«باید زمان طولانی در صف بایستی تا فرجی شود و بتوانی وارد فروشگاه شده و از طرح فجرانه برای خرید کالای اساسی بهره‌مند شوی! هرچند بازهم نمی‌دانیم چطور حساب می‌شود که یک فروشگاه مبلغ اضافه‌ای نمی‌گیرد و دیگری می‌گیرد. اگر صاحب مغازه اجازه دهد خودت اقلامت را انتخاب کنی، خوب است، اما بعضی فروشندگان با یک تصمیم از پیش تعیین‌شده آنچه را خودشان می‌خواهند، برایمان می‌گذارند.» این‌ها گلایه‌های تعدادی از شهروندان است که در این‌ روزها از ایستادن در صف کلافه شده‌اند.
طرح تشویقی کالابرگ الکترونیکی از خردادماه امسال با هدف کمک به خانوارها برای خرید مواد غذایی، به اجرا درآمد؛ این طرح 11 قلم کالای اساسی برنج، مرغ، حبوبات، شیر کم‌چرب، تخم مرغ، پنیر، ماست کم‌چرب، روغن مایع، ماکارونی و قند را در سبد غذایی خانواده شامل شد و در مرحله نخست سه دهک اول درآمدی و مددجویان زیر پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد، جامعه هدف اجرای طرح کالابرگ الکترونیک قرار گرفتند. به‌گونه‌ای که اگر 70 درصد مبلغ یارانه خود را از میان این 11 قلم خریداری می‌کردند، مبلغ یارانه آن‌ها 20 درصد افزایش می‌یافت و مشمول یارانه تشویقی می‌شدند.
در فاز دوم سه دهک نخست درآمدی و مددجویان زیر پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) مشروط بر اینکه حداقل 200 هزار تومان از اعتبار یارانه خود را از میان اقلام کالاهای اساسی تعریف‌شده خریداری می‌کردند، تشویق می‌شدند. به مرور زمان این طرح تا دهک هفت درآمدی گسترش یافت و اگر هفت دهک درآمدی 200 هزار تومان از مبلغ یارانه خود را از میان 11 قلم کالای سبد غذایی تعریف‌شده خریداری می‌کردند، مشمول یارانه تشویقی 120 هزار تومانی می‌شدند؛ به عبارت دیگر با استفاده از این طرح، یارانه دهک‌های یک تا سه درآمدی به 520 هزار تومان و یارانه دهک‌های چهارم تا هفتم درآمدی به 420 هزارتومان افزایش پیدا می‌کرد. اما از 17 بهمن‌ماه، در میانه دهه فجر و جشن‌های پیروزی انقلاب اسلامی، دولت در طرحی به‌نام «فجرانه» مرحله جدیدی را برای دریافت کالابرگ آغاز کرد. این طرح به مدت سه ماه یعنی از 17 بهمن‌ماه تا 17 اردیبهشت‌ماه آینده ادامه خواهد داشت.
در این مرحله جدید شرط 200 هزار تومان خرید از یارانه حذف و اعتبار تشویقی آن از 120 هزار تومان به 220 هزار تومان و به‌صورت کالا برگ تغییر یافته است.
حال آنکه از همان روزهای آغازین اعلام این طرح شاهد شکل‌گیری صف‌های طولانی در مقابل بعضی فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌هایی هستیم که با توجه به این طرح ارائه خدمات می‌دهند.
با توجه به اینکه با گذشت چند روز هنوز این ازدحام جمعیت در جلوی بعضی از واحدهای فروش وجود دارد، اما بعضی فروشگاه‌ها خلوت هستند، در گفت‌وگو با چند تن از شهروندان علت این شلوغی و ازدحام را جویا شدیم.
بعضی از ایستادن در صف کلافه بودند و بعضی هم شلوغی را در این وضعیت طبیعی می‌دانستند؛ مثلاً خانم مسنی می‌گفت من برای اینکه معطل نشوم، به یک سوپرمارکت که مشتری زیادی نداشت، مراجعه کردم که یک فاکتور 11 قلمی ارائه شد، اما صاحب مغازه عنوان کرد هر آنچه مورد نیاز است را بردار و گفت برخی از همکارانش از خریداران 100 هزار تومان پول دریافت کرده‌اند، اما او چیزی نمی‌گیرد.
در ادامه به‌سختی از میان جمعیت به‌هم‌فشرده جلوی یکی از فروشگاه‌ها واقع در بلوار چمران عبور کردم؛ علت شلوغی و مراجعه مردم برای خرید از فروشگاه را پرسیدم که خریداران عنوان کردند در این فروشگاه تا جایی که امکان دارد، با مشتری برای خرید کالاهای مورد نیازش همراهی می‌کنند و سودشان را به حداقل رسانده‌اند.
مورد دیگر این است که دیگر فروشگاه‌هایی که در طرح کالابرگ ارائه خدمات دارند؛ قیمت درج‌شده روی کالا را معیار قرار می‌دهند، اما در این فروشگاه سعی شده قیمت‌ها کمتر درنظر گرفته شود تا افراد بتوانند خرید بیشتری داشته باشند.
جالب‌تر اینکه دامنه کالابرگ به مغازه‌های خُرد هم توسعه پیدا کرده و سوپرمارکت‌های معمولی هم این امکان را فعال کرده‌اند؛ فعال کردن این امکان به معنی استفاده از یک دستگاه پوز مجزا برای ورود اطلاعات وزن و قیمت خرید اقلام کالابرگی است و در منوی آن، فهرست اقلام مشمول کالابرگ مشاهده می‌شود. حال آنکه در اجرای این طرح چند ابهام جدی مطرح است؛ نخست اینکه امکان دور زدن خرید اقلام کالابرگ از طریق وارد کردن اطلاعات فرضی به دستگاه پوز وجود دارد، یعنی ممکن است مثلاً فردی آبنبات بردارد و به‌جای آن شکر در دستگاه پوز وارد کند یا جنس دیگری به‌جای گوشت و غیره. از طرفی تعدادی از صاحبان فروشگاه‌ها به این مهم نیز اشاره کردند که شرکت‌هایی که به آن‌ها دستگاه پوز فروخته‌اند، مکلف کرده‌اند که حتماً در حساب سرپرست خانوار مبلغی وجود داشته باشد و بعد نسبت به کشیدن کارت اقدام کنند و از طرف دیگر عنوان می‌کردند که با توجه به اینکه خرید‌ها از طریق سیستم انجام می‌شود، واریز برای آن‌ها با تأخیر انجام می‌شود و اکنون چند روز است واریزی برایش انجام نشده است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا در این خصوص گفت‌وگویی را با یوسف شعبانی، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان با تأکید بر اینکه تمامی گلایه‌مندی‌های عنوان‌شده تخلف بوده و هیچ‌یک جزء ضوابط و مقررات کالا برگ الکترونیک نیست بنابراین با واحدهای صنفی متخلف از طریق تشکیل پرونده در تعزیرات حکومتی برخورد خواهد شد، گفت: طبق قانون خانوارهای مشمول دریافت یارانه دائمی مستقر در دهک‌های یک تا هفت، مشمول مضاعف 220 هزار تومانی به دو شرط خرید الکترونیکی و خرید 11 قلم کالای اساسی خواهند بود.
وی با اشاره به اینکه هر سرپرست خانوار می‌تواند با مراجعه به فروشگاه‌های هدفی که در آن سامانه«شما» نصب است نسبت به تأمین و خرید کالاهای عنوان‌شده اقدام‌کنند، ادامه داد: افراد می‌توانند در سبد خرید خود همه این 11 قلم و یا تنها یک قلم از آن را قرار دهند.
شعبانی با بیان اینکه حتی لازم نیست همه بسته هدیه به‌یک‌باره خریداری شود، اذعان‌ کرد: به محض خرید افزایش یارانه مضاعف برای سرپرست خانوار اعمال خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه برخی از اصناف درحال حاضر اطلاعات غلط وارد سامانه می‌کنند، ابراز کرد: وارد کردن دیگر اقلام در سبد کالایی تخلف است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان با بیان اینکه با تکرار این تخلف طی سه روز گذشته بیش از هفت هزار سامانه متخلف در واحدهای صنفی و فروشگاهی قطع شده است، اذعان کرد: درواقع رسیدگی به این تخلفات در دستورکار قرار گرفته است.
شعبانی با بیان اینکه واحدهای صنفی اجازه ارائه محصول دیگری خارج از 11 قلم کالای اساسی را ندارند، ابراز کرد: از طرفی دریافت پول اضافه تحت هیچ شرایطی در ضوابط مشخص وجود ندارد؛ بنابراین لازم نیست که سرپرست خانوار پول اضافه پرداخت کرده و یا اینکه پیش از خرید وجهی را وارد حسابش کند.
وی با تأکید بر اینکه تاکنون در این ارتباط 60 پرونده تخلف در سطح استان تشکیل شده است، اظهار کرد: طرح فجرانه کالابرگ الکترونیک از 17 بهمن‌ماه آغاز شده و تا 17 اردیبهشت‌ماه اجرا می‌شود؛ دولت در این طرح دهک‌های اول تا هفتم را زیر پوشش قرار داده و می‌خواهد دهک‌های کم‌درآمد ازنظر تغذیه کالاهایی که شامل 11 قلم است، با مشکل مواجه نشوند.
این مقام مسئول با بیان اینکه در یک تخلف محرز برخی فروشگاه‌های همدان در طرح فجرانه کالابرگ الکترونیک مرتکب تخلف شده و مردم را مجبور می‌کنند کالاهای دیگر (غیر از طرح کالابرگ) دریافت کنند، اذعان کرد: مردم در طرح کالابرگ می‌توانند از همه برندها خرید کنند؛ بنابراین اگر فروشگاه‌ها مردم را مجبور به خرید برند خاصی کنند، تخلف است و برخی فروشگاه‌های همدان دچار تخلف شده‌اند که با آن‌ها از طریق حضور مستمر بازرسان ویژه این طرح در فروشگاه‌ها و نیز گشت‌های مشترکی که با دستگاه‌های نظارتی داریم، برخورد می‌شود.
شعبانی افزود: فروشگاه‌های مرکز توزیع کالا حق استفاده و یا برداشت از مبلغ یارانه تشویقی با نام مالیات و یا هر عنوان دیگری را ندارند.
وی با بیان اینکه مبلغ حمایتی دولت به‌صورت اعتبار در حساب سرپرست خانوار تخصیص یافته و در زمان خرید و متناسب با میزان آن مصرف می‌شود، خاطرنشان کرد: خانوار می‌تواند اقلام طرح را در سقف وزنی و کالایی تعریف‌شده خرید کند و امکان جابه‌جایی اعتبار بین گروه‌های کالایی مقدور نیست؛ به‌عنوان مثال با اعتبار گوشت قرمز امکان خرید ماهی وجود ندارد و یارانه هر قلم غذایی به‌صورت مجزا پرداخت خواهد شد.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان با اشاره به اینکه درحال حاضر دو هزار و 500 فروشگاه صنفی و زنجیره‌ای در سطح مناطق شهری و روستایی استان در طرح ملی‌ کالابرگ الکترونیک فعال هستند، تشریح کرد: نکته بعدی اینکه شهروندان به‌طور جد از سپردن کارت سرپرست یارانه خانوار به فروشگاه‌ها و دریافت اقلام در روز یا با چند ساعت تأخیر، خودداری کنند.
شعبانی ادامه داد: بازهم تأکید می‌کنم همکاران ما در مجموعه تعاون، کار و رفاه اجتماعی نظارت بر عملکرد فروشگاه‌ها را در سطح استان به‌طور مستمر دنبال می‌کنند.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان همدان گفت: شهروندان برنامه کاربردی «شما» را نصب کنند تا نزدیک‌ترین فروشگاه‌های مجری طرح کالابرگ الکترونیکی را به آ‌ن‌ها نشان دهد.

طاهره ترابی مهوش