امروزه به‌دلیل افزایش جمعیت، زباله‌های شهرها نیز افزایش یافته است. از آن گذشته رواج فرهنگ مصرف سبب شده در شهرهای بزرگی چون همدان سرانه تولید زباله به 810 گرم برای هر شهروند در روز برسد که 160 گرم بیشتر از میانگین کشوری است.

زباله‌های خانگی شامل پس‌مانده‌های مواد خوراکی، کاغذ، شیشه، فلزات، پلاستیک، پارچه و غیره می‌شود که بخش بزرگی از آن را پسماند‌های گیاهی و حیوانی مثل سبزی‌ها، پوست و ضایعات میوه، استخوان و ضایعات گوشت و مرغ و ماهی تشکیل می‌دهند که زباله تر به‌حساب می‌آید و در مقابل کاغذ و مقوا اعم از روزنامه، کتاب، دفتر و کاغذ بسته‌بندی نیز بخش بزرگ دیگری از زباله را تشکیل می‌دهد.

از سوی دیگر انواع پلاستیک، ظروف یک‌بار مصرف، اسباب بازی و قوطی‌های فلزی و شیشه‌ای نیز بخشی از زباله‌های منازل است.

تأمل‌برانگیزتر اینکه برای تولید هر تن کاغذ باید 15 اصله درخت تنومند قطع و برای تولید هر تن آلومینیوم چهار تن سنگ معدن و هفت تن زغال سنگ و قیر لازم است. برای تولید شیشه باید مقدار زیادی شن و ماسه از زمین استخراج شود این در حالی است که عمل حفاری و استخراج، منظره زشتی به محل معدن می‌دهد و علاوه بر آن مقدار زیادی سوخت و آب نیز مصرف می‌شود. این‌ها تنها آسیب‌هایی نیست که در بحث تولید زباله به محیط زیست به لحاظ پوپ گیاهی، استفاده منابع ملی و نیز تغییرات زمین‌شناسی وارد می‌شود، در نظر بگیرید که انباشت این زباله‌ها در درازمدت خود چه آسیب‌هایی را به‌دنبال خواهد داشت.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این خصوص با آوات احمدی؛ دانش‌آموخته دکتری مهندسی محیط زیست و سهیلا براتی؛ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

این دانش‌آموخته دکتری محیط زیست با تأکید بر اینکه امروزه دفن بهداشتی رایج‌ترین رویکرد برای حذف زباله‌های جامد شهری است، اما یک عیب عمده آن تولید شیرابه‌های به‌شدت آلوده است گفت: شیرابه محل دفن زباله حاوی غلظت بالای COD و BOD بوده و عموماً از مواد نامطلوب مانند آلاینده‌های آلی و معدنی، مواد زائد خطرناک و فلزات سنگین تشکیل شده که باید قبل از تخلیه در محیط به طور مناسب تصفیه شوند. به طور کلی، ویژگی‌های شیرابه از عوامل تعیین‌کننده ضروری برای انتخاب فناوری‌های تصفیه مناسب هستند.

آوات احمدی با اشاره به اینکه هر تن زباله روزانه از خود به مقدار بسیار بالایی شیرابه تولید می‌کند که حاوی مواد و عناصر سمی است اظهار کرد: این امر فارغ از آلودگی هوایی است که این زباله و شیرابه در اثر انتشار گازهای شیمیایی در حجم بسیار بالا و به‌ویژه گاز گلخانه‌ای دی‌اکسید کربن ایجاد می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه شیرابه تأثیر خطرناکی روی آب و خاک دارد و محل‌های دفن آن‌ها هر روز گسترش می‌یابند و امروز به لحاظ محیط زیستی به معضل و بحران بدل شده‌اند، اذعان کرد: اگر تولید زباله به همین ترتیب ادامه داشته باشد، مدت زیادی طول نخواهد کشید که تمام اراضی اطراف شهرها پر از زباله شده و محلی برای دفن آن‌ها باقی نخواهد ماند.

این کارشناس محیط زیست با ابراز اینکه امروزه زباله‌ها عامل بزرگ‌ترین مشکلات زیست‌محیطی هستند، تشریح کرد: مسئله این است که گرچه سایت‌ها مجهز به مخازن شیرابه شده‌اند اما هنوز از فناوری لازم در جهت خالص‌سازی برخوردار نبوده و حتی در بسیاری از موارد بعد از چند ماه این فناوری از در سایت‌ها از کار افتاده و شرایط به حالت پیشین خود بازمی‌گردد.

احمدی با اشاره به اینکه این معضل زیست‌محیطی در پوشش گیاهی و حیات وحش نیز بی‌تأثیر نیست اذعان کرد: اگر امروز سری به سایت دفع زباله شهرتان بزنید خواهد دید که تا کیلومترها در اطراف این اراضی، هیچ گونه گیاهی رشد نکرده و در مواردی بنا به رسوخ شیرابه به آب‌های زیرزمینی آن منطقه، شاهد از بین رفتن گونه‌های گیاهی بومی و در مقابل سر برآوردن گونه‌های مهاجم هستیم.

وی با تأکید بر اینکه در پی آلودگی خاک و آب منطقه به عناصر سمی از طریق شیرابه، بسیاری از اراضی به لحاظ کشت و زرع از حیز انتفاع خارج می‌شوند، اذعان کرد: این آلودگی تهدیدی برای گونه‌های جانوری است زیرا در پی انباشت زباله گونه‌هایی همچون سگ ولگرد در این گونه مناطق رو به ازدیاد می‌رود و می‌تواند تهدیدی برای سلامت انسان باشد زیرا گاز‌های متصاعدشده از این زباله‌ها در بلندمدت آسیب روانی و جسمانی افراد را در پی خواهد داشت.

این کارشنای حوزه محیط زیست با تأکید بر اینکه همان اندازه که ترکیبات زباله‌ها گوناگون و متنوع هستند خطرات ناشی از مواد تشکیل‌دهنده آن نیز متفاوت است اذعان کرد: زباله نه‌فقط با آلوده کردن خاک، آب و هوا خسارات زیادی به بار می‌آورد بلکه باعث بیماری، تعفن و زشتی محیط زیست نیز می‌شود.

احمدی با اشاره به اینکه زباله‌های خانگی به علت تعفن و تجزیه سریع، در هوای گرم موجب تکثیر بسیاری از میکروب‌ها و رشد و نمو حشرات می‌شوند اذعان کرد: انتشار آن‌ها در محیط و یا تلنبار شدن در حواشی شهرها، محیط مناسبی برای تکثیر، رشد و نمو حشرات، جوندگان و دیگر موجودات موذی به‌وجود می‌آورد که آلودگی محیط و انتشار بیماری‌های مختلف را در پی دارد.

در ادامه دیگر کارشناس محیط زیست با بیان اینکه برای دفن زباله‌های شهری زمین‌هایی که انتخاب می‌شوند باید طبق یک سری اصول انتخاب شوند گفت: زمین مورد نظر باید به دور از مناطق مسکونی بوده و علاوه بر شیب مناسب، باید فاصله معینی از منابع آبی داشته باشد.

سهیلا براتی با تأکید بر اینکه متأسفانه در حال حاضر حتی به لحاظ انباشت زباله در ساعتی از شبانه‌روز در محیط و معابر شهری شاهد ایجاد شیرابه و جاری شدن آن از باکس‌های فلزی هستیم که به لحاظ محیط زیستی در ساختار با مشکل مواجه‌اند اذعان کرد: مسئله این است که تفکیک از مبدأ صورت نمی‌گیرد بنابراین زباله تر و خشک در کنار یکدیگر نتیجه‌ای جز انتشار گازهایی با بوی متعفن را نخواهد داشت.

وی با تأکید بر اینکه امروز در معابر شهری انباشت زباله در باکس‌ها، زیبایی منظر شهری را به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های زیستی دچار مخاطره کرده اذعان کرد: مسئله این است که این امر خود مخاطرات روانی را نیز برای شهروندان ساکن در اطراف این مخازن را نیز به‌دنبال خواهد داشت.

وی با تأکید بر اینکه جاری شدن شیرابه از این مخازن به لحاظ نظافت شهری نیز محیط زندگی شهروندان را با چالش محیط زیستی روبه‌رو کرده، خاطرنشان کرد: در بسیاری از موارد محل مناسبی برای جمع‌آوری زباله‌های خانگی در سطح محلات پیش‌بینی نشده و خانواده‌ها زباله‌های خود را در کنار خیابان یا کنار جوی‌های آب رها می‌کنند، فاصله زمانی تا جمع‌آوری آن‌ها توسط شهرداری باعث می‌شود شیرابه‌ها بوی نامطبوعی را در آن محل ایجاد کنند، این آلودگی می‌تواند زمینه بروز انواع بیماری‌ها شده و سلامت افراد را به خطر بیندازد.

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه انتخاب زمین مناسب برای دفن زباله‌های شهری، مهم‌ترین عمل در دفن بهداشتی محسوب می‌شود که باید با دقت کافی و همکاری ادارات و مؤسساتی چون حفاظت محیط زیست، بهداشت محیط، سازمان آب منطقه‌ای، منابع طبیعی و با تشریک مساعی شهرداری‌ها انجام شود اذعان کرد: البته در این بین در بستر کاهش تولید زباله و تفکیک آن موضوع اصلی به فرهنگ‌سازی بازمی‌گردد که متأسفانه در این زمینه با نواقص بسیاری روبه‌رو هستیم.