آمار گندم مورد نیاز سالانه پخت نان در نانوایی‌های سنتی از لواش و تافتون تا بربری و سنگک بین 11 تا 12 میلیون تن است. عمده مصرف گندم کشور برای نانوایی‌ها بوده که اگر مصرف درست باشد این عدد به 8.5 تا 9 میلیون تن کاهش می‌یابد. کیفیت پایین نان در کشور سبب شده تا دورریز آن‌ها بالا باشد.

خشک‌سالی و عدم توجه به توانمندسازی خاک عناصر آلی خاک را کاهش داده و استفاده بی‌رویه از انواع آفت کش‌ها و کودهای شیمیایی درصد شوری خاک‌های کشاورزی کشور را افزایش داده است. به گفته سرپرست دفتر امور خاک بخش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی بین پنج تا 6 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی به درجه‌های مختلف شوری مبتلا هستند.

**آمار تولید گندم

گندم در بین کالاهای اساسی جز محصولات راهبردی و مهم‌ترین اقلام بوده که نرخ خرید تضمینی آن مبنای قیمت‌گذاری سایر اقلام است.

سال زراعی 1392-1390 تولید گندم در کشور هشت میلیون و 933 هزار تن بوده که از این میزان چهار میلیون و 79 هزار تن خرید تضمینی شد. این عدد در سال زراعی 1392-1393 به 10 میلیون و 579 هزار تن رسید که 6 میلیون و 716 تن از سوی دولت خریداری گردید. سال زراعی 1394-1393 رشد تولید گندم در کشور ادامه داشت و میزان کشت آن به 11 میلیون و 522 هزار تن رسید. دولت از این میزان فقط هشت میلیون و 82 هزار تن خرید تضمینی داشت. سال زراعی 1395-1394 کشت گندم با رشد حدود 27 درصدی به 14 میلیون و 592 هزار تن رسید که از این عدد 11 میلیون و 521 هزار تن خرید تضمینی شد.

در ادامه با وجود اینکه بارندگی کاهش چشمگیری نداشت اما تولید گندم در سال زراعی 1396-1395 به 12 میلیون و 400 هزار تن رسید که دولت هشت میلیون و 871 هزار تن را خریداری کرد. سال زراعی 1397-1396 تولید گندم نسبت به سال قبل آن رشد کمی داشت و به 13 میلیون و 300 هزار تن رسید که که 9 میلیون و 465 هزار تن از سوی دولت خریداری شد. سال زراعی 1398-1397 هم آمار تولید به 13 میلیون و 715 هزار تن رسید که هفت میلیون و 716 هزار تن خرید تضمینی شد. سال زراعی 1399-1398 تولید با افت کمی 13 میلیون و 540 هزار تن بود که هشت میلیون و 500 هزار تن خرید تضمینی شد.

در حالی که سال گذشته پیش‌بینی شده بود میزان خرید تضمینی گندم سال زراعی 1402-1401 حدود هشت میلیون تن باشد زیرا تولید در سال زراعی 1401-1400 حدود پنج میلیون تن بود آمار خرید تضمینی گندم از سوی دولت به 10 میلیون و 357 هزار تن رسید. این غافلگیری سبب شد تا اعتبارهای لازم در بودجه امسال پیش‌بینی نشود و مطالبات گندم‌کاران با تأخیر انجام و در نهایت 30 مهر تسویه شد.

*پیش‌بینی تولید گندم

با رصد یک دهه تولید گندم در کشور باید دید سال آینده پیش‌بینی می‌شود میزان کشت گندم چقدر خواهد بود؟

مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی حداقل تولید را 14 میلیون تن دانست که وزارتخانه در حال برنامه‌ریزی برای آن است.

سهراب سهرابی اظهار کرد: برای سال زراعی 1402-1403 کشت 5.9 میلیون هکتار گندم آبی و دیم هدف‌گذاری شده که از این سطح یک میلیون و 900 هزار هکتار مربوط به کشت آبی و چهار میلیون هکتار کشت در اراضی دیم است.

گفتنی است، عملیات کشت گندم در اقلیم‌های سرد و در استان‌هایی مانند آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، قزوین، کردستان، مرکزی، خراسان شمالی، همدان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد، خراسان رضوی و … زودتر از سایر استان‌ها آغاز می‌شود و تا پایان آذر سایر استان‌ها هم کشت گندم را آغاز می‌کنند.

به گفته مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی برای کشت سال زراعی جاری بیش از 450 هزار تن بذور اصلاح شده برچسب‌دار گندم تهیه و تدارک دیده شده و عملیات بوجاری و ضدعفونی بذور انجام شده است.

سهرابی تولید بذور گندم را از مهم‌ترین پروژه‌های معاونت امور زراعت دانست که برنامه تولید بیش از 500 هزار تن بذور گندم از ارقام آبی و دیم برای سال آینده را در دستور کار دارد.

تغذیه متعادل مصرف کودهای شیمیایی، توسعه کشت‌های مکانیزه، توسعه روش‌های نوین آبیاری قطره‌ای، آموزش کشاورزان و کارشناسان، ارزیابی کیفیت گندم تولیدی، آزمون خاک و… از مهم‌ترین پروژه‌ها در حوزه تولید گندم است.

*تناقض آماری

در حالی که مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی از برنامه‌ریزی برای کشت 14 میلیون تن گندم در کشور خبر داده بود، معاون امور زراعت وزارتخانه از پیش‌بینی تولید 11.5 میلیون تن گندم در سال آینده می‌گوید. علیرضا مهاجر اظهار امیدواری کرده با تدابیر مناسب کشور به خودکفایی نسبی در تولید گندم دست یابد.

**پیش‌بینی وزیر جهاد کشاورزی چیست؟

وزیر جهاد کشاورزی در آیین آغاز سال زراعی جدید (1403_1402) و چهارمین سال اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها با بیان اینکه تأمین امنیت غذایی و تأمین غذای سالم باید برای مردم محقق شود، گفت، خودکفایی 100 درصدی در پنج محصول راهبردی گندم، برنج، جو، پنبه و شکر پیگیری می‌شود. همچنین فاصله برداشت بین استان‌ها باید کاهش پیدا کند زیرا در برخی استان‌ها عملکرد کشت گندم، برداشت 11 تا 12 تن بوده و در استان دیگر این عدد به 1.5 تا دو تن می‌رسد؛ این مسئله ممکن نیست مگر با کشاورزی دانش‌بنیان.

ایران 18 میلیون زمین قابل کشت داریم که فقط 6 درصد آن مربوط به کلاس یک و دو است که ضمن حفظ کاربری باید بهره‌وری را در این اراضی افزایش داد.

وزیر جهاد کشاورزی عنوان کرده، انتظار است در سال زراعی جدید (1402-1403) برداشت محصولات ازجمله گندم روند افزایشی داشته باشد و با توجه به پیش بینی‌های انجام شده امسال بارندگی وضعیت بهتری داشته و وزارت جهاد کشاورزی نیز با تأمین به‌هنگام نهاده‌های کشاورزی به‌دنبال افزایش خودکفایی است.

*سخن پایانی

سال گذشته ایران رتبه سیزدهم را در تولید گندم داشت که سال جاری با رشد تولید به جایگاه دوازدهم پس از چین، اتحادیه اروپا، هند، روسیه، کانادا، پاکستان، استرالیا، اوکراین، ترکیه، آرژانتین و انگلستان دست یافته است. بیشترین گندم تولیدی مربوط به چین با تولید 137 میلیون تن بوده و تولید گندم انگلستان 14 میلیون و 300 هزار تن و ایران نیز حدود 14 میلیون تن بود که از این مقدار 10 میلیون و 357 هزار تن از سوی دولت خریداری شد.