تغییر اقلیم نام پدیده‌ای است که منجر به افزایش میانگین دمای زمین و اقیانوس‌ها شده‌ و به‌معنای گسترده‌تر شامل تغییرات بلندمدت در الگوی آب‌وهوای کره زمین است و بدون شک در زمان حاضر تغییر اقلیم جدی‌ترین چالش محیط زیست سراسر جهان محسوب می‌شود که سازگاری و مقابله با آن به چالش اصلی کشورها تبدیل شده است.

پدیده‌های بسیاری ازجمله افزایش گرمایش جهانی، افزایش توفان‌های گردوغبار، خشکی تالاب‌ها و رودخانه‌ها، کاهش پوشش گیاهی و به‌دنبال آن کاهش تنوع زیستی همه و همه ناشی از تغییر اقلیم است و این پدیده به‌ویژه در دهه‌های اخیر آسیب فراوانی را به محیط زیست جهان وارد کرده است.

 

مبارزه با تغییرات اقلیمی چند دهه‌ای است که در اولویت‌های جهان قرار گرفته و سازمان ملل متحد روز 24 اکتبر (2 آبان) را به‌عنوان روز جهانی مبارزه با تغییرات اقلیمی نام‌گذاری کرده است، این موضوع همواره مورد تأکید سازمان ملل متحد بوده و آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نیز در پیام خود در کنفرانس بین‌المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گردوغبار که در تهران برگزار شد، به جهانیان گفت: از رهبران جهان می‌خواهم که برای سازگاری با تغییر اقلیم متحد شوند.

 

رئیس مرکزملی هوا و تغییر اقلیم با بیان اینکه تغییر اقلیم را می‌توان در نتیجه فعالیت‌های انسانی دانست به تسنیم گفت: گازهای گلخانه‌ای که نقش مهمی در تغییرات اقلیمی دارند به‌صورت طبیعی در جو وجود دارند اما چیزی که باعث تشدید آن‌ها شده و آن‌ها را به یک مخاطره تبدیل کرده، فعالیت‌های انسانی است و در واقع انسان است که با دست بردن در طبیعت باعث تغییر در الگوهای پیش‌بینی‌شده جوی شده است.

 

داریوش گل‌علیزاده؛ با بیان اینکه عبارت سازگاری با تغییر اقلیم دقیق‌تر از استفاده از عبارت مبارزه با تغییرات اقلیمی است، اضافه کرد: در مسئله تغییر اقلیم دو موضوع مطرح است؛ یکی بحث کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای است که با این کار ضمن کاهش اثرات تغییر اقلیم از تشدید آن نیز جلوگیری می‌شود و این پدیده تا حدود زیادی مدیریت می‌شود، کنار این موضوع، ما با پیامدهای تغییر اقلیم ازجمله سیل‌، توفان‌های گردوغبار، خشک‌سالی و... روبه‌رو هستیم که برای مدیریت این پدیده‌ها باید افزایش سازگاری را با اثرات تغییر اقلیم و درنتیجه کاهش آسیب‌پذیری در مقابل این پدیده‌ها در پیش بگیریم.

 

**کشورهای توسعه‌یافته تولیدکننده 50درصد گازهای گلخانه‌ای

 

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم با اشاره به نقش کشورهای توسعه‌یافته در افزایش گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه تشدید تغییرات اقلیمی توضیح داد: بسیاری از کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته در دهه‌های اخیر صنعت خود را ارتقا داده و به توسعه اقتصادی رسیده‌اند. این کشورها که از نظر فناوری نیز پیشرفت چشمگیری داشته‌اند، اکنون با فشار به‌روی کشورهای درحال‌توسعه به‌دنبال این هستند که کاهش انتشار را انجام دهند چرا که خود به اهدافشان رسیدند.

 

گل‌علیزاده افزود: قرار بود که این کشورها برای کشورهای درحال‌توسعه نیز حمایت‌های مالی، ظرفیت‌سازی و انتقال فناوری را انجام بدهند تا کشورهای درحال‌توسعه نیز بتوانند در عین پیشرفت و متناسب‌سازی ظرفیت‌ها، کاهش انتشار و افزایش سازگاری با تغییرات اقلیمی را داشته باشند اما متأسفانه این اتفاق نیفتاده است. در بحث انتشار گازهای گلخانه‌ای کشورهای چین، آمریکا، هند و روسیه با فاصله زیادی از سایر کشورها مثل ایران قرار دارند و حدوداً بیش از 50 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای از این کشورهاست.

 

وی، ایران را از آسیب‌پذیرترین کشورها در مقابل اثرات تغییر اقلیم می‌داند و معتقد است که دلیل این آسیب‌پذیری قرار گرفتن ایران در پهنه‌های خشک و نیمه‌خشک است. پیامدهای این پدیده در کشور ما افزایش سیلاب‌ها به‌دلیل تغییر در زمان، مکان و شدت دوره بارش‌هاست.

 

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، با اشاره به نقش این سیلاب‌ها در فرسایش خاک و فرونشست زمین گفت: 94 درصد تولید غذای جهان وابسته به خاک است و با وجود مشهود بودن این موضوع متأسفانه خاک حاصل‌خیز ما به‌راحتی در حال از دست رفتن است. خاک ما توانایی جذب بارش‌ها را از دست می‌دهد و در نتیجه سیلاب‌ها نیز با قدرت بیشتری تخریب می‌کنند.

 

**فرونشست و فرسایش خاک قابل بازگشت نیستند

 

گل‌علیزاده اضافه کرد: کشور ما به‌دلیل برداشت بیش ازحد آب‌های زیرزمینی با موضوع فرسایش خاک و فرونشست زمین روبه‌روست که به‌نظر من دو چالش اصلی محیط زیست کشور هستند چرا که فرسایش خاک و فرونشست زمین به‌هیچ‌وجه قابل برگشت نیستند، ممکن است که ما با کنترل منابع انتشار بتوانیم آلودگی هوا را برگردانیم و روند آن را اصلاح کنیم اما زمانی که فرسایش خاک و فرونشست اتفاق می‌افتد دیگر قابل بازگشت نخواهد بود.

 

وی با اشاره به فرسایش خاک در بالادست رودخانه‌ها و تالاب‌های کشور تصریح کرد: رودخانه‌ها به‌مثابه خونی که در رگ‌های ما جاری است و از آن آزمایش می‌گیرند تا شرایط بدن را چک کنند، هستند و به‌عنوان یک شاخص اصلی برای ارزیابی عملکرد در اکوسیستم‌های بالادست به‌خوبی می‌توانند ایرادات را نشان دهند. زمانی که رودخانه‌های کشور ما همگی گل‌آلود و خشک شدند و کمتر رودخانه زلالی می‌بینیم، نشان می‌دهد که در بالادست، فرسایش خاک شدیدی اتفاق افتاده، پوشش گیاهی درحال نابودی است و ما شاهد زوال تنوع زیستی در کشور هستیم.

 

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم ادامه داد: وقتی پوشش گیاهی در زیستگاه‌های ما آسیب ببیند کنار آن حیات جانوری نیز آسیب می‌بیند.

 

**مساحت بیا‌بان‌های ایران به 14.5میلیون هکتار رسیده

 

گل‌علیزاده بیابان‌زایی را دیگر اثر تغییر اقلیم در کشور معرفی کرده گفت: ما الآن پدیده تخریب سرزمین را به‌دلیل بیابان‌زایی شاهد هستیم. سطح بیابان‌های ما در سال‌های اخیر افزایش یافته و الآن سطح اراضی تخریب‌شده کشور ما به نزدیک 14.5 میلیون هکتار رسیده است که همه آن‌ها کانون گردوغبار هستند. ما افزایش دوره‌های خشکسالی را نیز با توجه به پیامدهای تغییر اقلیم داریم.

 

وی با اشاره به کاهش منابع آب در دسترس به‌واسطه تغییر اقلیم توضیح داد: سطح تبخیر با توجه به افزایش دما بالاتر رفته است و در 70 سال اخیر یک و نیم درجه افزایش دما در کشور داشته‌ایم که این موضوع آب‌های سطحی ما را به‌راحتی تبخیر می‌کند و استفاده از آب شیرین در دسترس را به حداقل می‌رساند.

 

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم تأکید کرد: با وجود این شرایط می‌بینیم که هنوز در کشور تغییر رویکردی در جهت سازگاری با تغییر اقلیم در برنامه‌ها، سیاست‌ها وطرح‌های کلان کشور ایجاد نشده است. زیرساخت‌های کشور ما بابت تغییر اقلیم و پیامدهای آن آسیب می‌بیند و سازگاری با این پدیده باید از اولویت‌های کشور باشد.

 

**تغییر اقلیم باید در برنامه هفتم توسعه باشد

 

گل‌علیزاده ادامه داد: در همین راستا و به‌استناد بند هشت سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری که بحث توسعه اقتصاد سبز را در نظر دارد و در بند هفت آن هم به مدیریت تغییرات اقلیمی اشاره می‌کند، ما دو پیشنهاد را ارائه کرده‌ایم؛ یک پیشنهاد این است که سازمان حفاظت محیط زیست اقداماتی را در همکاری با دستگاه‌های ذی‌ربط در راستای افزایش سازگاری و تاب‌آوری کشور در مقابل تغییرات اقلیم، کاهش آسیب‌پذیری و برنامه جامع مدیریت تغییرات اقلیمی انجام دهند و این برنامه بتواند یک سند بالادست باشد.

 

وی خاطرنشان کرد: موضوع تغییر اقلیم همزمان از طریق مجلس نیز درحال پیگیری است، این موضوع در کمیسیون تلفیق نیز مورد تأیید قرار گرفته است و امیدواریم که در احکام برنامه هفتم توسعه نیز گنجانده شود، اگر هم به تصویب نرسد، ما پیشنهاد خود در دولت را داریم و پیگیری تغییر اقلیم مورد تأکید شخص رئیس جمهور نیز بوده است