چینی می‌توان از دانشجویان و اساتید چینی‌زبان کمک گرفت، افزود: امروزه توریست‌های چینی زیادی به ایران سفر می‌کنند و این موضوع باعث خوشحالی آن‌ها خواهد شد؛ البته در گذشته نیز سفیر چین در این خصوص از ایران خواسته بود تا مطالبی را به زبان چینی به گردشگران ارائه دهد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: بروشورها خیلی مهم هستند و من به‌عنوان یک راهنمای گردشگری از نزدیک می‌بینم که تا چه میزان باعث خوشحالی این توریست‌ها می‌شود و مورد استقبال آن‌ها قرار می‌گیرد.

با توجه به آنچه بیان شد، اهمیت موزه‌ها برای بیان تاریخ و هویت گذشته خیلی حائز اهمیت است و باید در حوزه گردشگری به این مهم توجه ویژه داشت تا بتوان هویت و تاریخ گذشته هر منطقه را پاس داشت و به دیگران معرفی کرد.

کشورهای مختلف موزه‌های بسیاری در حوزه‌های مختلف دارند که برای معرفی آن‌ها تبلیغات گسترده‌ای دارند و هرساله تعداد زیادی از افراد از سراسر جهان برای بازدید از این آثار به این کشورها سفر می‌کنند.

همدان یکی از شهرهایی است که به‌لحاظ قدمت و آثار تاریخی‌ای که از دوره‌های مختلف در آن کشف شده، می‌تواند در این خصوص فعالیت کرده و موفق باشد؛ اما همان‌گونه که بیان شد، وجود اشیای مختص به این استان که نشانه‌های زیست دوران‌های مختلف بشری را دارا است، می‌تواند در عرصه گردشگری مؤثر باشد که به اذعان افراد متخصص این حوزه برای بهبود وضعیت موزه‌ها، باید آثار مربوط به استان همدان به موزه‌های این شهر بازگردد.