اگر بخواهیم درمورد رابطه کتابخوانی و وضعیت سلامت روان افراد صحبت کنیم ابتدا لازم است که تعریف کوتاهی از سلامت روان داشته باشیم که طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، وضعیت سلامت روان یک حالتی از رفاه است که فرد می‌تواند توانایی‌های بالقوه خود را بشناسد و بداند که چگونه باید با استرس و اضطراب هایش کنار بیاید و بتواند به عنوان یک فرد موثر، هم در زمینه زندگی شخصی و هم در حیطه شغلی اش در جامعه فعالیت کند.

شیما وفا درمورد تأثیر زیاد کتاب روی سلامت روان افراد بیان کرد: با توجه به این که ضرورت سلامت روان برای افراد و جامعه ما از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است باید به این نکته توجه کرد که یک سری از فعالیت‌ها باعث بهتر شدن سلامت روان ما می‌شوند که از آن جمله می‌توان به خودمراقبتی، تنظیم کردن خواب، داشتن تفریحات لازم، بررسی عملکرد‌ها و... اشاره کرد و یکی از فعالیت‌هایی که علاوه بر این موارد بسیار مهم است موضوع کتابخوانی است. چرا مطالعه کتاب مهم است و چه تأثیری می‌تواند روی سلامت ما داشته باشد؟

 

وی تصریح کرد: تحقیقات و مسائل روزمره‌ای که با آن‌ها روبرو هستیم نشان می‌دهند افسردگی و نبود سلامت روان مسائلی هستند که پیش از این، صرفاً افراد بزرگسال را به خود درگیر می‌کردند، اما در حال حاضر، شرایط به گونه‌ای پیش رفته است که این مشکلات در سن‌های پایین‌تر هم وجود دارند؛ به طوری که حتی نوجوانان از افسردگی و نبود سلامت روان رنج می‌برند و درگیر آن‌ها شده اند. در نتیجه، با توجه به این که سلامت روان نوجوانان هم، خدشه دار شده و در میان این گروه سنی، افسردگی و اضطراب افزایش پیدا کرده است محققان به بررسی‌های مختلفی در این خصوص پرداختند تا متوجه شوند چه مواردی می‌توانند به برطرف شدن این مشکلات کمک کنند که در بخشی از این تحقیقات به این نتیجه رسیدند بچه‌هایی که کتاب می‌خوانند از رشد عاطفی و زبانی بهتری برخوردار هستند و می‌توانند احساسات خود را به خوبی بیان کرده و به دیگران منتقل کنند.

 

این روانشناس مطرح کرد: بررسی‌ها نشان داده است بچه‌هایی که مطالعه می‌کنند اعتماد به نفس و آگاهی بالاتری دارند و دلیلش این است که مطالعه باعث می‌شود سطح آگاهی بچه‌ها و دایره لغات و دانش آن‌ها افزایش پیدا کند و در مقایسه با دیگران از اعتماد به نفس بالاتری برخوردار باشند و راحت‌تر بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند. از طرف دیگر، تحقیقات نشان می‌دهند که تقویت رفتار‌های مثبت بچه‌ها به صورت مستقیم نمی‌تواند خیلی موثر باشد. یعنی این که اگر ما بخواهیم به بچه‌ای پند و اندرز دهیم و او را به انجام دادن یک کار مثبت تشویق کنیم این روش خیلی به صورت مستقیم نمی‌تواند تأثیرگذار باشد. بنابراین، بهتر است ما الگو‌های مناسبی که در کتاب‌ها وجود دارند را از طریق شخصیت پردازی‌هایی که اتفاق می‌افتند به بچه‌ها ارائه دهیم. درواقع، با خواندن کتاب آن‌ها می‌توانند با شخصیت پردازی‌ها الگو‌های مناسبی را انتخاب کنند و از آن‌ها چه در قالب داستان و چه در قالب شعر پیروی کرده و الگوبرداری کنند.

 

وفا گفت: استفاده از کتاب درمانی یا به کار گرفتن کتاب در درمان افراد در قرن 13 میلادی اتفاق افتاد. بنابراین، از آن زمان تاکنون، تحقیقات زیادی برای استفاده از کتاب در درمان بیماری‌های روانی انجام شده است و نشان می‌دهد کتاب در تاب آوری افراد یعنی این که چطور بتوانند شرایط سخت زندگی را تحمل کنند و کم نیاورند و آن را به بهترین شکل ممکن مدیریت کنند بسیار مفید و اثرگذار است. علاوه بر این، تحقیقات نشان داده اند استفاده از کتاب و کتابخوانی روی تمرکز حواس افراد و توانایی تحلیل کردن مسائل مختلف و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها بسیار موثر است.

 

این روانشناس ادامه داد: مسئله دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که مطالعه کتاب حتی روی عملکرد مغز و تقویت فکر ما تأثیرگذار است و در واقع، بین سلول‌های عصبی ما یک سری اتصالات وجود دارد که هرقدر با محرک‌های آموزشی بیشتری مثل کتاب خواندن روبرو شویم تعداد این اتصالات سلول‌های عصبی بالاتر می‌روند و عملکرد مغزی را بهتر می‌کنند و فرد برای یادگیری مستعدتر می‌شود و توان او برای آموختن افزایش پیدا می‌کند.

 

وفا تصریح کرد: اگر بخواهیم مباحث روانی را درنظر بگیریم باید بگوییم محیط زندگی ما مدام در حال تغییر است و برای این که بخواهیم با محیط مان سازگار شویم نیاز داریم شناخت بهتری از محیط مان داشته و سطح بالاتری از تفکر را داشته باشیم و همه این موارد از راه مطالعه کردن اتفاق می‌افتند و پژوهش‌های زیادی نشان داده اند کتاب خواندن هدفمند مثل کتاب‌هایی که الگو‌های مفیدی در زندگی ما هستند و درواقع، به عنوان الگو‌های فعال محسوب می‌شوند کمک می‌کنند تا بتوانیم مسائل و مشکلاتمان را بهتر مدیریت کنیم و در نتیجه، باعث بهبود وضعیت افسردگی و اضطراب ما می‌شوند و همچنین، خواندن کتاب‌های داستانی باعث می‌شود که افراد بتوانند با شخصیت‌های داستان ارتباط عاطفی و احساسی برقرار کنند. بنابراین، کتاب خواندن حس همدلی را در افراد بالا می‌برد و کمک می‌کند که ما با شناسایی افکار و احساسات خودمان و دیگران راحت‌تر بتوانیم مشکلاتمان را حل کنیم و این موضوع می‌تواند به اصلاح نگرش‌ها و تغییر رفتار ما کمک کند.

 

وی با اشاره به تأثیر مطالعه کتاب‌های مفید روی رفتار کودکان و نوجوانان گفت: کتاب‌های داستانی و کتاب‌هایی که الگوپروری می‌کنند به عنوان ابزاری هستند که می‌توانند در جهت تغییردهی رفتار‌های کودکان و نوجوانان نیز، موثر باشند و یک سری مهارت‌هایی مثل همدلی و همکاری و ابراز وجود و خویشتن داری را در آن‌ها افزایش دهند و در نتیجه، باعث می‌شوند که تعاملاتشان با دیگران و فعالیت‌های گروهی شان بهتر شود و به خوبی بتوانند دوست پیدا کرده و به دیگران کمک کنند و این موارد در چنین افرادی پُررنگ‌تر شوند و نقش فعالی را داشته باشند.

 

این روانشناس یادآور شد: با توجه به مسائلی که مطرح شد و پژوهش‌های انجام شده، همگی نشان می‌دهند مطالعه کتاب و قصه خوانی در دوران کودکی و نوجوانی می‌تواند خیلی از مشکلات روحی و رفتاری در سنین بزرگسالی را کاهش دهد. بنابراین، ما به عنوان افرادی که چه در نقش مربی وچه در نقش والد و الگویی برای بچه‌ها هستیم، می‌توانیم از خودمان برای خواندن کتاب شروع کنیم تا یک الگوی موثر برای فرزندانمان هم در دوران کودکی و هم در دوران نوجوانی باشیم و اگر این عادت خوب را در بچه هایمان ایجاد کنیم، می‌توانیم به سلامت روان و رشد فکری آن‌ها کمک زیادی کنیم و در نتیجه، این موضوع باعث بهبود کیفیت زندگی ما نیز، می‌شود. بنابراین، با توجه به نتایج تحقیقات و پژوهش‌هایی که انجام شده است لزوم کتاب خواندن برای کودک و نوجوان بسیار مهم است و می‌توانیم این موضوع مهم را از دوران کودکی و نوجوانی به بچه‌ها آموزش دهیم تا در سنین بالاتر از سلامت روان بهتری برخوردار باشند و به بیماری‌های روانی کمتری دچار شوند.