پژوهشگر و مؤسس رشته فلسفه علم گفت: چند توصیه به پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی دارم که بزرگترین دغدغه ام محسوب می‌شود. در این زمان مسأله فرهنگ حاکم بر محیطمان بسیار مهم است. خدمت وزیر علوم جناب آقای زلفی گل گفتم وضعیت اخلاقی در دانشگاه‌ها خوب نیست. ایشان نیز گفتند در جامعه هم خوب نیست. مقوله فرهنگ بعد از انقلاب مورد غفلت واقع شد درحالیکه فرهنگ، نقش اساسی در اقتصاد و سیاسی ایفا می‌کند. مسائل فرهنگی در زمان انتخابات در صحبت هیچکدام از کاندیداها مطرح نشد.

وی با بیان اینکه هشت سال پیش نامه‌ای خطاب به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی داده است، گفت: زمانی که تمدن اسلامی آغاز شد تفکر حاکم بر تمدن اسلامی جهان بینی اسلامی بود و همه مفروضات منطبق بر اسلام بود. کتاب کوچکی در کمبریج خریدم که مکاتباتی با اسقف بود. در یکی از نامه‌های این کتاب مکاتبات با نیوتن بود که سر نخ علم جدید به حساب می‌آمد. در این نامه می‌گوید امیدوارم این کتاب باعث نزدیکی بندگان به خدا باشد. تفکر در آن عصر چنین بود. اما در عرض دویست سال با حاکمیت پوزیتیویسم بر غرب این مساله از بین رفت.

استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه برای پاسخ به سوالات مهم بشر باید سراغ فلسفه و متافیزیک و دین رفت، ادامه داد: این سوالات که چطور ما می‌توانیم جهان را بفهمیم و با زبان ریاضی بیان کنیم، چرا این قوانین فعلی بر جهان حاکم است و چرا قوانین دیگر بر جهان حکومت نمی‌کند، پاسخ این سوالات را علم نمی‌تواند بیان کند. جواب این سوالات را بسیاری از اساتید علوم امروز تنها کار دین می‌دانند. کانت در ادله فلسفی استدلال خدا را رد می‌کرد اما بخاطر اخلاق به خدا برگشت. اینها مواردی است که مورد غفلت در تمام دانشگاه‌های ما قرار گرفته و در آنجا مطرح نیست.

***هیچ نظریه‌ای یگانه نیست

گلشنی بیان کرد: مسأله دیگر این است که بر قواعد و اصول علوم بسیاری، مواردی حاکم است اما آنها را دانشجویان نمی‌دانند و کور کورانه نظریه‌ای را قبول می‌کنند. هیچ نظریه‌ای یگانه نیست. یک زمانی می‌گفتند حرف‌هایی درباره دنیای اتمی می‌گفتند اما همان وقت انیشتین به آنها تاخت ولی به حرف انیشتین گوش ندادند سی سال بعد یک فیزیکدان آمریکایی تمام نظریه‌های را توضیح می‌دهد. علت را نیافتن، دلیل بر نبودن نیست. بنابراین تنها یک تئوری وجود ندارد و بدون استثنا مفروضات متافیزیکی دیگری بر نظریات مختلف حاکم است. این تحولات که حاصل شد کم کم رفتند دنبال چیزی که همه سوالات را جواب بدهد و جهان بینی‌ای که بتواند همه پرسش‌ها را پاسخ دهد. در همین زمان بزرگترین کیهان شناس گفت باید چتر الهی بالای علم باشد تا بتوان برخی موضوعات را درک کرد.

وی اظهار کرد: تمدن جدید دنبال قدرت و ثروت است و می‌خواهد نقاط غیر از این دو مقوله را نابود کند و برایش مهم نیست. در محیط امروز باید دید چه چیزی حاکم است باید از دانشجویان پرسید برای چه هدفی درس می‌خوانند در جمعی از اساتید که این موضوع را مطرح کردم اساتید خندیدند و گفتند زمانی که از دانشجویان این امر را می‌پرسیم به دنبال این هستند که در دانشگاهی درس بخوانند که بتوانند در آینده پذیرش از دانشگاه‌های آمریکا و اروپا بگیرند. این نشان می‌دهد وضعیت فکری و فرهنگی خراب است، حتی عده‌ای از دانش‌آموز در کنکور شرکت نکردند تا از ابتدا مهاجرت کنند.

***خصوصیات‬ رشد و پیشرفت در تمدن اسلامی

گلشنی با ارائه پیشنهاداتی گفت: یکی از چیزهایی که غفلت شده آشنایی محیط ما با تمدن اسلامی است. محیط جامعه ما سعدی و ابوریحان را نمی‌شناسد. ما در زمانی که در دبیرستان بودیم مقداری گلستان خوانده بودیم. به نظر من شناخت تمدن اسلامی خیلی مهم است. جرج سارتن یکی از مورخین تاریخ علم است که در کتابی می‌گوید مسلمانان در علم خیلی اثر داشتند. می‌گوید اگر می‌خواهیم دلیل شکوفایی تمدن اسلامی را بدانیم باید قرآن را دارای نقش محوری بدانیم. ولی در داخل و حال حاضر محیط علمی ما اصلاً از قرآن اثری نیست.

این فیزیک‌دان و نظریه‌پرداز ایرانی آشنایی با تمدن اسلامی را دارای خصوصیاتی دانست و گفت: این خصوصیات باعث رشد جامعه اسلامی شدند. که منبع بسیار مهم الهامشان از قرآن بود. آنها از هر منبع علم را کسب می‌کردند و به همین دلیل کتاب‌های یونانی ترجمه شد و هر کتابی که علم آنها را بالا می‌برد مطالعه و ترجمه می‌کردند. امروزه تحمل آرای دیگران در فضای علمی ما نیست. این امر در زمان تمدن اسلامی قرون گذشته بسیار مهم بود. پرهیز از تقلید کورکورانه نیز یکی دیگر از خصوصیات رشد و شکوفایی تمدن اسلامی بود. ملاصدرا از ابن سینا یک جمله می‌گوید مبنی بر اینکه: «هر کس بدون دلیل حرفی را بپذیرد از انسانیت به دور است.» در حالی که در غرب وقتی نظریه کوانتوم آمد همه کورکورانه باور می‌کردند.

وی با اعلام اینکه رهبر معظم انقلاب بر نوآوری در علم و رفع نیازهای کشور تاکید داشتند در حالی که کمترین کارها در این دو امر صورت گرفته است.

عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: از دیگر خصوصیات تمدن اسلامی این بود که علمای اسلامی دنبال حقیقت‌جویی و سخت‌کوشی بودند و این موارد باید در محیط درس تاکید شود. چرا ابن سینا از خوارزم به ایران آمد، حتی مسافرت‌های شهید ثانی را باید مطالعه کنیم.

وی افزود: بزرگداشت علما هم نکته دیگری از خصوصیات تمدن اسلامی است. آنقدر که ورزشکاران مورد تجلیل و تقدیر قرار می‌گیرند علما مورد توجه قرار نمی‌گیرند. جامعیت علم اسلامی از دیگر خصوصیات تمدن اسلامی است. تا زمانی تمام علوم یک جا درس داده می‌شد اما از آن زمان فلسفه و دیگر علوم جدا شدند. به علوم باید توجه شود ولی نه به مدل امروز. در غرب به فلسفه در دانشکده‌های فیزیک توجه دارند اما در یک دانشگاه ما به فلسفه توهین می‌شود. در غرب در این خصیصه تحول صورت گرفته و «علوم انسانیِ پزشکی» راه افتاده است، فلسفه فیزیک تأسیس شده است ولی در ایران به این موضوعات اهمیت داده نمی‌شود. این پژوهشگاه باید در شناساندن بزرگان تمدن اسلامی کار کند.

گلشنی در پایان گفت: تقویت هویت دینی و ملی از دیگر موارد مهم خصوصیت تمدن اسلامی است که بسیار ضعیف است. در آمریکا که دانشجویان ایرانی و چینی را می‌دیدم بسیار متفاوت بودند. جهان بینی اسلامی و تفکر اصیل اسلامی باید شناسانده شود. این چیزها را نمی‌شد با زور تزریق کرد بلکه با فرهنگ خوب منتقل می‌شود. حجاب را در مالزی با فرهنگ خوب جا انداختند. با فرهنگ می‌توان این کارها را انجام داد. باید جاذبه ایجاد کرد. نسل جدیدی که تربیت می‌شوند متوجه تفکر اسلامی نیستند و تنها چیزی که آینده ما را تأمین می‌کند اصلاح فرهنگ است.