اواخر سال گذشته نخستین نمایشگاه قرآنی تایلند با حضور موک سلیمان و آری پن اوتراسین معاونان رئیس مجلس تایلند، ویپاپ پوم پراتیس معاون وزیر فرهنگ تایلند و علیرضا معاف معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افتتاح شد. این مراسم در محل مجموعه المیراث شهر بانکوک کشور تایلند و با حضور مقامات دو کشور افتتاح شد و رسماً آغاز به کار کرد.

ازجمله مسئولانی که نقش پررنگی در شکل‌گیری این نمایشگاه داشت، مهدی زارع بی‌عیب رایزن فرهنگی ایران در تایلند است که با او به گفت‌وگو نشستیم.

* ایده شکل‌گیری این نمایشگاه از کجا شکل گرفت؟آیا برای مسلمانان آن منطقه بود و آیا مورد استقبال بومی‌ها قرار گرفت؟چه ترجمه‌هایی از قرآن در آنجا عرضه شد و چه بازخوردهایی این برنامه در سطح منطقه داشت؟

در خصوص شکل گیری نمایشگاه باید عرض کنم با صحبت‌هایی که با معاونت قرآنی وزارت ارشاد انجام شد، بنا شد امسال به‌صورت متمرکز در برخی کشورها این نمایشگاه برپا شود. نمایشگاهی را در جنوب شرق آسیا و در تایلند برگزار کردیم که مورد استقبال مسلمانان اینجا قرار گرفت. در مکانی که محل تردد مسلمانان و بوداییان بود. معاون وزیر فرهنگ تایلند برای افتتاحیه تشریف آوردند. بیشتر نمایشگاه با موضوع تابلوهای خوشنویسی قرآن و تابلوهای مینیاتوری بود. امسال این نمایشگاه را در مرکز اسلامی تایلند از دهم ماه مبارک آغاز کردیم.

* خیلی‌ها تصورشان از کشورهایی مثل تایلند تصوراتی است که رسانه‌ها ساختند. این تصور با واقعیت چقدر نزدیک است؟

تصوری که از تایلند در ایران شکل گرفته است، صرفاً به خاطر اکثریت توریست‌های ایرانی است که طی سفر به این کشور از مکان‌های خاصی بازدید کرده و مشاهدات و تجارب خود را به پای همه کشور تایلند نوشتند و همانگونه به مردم داخل کشور منتقل می‌کنند. حال اینکه اگر این افراد به غیر از کلوب‌های شبانه، از موزه‌ها و جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی هنری این کشور داشته باشند، به اشتباه خود پی می‌برند. اگر با افرادی که با اهداف دیگر آموزشی و فرهنگی و توریستی به این کشور آمده باشند صحبت کنید، آن زمان فرق اصلی موضوع مشخص می‌شود. مردم این کشور و فرهنگ آن همچنان فرهنگ شرقی اصیل خود را حفظ کرده و تمامی سنت‌ها و آیین‌ها در آن رعایت می‌شود. آن‌ها بسیار مردم آرام، مودب و خونگرمی هستند. افزودنی است رایزنی فرهنگی در سنوات گذشته با فعال کردن حضور خود در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها به نحو احسنت توانسته تصویری واقعی‌تر از این کشور به داخل کشور منتقل کند.

نکته‌ای که باید اضافه کنم، این است که نخستین جایگاهی توریستی در جهان تایلند است. جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی و هنری اینجا منحصر به‌فرد است. تصوراتی که در ایران ساخته شده، سالم نیست.

* مقداری درباره تنوع مذهب در تایلند بفرمایید.

تایلند کشوری با بافت غنی از ادیان است، اگرچه بودیسم در رأس آن قرار دارد. در اینجا نگاهی به ادیان اصلی رایج در تایلند خواهیم انداخت:

بودیسم Theravada: این دین غالب در تایلند است که حدود 90-95 درصد از جمعیت آن را دنبال می‌کنند. بودیسم Theravada بر زندگی خانقاهی و مدیتیشن به عنوان راهی برای روشنگری تأکید دارد. معابد زیبای بودایی چشم انداز تایلند را تزئین کرده‌اند و راهبان با لباس زعفرانی به‌وفور دیده می‌شوند.

اسلام: اسلام دومین دین بزرگ در تایلند است که حدود پنج درصد از جمعیت آن را دنبال می‌کنند. اکثر مسلمانان تایلندی در جنوبی‌ترین استان‌های هم‌مرز با مالزی تمرکز یافته‌اند.

ادیان عامیانه: اعتقادات و اعمال animistic (باور به روح) هنوز در تایلند، به ویژه در مناطق روستایی، رواج دارد. این اعتقادات اغلب حول احترام به ارواح و نیاکان می‌چرخد. بسیاری از تایلندی‌ها عناصر ادیان عامیانه را در عمل بودایی خود ادغام می‌کنند.

سایر ادیان: جوامع کوچک مسیحیان، هندوها، سیک‌ها و تائوئیست‌ها نیز در تایلند وجود دارند. قانون اساسی تایلند آزادی دین را برای همه شهروندان تضمین می‌کند.

نظام حقوقی تایلند پنج دین را به رسمیت می‌شناسد: بودیسم، اسلام، برهمن-هندو، سیک و مسیحیت. پادشاه تایلند طبق قانون اساسی باید بودایی باشد. اگرچه بودیسم جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و جامعه تایلند دارد، تایلند کشوری است که تنوع مذهبی را می‌پذیرد.

* چه وجه اشتراک فرهنگی بین ما و تایلندی‌ها وجود دارد و چه مقدار با فرهنگ ما آشنا هستند؟

با توجه به حضور ایرانیان از دوران سیام (تایلند قدیم) و خدماتی که به این کشور ارائه کردند، به‌خوبی در این کشور شناخته می‌شویم و عمده انتقال فرهنگی از طرف ایران به تایلند بوده است؛ ازجمله معماری، موسیقی و دیگر زمینه‌ها. به طور مثال بسیاری از پل‌هایی که در دوران سیام در ایوتایا پایتخت تایلند قدیم ساخته شده، توسط ایرانیان برپا شده است و یا خدماتی از قبیل ساماندهی بنادر و سیستم اقتصادی در دوران پادشاه نارای از خدماتی بوده که ایرانیان به این کشور ارائه کرده‌اند. یکسری کلمات مشترک بین ما با تایلندی‌ها است. نه ایران و نه تایلند زیر سلطۀ هیچ کشوری نرفته است و این دو کشور مستقل بوده‌اند.

نکته دیگر درباره ارتباط ویژه‌ای است که برخی شهرهای اینجا با شهرهای ایران دارند که خواهرخوانده ایرانند؛ مثلاً آیودیا مقبرۀ شیخ احمد قمی است و خواهر خواندگی با شهر قم دارد و مردم تایلند خود را مدیون این عالم ایرانی می‌دانند.

* در زمینه محصولات هنری با محتوای دینی و ملی چه برنامه‌هایی داشتید، به ویژه در عرصه انیمیشن که کشور ما جز اولین‌های جهان است.

شاید در زمینۀ انیمیشن خوب کار نشده، اما بسته‌های محصولات هنری داریم. با سازمان آرشیو فیلم‌های تایلند همکاری خوبی داریم. هر ماه فیلم‌هایی از محصولات ایرانی را اکران می‌کنند. علاقه‌مند هستند از سریال‌های ایرانی استفاده کنند. فیلمسازان ایرانی به‌خاطر حقوق معنوی اجازه نمی‌دهند چنین اتفاقی بیفتد.

* تایلند چه ویژگی‌هایی برای استفاده از دیپلماسی قرآنی نسبت به سایر کشورهای جنوب شرق آسیا دارد؟

تایلند کشور بازی است. ادیان آزاد است. در کشورهای حوزه شرق آسیا و جنوب شرق آسیا محدودیت خاصی دارد. مالزی سخت‌گیری خاصی به‌ویژه درباره شیعیان دارد. در فیلیپین و چین و ژاپن همین محدودیت‎‌ها وجود دارد. موضوعات خاصی که در موضوعات قرآنی می‌توان پیگیری کرد، در تایلند فراهم‌تر است و مورد عنایت مسلمانان اینجا قرار می‌گیرد. دارالقرآنی را در اینجا راه‌اندازی کردیم. 22 دارالقرآن در میانمار شناسایی کردیم و به آن‌ها برنامه می‌دهیم؛ مثل کار گرافیکی قرآنی و نمایشگاه قرآنی.

* با توجه به اینکه حضور شیعیان و مسلمانان در این کشور به گذشته‌های دور باز می‌گردد، امروز فعالیت‌های قرآنی ایران در این کشور چه گستره‌ای دارد؟

یکی از نکاتی که در این موضوع حائز اهمیت است، پراکندگی شیعیان و مسلمانان در سراسر نقاط این کشور است که این موضوع به خودی خود نقطه قوتی برای توسعه راحت فعالیت‌های قرآنی است و تاکنون نیز از این موضوع بهره‌برداری‌های لازم به عمل آمده است. فقط جای خالی مرکزی واحد برای مدیریت و بهره‌برداریِ سازماندهی شده از این فرصت‌ها حس می‌شود تا هم به نحو مطلوب و از تمام ظرفیت این موضوع بهره‌برداری شود و هم موجب تقریب همکاری با براداران سنی شود؛ سنیانی که عمده جمعیت مسلمان تایلند را تشکیل می‌دهند. به این شکل، جمعیت بزرگی را می‌توان زیر لوای فعالیت‌های قرانی که یکی از محورهای مشترک سنی و شیعه است، در کنار هم جمع کرد.

مسلمانان اینجا علاقه ویژه‌ای به قرآن دارند. اهل سنت نیز همین گونه هستند. ماه مبارک رمضان قاریان قرآن ما در مساجد تایلند برنامه اجرا می‌کنند. آموزش پایه دارند، یعنی با کودکان بیشتر کار می‌کنند تا تقویت شوند. بانیانی دارند تا مراکزی را برای آموزش قرآن برپا کنند. نکته اساسی این است که ما تفاهم‌نامه نمی‌خواهیم و محیط اینجا برای کار نمایشگاهی و آموزشی و تبلیغی فراهم است.

* آیا در عرصه دانشگاهی و علمی جایگاهی برای شناخت ادیان به‌ویژه اسلام و قرآن در این کشور وجود دارد و تعاملات علمی با این دانشگاه‌ها داریم؟

بله در بسیاری از دانشگاه‌ها دوره‌های دانشگاهی فلسفه و ادیان تدریس می‌شود، اما اگر بخواهیم به‌صورت خاص در مورد اسلام این موضوع را بررسی کنیم، صرفاً دانشگاه‌های جنوب کشور که عمدتاً مسلمان‌نشین هستند،‌ دوره‌های ویژه اسلامی برگزار می‌کنند، اما دیگر دانشگاه‌ها تمرکز خاصی برای دوره‌های اسلامی نداشته و دوره‌های ادیان برگزار می‌کنند.

تعاملات علمی در حوزه اسلامی با دانشگاه‌های این کشور شامل برگزاری گفت‌وگوهای دوره‌‌ای اسلام و بودیسم است که توسط رایزنی فرهنگی تا کنون چند دوره برگزار شده است. همچنین سمینار و نشست‌های مختلفی در این زمینه با همکاری رایزنی با دانشگاه‌های متعدد با حضور نخبگان ایرانی و تایلندی برگزار شده است.