سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی مهوش : 18 بهمن‌ماه سال 1393 هم‌زمان با ششمین روز از دهه فجر پارکینگ طبقاتی آقاجانی‌بیگ با حضور استاندار همدان، فرماندار و جمعی از مسئولان وقت این شهرستان کلنگ‌زنی شد.

شهردار وقت همدان در این مراسم با بیان اینکه پروژه مذکور در هشت طبقه ساخته خواهد شد، اظهار کرد که کار مطالعاتی این طرح انجام و مشاور خوبی برای آن انتخاب شده است.

سیدمصطفی رسولی با بیان اینکه کار مطالعاتی فاز نخست پروژه پارکینگ طبقاتی انجام شده و کار مطالعاتی فاز دوم پروژه در دست اقدام است، بیان کرد که پارکینگ طبقاتی آقاجانی‌بیگ همدان در 24 هزار و 500 متر مربع زیر بنا ساخته خواهد شد.

وی با بیان اینکه 40 میلیارد ریال برای ساخت این پروژه هزینه خواهد شد، ابراز کرد که 20 میلیارد ریال آورده شهرداری و 20 میلیارد ریال آورده بخش خصوصی است.

شهردار همدان با بیان اینکه طبقه همکف تجاری و طبقات منفی یک و منفی دو پارکینگ است، عنوان کرد که در پنچ طبقه بالا نیز پارکینگ ساخته می‌شود.

رسولی با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود این پروژه تا دو سال آینده به بهره برداری برسد، بیان کرد: برای این مجتمع اداری- تجاری فضای سبز نیز درنظر گرفته شده است.

حال با گذشت تقریباً 10 سال از کلنگ‌زنی این پروژه، نه‌تنها شاهد بهره‌برداری از آن نیستیم، بلکه این پروژه عمرانی که در یکی از محله‌های قدیمی همدان و در رینگ نخست شهر قرار گرفته، همچنان گرفتار عملیات عمرانی افتان و خیزان است و می‌رود تا بار دیگر وعده‌های سر خرمن مسئولان در اجرای پروژه‌ها طی کمترین زمان ممکن را به‌وضوح به تصویر بکشد! حال آنکه این پروژه که در دل شهر و به‌نوعی منطقه‌ای مسکونی قرار گرفته، این‌روزها مشکلاتی را برای ساکنان محله آقاجانی‌بیگ همدان ایجاد کرده؛ حال آنکه انتظار می‌رفت مسئولان شهری که همواره رعایت حقوق شهروندی را در اولویت برنامه‌های خود اعلام می‌کنند، اجرای این پروژه را سرعت دهند. اما روند 10 سال برای یک پروژه دوساله، به‌هیچ‌وجه قابل قبول نیست. بر این اساس با توجه به رسالت رسانه، بار دیگر در محله حاضر شده و پای صحبت اهالی نشستیم که در ادامه این گفت‌و‌شنود‌ها را به توصیف، می‌‌خوانید:

ساعت 9 صبح است، از کوچه قاسمیان واقع در سر پل یخچال بالا می‌روم، درست بالاتر از چند مغازه لوازم خانگی شکیلی که طی چندسال اخیر و در پی رسوخ مدرنیته، بی‌ضابطه به دل این محله قدیمی رسوخ کرده‌اند.

آقای میان‌سالی جلوی درب خانه حیاط‌داری ایستاده و گویا منتظر کسی است، با او هم‌کلام می‌شوم، نامش آقای مُدّلی است، از او درباره مشکلاتی که پارکنگ آقاجانی‌بیگ برایشان ایجاد کرده، می‌پرسم؛ پس کمی تأمل، می‌‌گوید: کلنگ‌زنی این پروژه به پیش از سال 95 باز‌می‌گردد، اما نمی‌دانم چرا تمامش نمی‌کنند!

مُدّلی ادامه می‌دهد: طولانی شدن روند عملیات اجرایی و در پی آن تداوم سروصدایی که از کارگاه عمرانی به گوش می‌رسد، اهالی را آزار می‌دهد.

وی می‌افزاید: البته مشکل به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ زیرا در پی اجرای این پروژه، چند حلقه چاه برای تأمین آب مورد نیاز زده شد که با وجود شرایط کم‌آبی، باعث شده سطح چاه خانه‌های این محله پایین رفته و دیگر حتی آبی برای آبیاری باغچه‌هایمان نیز نداریم.

کمی جلوتر درست در ابتدای کوچه اسدیار، با خانمی میان‌سال روبه‌رو می‌شوم که گویا برای خرید از خانه خارج شده، با یکدیگر هم‌کلام می‌شویم، او نیز از طولانی بودن روند اجرای پروژه گلایه کرده و می‌افزاید: طی این سال‌ها سروصدا امانمان را بریده؛ به‌طوری که رنگ آسایش را طی چندسال اخیر، ندیده‌ایم، نه صبح آرامش داریم و نه سر ظهر و عصر!

خانم احمدی ادامه می‌دهد: البته این پروژه نمی‌دانم به چه علتی دو سال تعطیل شد و تنها یکی دو ماهی است که گویا گروهی جدید در آن مشغول به کار شده‌اند و شرایط پیشرفت کار بهتر شده است.

وی از شرایط ترافیک حادث‌شده بر منطقه در پی استقرار این پروژه و محیط کارگاهی آن گلایه کرد و گفت: تنگنای ایجادشده ترافیک محله را دوچندان کرده، به‌طوری که خودروها درب منازل پارک کرده و امکان تردد را از اهالی می‌گیرند؛ گاهی حتی جلوی درب مدرسه نیز ماشین خود را پارک می‌کنند.

خانم احمدی با گلایه ازسرو‌صدایی که طی یک‌دهه بر آن‌ها تحمیل شده، افزود: دو سال پیش در یک مقطع زمانی برای استقرار تیر آهن‌ها نمی‌دانم چرا آن‌ها از فاصله چند متری روی زمین رها می‌کردند! که صدا بسیار مهیبی را در محله ایجاد می‌کرد.

این خانم میان‌سال با اعتقاد به عدم هم‌خوانی این پروژه با بافت محله و قدیمی بودن آن، ادامه می‌دهد: به نظرم این پارکینگ جلوی آسمان را گرفته و مرا دلتنگ می‌کند؛ از طرفی با اجرای این پروژه سه قنات محله کور شد و امروز چاه آب مردم هم رو به خشکی رفته است.

در ادامه با گذشتن از فضای سبز کوچکی از محله و چمن باقی‌مانده آن، با یکی از اهالی قدیمی محله هم‌کلام شدم.

آقای حلاج با ابراز ناامیدی از اثرگذاری این‌قبیل گزارش‌ها در پیشبرد پروژه، گفت: نزدیک به 10 سال است که با اجرای این پروژه ترافیک امان اهالی را گرفته؛ به‌طوری که کل محله به پارکینگ تبدیل شده و درعین‌حال تردد ما به خانه‌هایمان را با مشکل مواجه کرده است.

وی افزود: سروصدا و تردد ماشین سنگین برای حمل مصالح هم که دیگر امر طبیعی برای پیشبرد پروژه عمرانی است.

آقای حلاج ادامه می‌دهد: پیمانکار جدید عنوان کرده 18 ماهه پروژه را تحویل می‌دهد؛ البته پیمانکار قبلی که گویا شرکتی اصفهان بود هم قول داد دوساله تحویل دهد که شد 10 ساله!

درادامه با آقای جوانی هم‌کلام می‌شوم که گویا منزلش در امتداد ساختمان پزشکان بوعلی و درست روبه‌روی پارکینگ آقاجانی‌بیگ (واحد آپارتمانی) است.

باغبانی‌زاده که تنها خواسته‌اش اتمام هرچه زودتر پروژه است، می‌افزاید: سروصدا و طولانی بودن فرآیند کار، ما را کلافه کرده است.

وی ادامه می‌دهد: چیزی حدود یک دهه است که درحال ساخت این پارکینگ هستند، اما هنوز هم مشخص نیست چه زمانی قرار است شاهد تمام شدن آن باشیم؛ این درحالی است که با قرار گرفتن پارکینگ در مرکز محوطه، این محله به دو معبر تنگ بدل شده که دیگر توان و تاب این حجم از خودرو را ندارد.

در ادامه برای روشن شدن موضوع بر آن شدیم تا درخصوص روند طی شدن این پروژه با حجت کرمی، مدیر منطقه دو شهرداری همدان و نیز علی رحیمی‌فر، رئیس کمیسیون حقوقی و شکایت مردمی شورای اسلامی شهر همدان نیز گفت‌وگوهایی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

رئیس کمیسیون حقوقی و شکایت مردمی شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه هر قرارداد دارای دو طرف است که در یک‌سوی این پروژه شهرداری و تعهداتش و در سوی دیگر پیمانکار و تعهداتش قرار می‌گیرند، گفت: این مهم چه در قرارداد با پیمانکار پیشین و چه در پیمان جدید، ملاک عمل بوده است و درواقع تحقق زمان‌بندی پیش‌بینی‌شده مشروط به این است که دو طرف قرارداد بتوانند به تعهداتشان درموعد مقرر، عمل کنند.

علی رحیمی‌فر با تأکید بر اینکه در قرارداد جدید مقرر شده مبالغی که توسط پیمانکار صورت‌وضعیت می‌شود در یک موعد مقرر طبق شرایط عمومی پیمان و نیز بندهای خاص تعریف‌شده در قرارداد پرداخت شود، افزود: قبلاً که به یاد دارم موعد درنظر گرفته‌شده یک‌ماهه بود، اما در این قرارداد نمی‌دانم موعد چقدر درنظر گرفته شده است.

وی در پاسخ به این سؤال که پرداخت‌ها از چه محلی قرار است به پیمانکار جدید از سوی شهرداری پرداخت شود؟ ابراز کرد: آنچه مسلم است اینکه شهرداری تنها در معدود مواردی نسبت به پرداخت از خزانه اقدام می‌کند؛ بنابراین در این قرارداد طبق مصوبه‌ای که از شورا در جهت فروش املاک گرفته، تأمین پرداختی‌ها از محل املاک و درآمدهای شهرداری از محل تفکیک و غیره است.

رحیمی‌فر درخصوص چرایی روند کُند این پروژه عنوان کرد: قرارداد پیشین با یک چالش مواجه شد؛ درواقع پیمانکار پیشین که شرکت نصر اصفهان و جزء پیمانکاران خوب کشور است، به جهت مباحث مرتبط با نقدینگی، نتوانست کار را ادامه دهد.

وی با تأکید بر اینکه در شرایط قرارداد پیشین قید شده بود که بخشی از تأمین مالی با تهاتر فروش واحدهای تجاری در پروژه انجام شود که چیزی بالغ‌بر 40 درصد از هزینه را شامل می‌شد حال آنکه فروش این املاک تا زمانی که ساخته نشده و سنددار نشوند با دشواری روبه‌رو است و از طرفی در این فرآیند با رکود بازار ملک نیز مواجه شدیم پس متأسفانه شرایط برای تحقق این موضوع فراهم نشد، گفت: در پی این اتفاق آن قرارداد در روند حقوقی قرار گرفت و روند حقوقی خود فرآیند طولانی‌مدتی را سپری کرد.

رحیمی‌فر با تأکید بر اینکه در قرارداد جدید این بند برداشته شده است، اظهار کرد: در بحث تنبیه پیمانکار به جهت تأخیر، خلع ید کردن به‌نوعی سخت‌ترین تنبیه است؛ زیرا در پی این اتفاق نه‌تنها پیمانکار متضرر می‌شود، بلکه با معرفی او به مراجع ذی‌صلاح، تا مدت‌ها محرومیت از کار برایش رقم خواهد خورد که البته درخصوص شرکت نصر اصفهان بنده اعتقاد به بدقولی و بدعهدی ندارم، بلکه شرایط این‌گونه‌ رقم خورد. این پیمانکار طی چند دهه اخیر پروژه‌های بزرگی را در همدان رقم زده، از تقاطع غیر هم‌سطح شهیدقهاری گرفته تا پُل رسالت، پُل چهارراه بابک، تقاطع غیر هم‌سطح پیامبر اعظم و غیره که در اجرای همه این پروژه‌ها موفق عمل کرده است.

وی با تأکید بر اینکه حتی برای تأخیر غیر موجه در اجرای پروژه نیز ضمانت اجرایی خاصی در قانون پیش‌بینی شده و پیمانکاران مکلف به رعایت آن هستند، تصریح کرد: درخصوص پیمانکار جدید با توجه به تغییرات اعمال‌شده، امیدوارم شاهد اتفاق این‌چنینی نباشیم.

مدیر منطقه دو شهرداری همدان نیز با بیان اینکه در پروژه آقاجانی‌بیگ طولانی شدن اجرای پروژه و درعین‌حال مشکلات حقوقی که با پیمانکار داشتیم مانع بزرگی پیش روی پیشرفت کار شده بود، گفت: بنابراین این موضوع در کمیسیون تخصصی شهرداری مطرح شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت و درنهایت مشکلات از پیش روی پیمانکار برداشته شد؛ اما بااین‌حال بازهم پیمانکار از ادامه دادن کار سر باز زد.

حجت کریمی‌جاوید ادامه داد: بر این اساس طبق شرایط عمومی پیمان، بحث ماده 46 که در آن فسخ قرارداد مطرح بود، از سوی شهرداری دنبال شد؛ بنابراین با توجه به زمان‌بر بودن روند حقوقی این مسئله و نیز بزرگی حجم پروژه و کارهای انجام‌شده توسط پیمانکار، زمان به نتیجه رسیدن این موضوع به طول انجامید و پس از تحویل پروژه به شهرداری، نهایتاً در ماه‌های ابتدای فصل پاییز پروژه از طریق برگزاری مناقصه به پیمانکار جدید واگذار شده است، اما برودت هوا اجرای برخی عملیات را با دشواری همراه کرده، با این وجود عملیات عمرانی با جدیت بیشتری در پروژه درحال انجام است.

وی با تأکید بر اینکه قرارداد پیمانکار جدید با شهرداری 18 ماهه است، تصریح کرد: با توجه به اینکه پیمان طبق شرایط پیش‌بینی‌شده در آیین‌نامه مالی شهرداری از طریق مناقصه واگذار شد، خوشبختانه یک پیمانکار بومی به‌نام شرکت اسکانس برنده مناقصه شد که جزء پیمانکاران قوی و خوش‌نام استان است.

این مقام مسئول درخصوص میزان پیشرفت فیزیکی پروژه و نیز میزان هزینه‌کرد انجام‌شده برای آن اذعان کرد: درخصوص فعالیت و میزان پیشرفت پروژه باید بگویم درحال حاضر میزان پیشرفت پروژه چیزی بالغ‌بر 70 درصد و میزان هزینه‌کرد در آن حدود 70 میلیارد تومان (تاکنون) بوده است

مدیر منطقه دو شهرداری همدان با تأکید بر اینکه درحال حاضر تجهیز کارگاه پروژه انجام شده و کارگران در مجموعه مشغول کار هستند، تشریح کرد: یقیناً اگر پیمانکار جدید طبق پیمان کار کرده و متعهد به زمان‌بندی باشد، مشکلی با شهرداری نخواهد داشت.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد تأخیر هشت‌ساله در بهره‌برداری از پروژه‌ای که قرار بود طی دو سال به بهره‌برداری برسد، به معنای واقعی جان اهالی محله آقاجانی‌بیگ را به لب رسانده و یقیناً انتخاب پیمانکار جدید پس از سال‌ها تأخیر گرچه بازهم بهتر از طی کردن روند پیشین است، اما نمی‌تواند آثار سوء این عدم مدیریت را از پیشانی شهر و اهالی محله پاک کند و درواقع با یک نگاه اجمالی به این پروژه می‌توان گفت شهرداری از صلابت مدیریتی لازم در پروژه‌های عمرانی برخوردار نبوده و در اغلب موارد مغموم سرمایه‌گذار و یا پیمانکار می‌شود و این درحالی است که طولانی شدن هر پروژه عواقب بی‌شماری را در پی دارد که نخستین بحث به موضوع افزایش هزینه‌های تعدیل به علت طولانی شدن مدت اجرای طرح یا همان افزایش قیمت‌ها برمی‌گردد و این به آن معنا است که قیمت‌های ارائه‌شده از سوی پیمانکاران و ارزیابی هزینه‌های پروژه براساس برنامه اجرایی آن‌ها در محدوده زمانی مشخصی است. بنابراین خارج شدن پروژه از سقف زمانی برنامه‌ریزی‌شده موجب می‌شود هزینه‌های تعدیل نیز به هزینه‌های اجرا افزوده شود.

این هزینه‌ها شامل مواردی از قبیل افزایش قیمت تمام‌شده مواد اولیه، دستمزد عوامل تولید و غیره است که خود تبعات بعدی را به دنبال خواهد داشت که ازجمله آن‌ها می‌توان به پیشنهاد قیمت بالاتر از سوی پیمانکاران به‌دلیل تأخیر پرداخت‌ها، اشاره کرد؛ به‌گونه‌ای که پیمانکاران هزینه خطر را به هزینه‌های خود اضافه می‌کنند و درنتیجه ارقام بالاتری را برای اجرای پروژه پیشنهاد می‌دهند.

از سوی دیگر در بسیاری از مواد در پی تأخیر، شاهد از دست رفتن توجیه بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی هستیم؛ یعنی تغییر در شرایط زمانی پروژه‌ها و به‌ تبع آن افزایش هزینه‌ها، موجب می‌شود در برآورد هزینه- فایده طرح‌ها که براساس قیمت‌های بازار و دوره طولانی اجرا صورت می‌گیرد، بسیاری از پروژه‌ها در زمان بهره‌برداری، توجیه اقتصادی خود را از دست بدهند.

درواقع برخی طرح‌ها درصورتی‌که در دوره زمانی معقول و از پیش تعیین‌شده به بهره‌برداری برسند، دارای توجیه اقتصادی هستند؛ در غیر این صورت به‌دلیل منقضی شدن زمان طرح و افزایش هزینه‌های ناشی از خواب سرمایه، عملاً توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهند.

از همه مهم‌تر تأخیر در دوره احداث پروژه‌ها و وجود طرح‌های عمرانی ناتمام، علاوه‌بر پیامدهای نامطلوب اقتصادی، پیامدهای اجتماعی به‌مراتب سنگین‌تری را به همراه دارد که نمونه بارز آن را در پارکینگ آقاجانی‌بیگ می‌توان دید؛ به‌عنوان‌ مثال این امر می‌تواند موجبات نارضایتی مردم را فراهم آورده و درواقع زمانی که عملیات عمرانی یک طرح در منطقه‌ای از شهر آغاز می‌شود و بعد از مدتی به‌علت نداشتن اعتبار و یا توجیه اقتصادی و یا هر دلیل دیگری به‌صورت نیمه‌کاره رها می‌شود، تصویری که از روند طرح‌های عمرانی در ذهن مردم شکل می‌گیرد، این است که کلنگ زدن طرح‌های عمرانی با هدف توزیع رانت و تقسیم منابع و منافع میان مسئولان صورت می‌گیرد‍! در این شرایط شهروندان با بدبین شدن به منافع طرح، نسبت به ادامه آن بی‌اعتنا و بی‌اعتماد می‌شوند؛ این موضوع برای شهر بسیار پُرهزینه خواهد بود، به‌طوری‌که می‌تواند منجر به بروز آسیب اجتماعی شود.