سپهرغرب، گروه - شهره کرمی :

دیگر جاذبه گردشگری این شهرستان که یکی از ابنیه تاریخی و ارزشمند بوده و ساخت آن به دوران صفویه بازمی‌گردد، کاروان‌سرای شاه‌عباسی «فرسفج» است که در میان طبیعت روح‌افزای دشت قلقل‌رود و شهر فرسفج خودنمایی می‌کند.

این کاروان‌سرا که نگینی بر جاده تاریخی عتبات است، در دوران حکومت شاه‌عباس صفوی به‌منظور ایجاد امنیت، ارائه تسهیلات و خدمات رفاهی به مسافران و در راستای توسعه تجارت در بیشتر نقاط کشور و در مجاور جاده‌هایی که محل عبور آن‌ها بوده، ساخته شد تا مسافران و تجار بتوانند بعد از استراحت به سفر خود ادامه دهند.

در چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو کاروان‌سرای فرسفج تویسرکان در کنار 53 کاروان‌سرای دیگر ایران در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شد.

در تویسرکان روستاهای خوش‌آب‌وهوای بسیاری وجود دارد که با باغ‌های زیاد گردو، بادام، گیلاس، آلو، زردآلو و چشمه‌های پُرآب احاطه شده‌اند و هریک در نوع خود بی‌نظیر هستند.

بازار سرپوشیده تویسرکان با قدمت حدود 370 ساله یادگاری از عصر صفویه است که در دوران قاجار مرمت شده و شامل یک راسته اصلی و چندین راسته فرعی است؛ انتهای هریک از آن‌ها به بنای تاریخی دیگر مانند مدرسه شیخ‌علیخان زنگنه و مسجد جامع ختم می‌شود.

دیگر اثر تاریخی تویسرکان، آرامگاه حبقوق نبی (ع) است که در گذر تاریخ آسیب‌های بسیاری دیده و بارها هم بازسازی شده است. گفته شده حبقوق از پیامبران یهودی و اهل کتاب بوده که تقریباً 700 سال پیش از میلاد مسیح زندگی می‌کرده است. مصالح اصلی این بنا آجر بوده و سقف آن به شکل گنبدی مخروطی است؛ همچنین قدمت این آرامگاه به دوره سلجوقیان و قرن هفتم هجری قمری می‌رسد.

اخیراً برای بهبود زیرساخت‌های گردشگری در آرامگاه حبقوق نبی (ع) طرحی پیشنهاد شده است تا برای این شهرستان جذب گردشگر داشته باشد، در ادامه برای اطلاع از آخرین وضعیت آرامگاه حبقوق نبی (ع) با صاحب محمدیان‌منصور، مدیر طراحی پروژه توسعه و بازآفرینی آرامگاه حبقوق نبی (ع) و مدرس دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی‌سینا همدان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه نتیجه را می‌خوانید:

مدیر طراحی پروژه توسعه و بازآفرینی آرامگاه حبقوق نبی (ع) گفت: طراحی طرح توسعه و سامان‌دهی آرامگاه حبقوق نبی (ع) به دانشگاه بوعلی‌سینا همدان سپرده شده است.

* ساما‌ن‌دهی زیرساخت‌های لازم خدماتی، رفاهی و گردشگری پیرامون آرامگاه حبقوق نبی (ع)

محمدیان‌منصور با بیان اینکه مجموعه آرامگاه حبقوق نبی (ع) یک پارک با ابعاد 200 متر در 200 متر پیرامون خود دارد و عرصه درجه یک آن محسوب می‌شود که امکان دخل و تصرف در آن وجود ندارد، اظهار کرد: با توجه به نابه‌سامانی‌هایی که در این فضا وجود داشت و عدم وجود زیرساخت‌های لازم خدماتی، رفاهی و گردشگری پیرامون آن، پیشنهاد شد طرحی برای ساما‌ن‌دهی آن تهیه شود.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه محل پیرامون آرامگاه این پیامبر الهی به فضایی برای دور دور کردن ماشین‌ها تبدیل شده است و به شکل نابه‌سامانی درحال ایفای نقش است، افزود: با توجه به این موضوعات مقرر شد برای آن طرحی تهیه شود که پس از مطالعات طرحی با توجه به ضوابط میراث فرهنگی در پیرامون محدوده 200 متری محوطه مقبره و برگرفته از الگوهای ایرانی مثل میدان گنجعلی‌خان، میدان نقش جهان، امامزاده علی عباس (ع) و سایر امامزاده‌ها و مراکز مذهبی برای آن درنظر گرفته شد.

مدیر طراحی پروژه توسعه و بازآفرینی آرامگاه حبقوق نبی (ع) تأکید کرد: در این طرح جاده به‌صورت انسان‌محور و برای گردشگری طراحی شد و در جداره بیرونی آن در لایه‌های بعدی کاربری‌های گردشگری، فرهنگی، مسجد و مواردی از این‌دست درنظر گرفته شده است.

* طرح به‌گونه‌ای درنظر گرفته شده که لایه اول آن که کاربرد تجاری داشته باشد

محمدیان‌منصور تصریح کرد: طرح به‌گونه‌ای درنظر گرفته شده که لایه اول آن کاربرد تجاری داشته باشد تا بتواند هزینه‌های ساخت‌وساز ادامه طرح را از فروش واحدهای ساخت‌شده تأمین کند.

وی افزود: این بدان معناست که هزینه اولیه طرح از این طریق تأمین شود، اما تا جایی که من اطلاع دارم اقدامی در حوزه اجرای آن انجام نشده و طرح همان‌طور باقی مانده است.

مدیر طراحی پروژه توسعه و بازآفرینی آرامگاه حبقوق نبی (ع) با عنوان اینکه در این خصوص اقداماتی انجام شده است، گفت: ما انتظار داشتیم بودجه این طرح به شهرداری تحمیل نشود و بودجه آن را با خریدوفروش واحدها به‌صورت سربه‌سر تأمین کنند.

محمدیان‌منصور تصریح کرد: سرمایه‌گذاران طرح انتظار داشتند تا بازدهی اقتصادی نیز داشته باشند و طبیعتاً در فضای پیرامون آرامگاه یک پیامبر الهی اینکه صرفاً نگاه اقتصادی داشته باشیم، کار درستی نیست، ما باید نگاهمان فرهنگی باشد و در کنار آن به ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی نیز توجه کنیم.

وی در تشریح این طرح گفت: این طرح شامل یک فرهنگ‌سرا در جداره شمال غربی، مسجد بزرگ در قسمت جنوب غربی، زائرسرا و مجموعه‌های گردشگری در شمال شرقی بوده و در لاین نخست پارک رواق‌هایی هست که طبقه بالا و پشت آن تجاری طراحی شده است.

این مدیر با بیان اینکه طرح را تقریباً مشابه میدان نقش جهان اصفهان طراحی کرده‌ایم، افزود: تاکنون تنها طرح این فضا ارائه شده است و ازنظر کالبدی کاری در آن انجام نشده و فقط برای آن کمیسیون ماده پنج گرفته شده است و تا جایی که من اطلاع دارم به دنبال جذب سرمایه‌گذار هستند.

* برند بودن گردو و مبل و منبت تویسرکان در کشور

محمدیان‌منصور در ادامه عنوان کرد: هر گردشگر پس از سفر به تویسرکان به فضای رستوران، اسکان و دیگر موارد نیاز دارد و ما در تویسرکان در حوزه مبل و منبت و گردو در کشور برند هستیم که نیاز است برای فروش گردوی این منطقه بسته‌بندی مناسب وجود داشته باشد.

وی با بیان اینکه اگر مثلاً گز اصفهان به‌صورت فله‌ای به فروش می‌رسید چه وجهه‌ای داشت؟ تصریح کرد: می‌توان گردوی تویسرکان را در بسته‌بندی‌های مناسب ارائه کرد و در حوزه منبل و منبت نیز هیچ تظاهر بیرونی در شهر وجود ندارد و ما وقتی به تویسرکان سفر می‌کنیم، مشخص نیست این محصولات کجا تولید می‌شوند؟ و در سطح شهر در حوزه مبل و منبت مغازه‌های به‌روزی برای ارائه محصول وجود ندارد.

محمدیان‌منصور ادامه داد: طرح ما همانند میدان نقش جهان است که مرکز تمرکز اقتصادی توریستی است و درعین‌حال ابعادهای مختلفی که میدان‌های کهن ایرانی مثل میدان نقش جهان داشتند را در بر بگیرد و فقط یک میدان برای بُعد اجتماعی، اقتصادی و یا مذهبی به‌تنهایی نیست، بلکه همه این ابعاد را شامل می‌شود.

مدیر طراحی پروژه توسعه و بازآفرینی آرامگاه حبقوق نبی (ع) با بیان اینکه میدان نقش جهان دارای سه رکن اساسی شامل بازار، حکومت و مذهب است، گفت: در این میدان مسجد بُعد مذهبی، عالی‌قاپو بُعد حکومتی و بازار حکم اقتصاد مردمی است و همه ابعاد مختلف در آن حضور دارند.

وی توضیح داد: هدف ما در آرمگاه حبقوق نبی (ع) همین است که اقتصاد مباحث اجتماعی، مذهبی، زیست‌محیطی، فضای سبز پیرامون و آرامگاه به‌صورت یک میدان قاب‌شده باشند و ابعاد مختلف در کنار آن نقش پیدا کنند و یک مرکز تمرکز گردشگری باشد.

* همه ملزومات گردشگری در این طرح درنظر گرفته شده است

محمدیان‌منصور با اشاره به اینکه در این فضا گردشگر همه موضوعات لازم خود را مانند اقامت، خرید، مرکز مذهبی و غیره خواهد یافت، افزود: بخش فرهنگ‌سرا و سالن چندمنظوره درنظر گرفته‌شده در این محل به‌عنوان نمادی از بُعد حکومتی با کاربرد اداری است تا به‌صورت قطب گردشگری باشد و گردشگر بتواند از طریق آن به دیگر فضاها معرفی شود.

مدیر طراحی پروژه توسعه و بازآفرینی آرامگاه حبقوق نبی (ع) در ادامه تصریح کرد: انتقادی که به این طرح وارد می‌شد، عدم توانایی جذب گردشگر به این فضا بود؛ اینکه تویسرکان چنین قدرتی برای جذب گردشگر ندارد و شاید بعد از ساخت مغازه‌ها نتوانیم آن‌ها را به فروش برسانیم.

* چنین طرح‌هایی در طولانی‌مدت به نتیجه خواهند رسید

وی با عنوان اینکه طرح‌های این‌چنینی برای بازه دو روز آینده نیست بلکه این طرح‌ها در طولانی‌مدت به نتیجه خواهند رسید، تأکید کرد: مثلاً فضای آرامگاه بوعلی‌سینا قبل از ساخت آرامگاه فعلی، آیا گردشگری داشته است؟ در گذشته بنای آرامگاه بوعلی‌سینا نسبت به امروز کمتر شناخته شده بود، اما امروز این بنا به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری همدان تبدیل شده است که پیرامون آن به‌عنوان یک بازار برای توریست بوده و انواع مقاصد مختلف در آن وجود دارد.

محمدیان‌منصور افزود: مقبره باباطاهر هم قبل از اینکه آرامگاه آن تأسیس شود، وضعیتی مانند آرامگاه حبقوق نبی (ع) داشت، اما اکنون پس از سامان‌دهی و ایجاد مراکز تفریحی و مذهبی و هتل، میزان گردشگر بالایی را به خود جذب کرده است.

* ایجاد زیرساخت‌های مختلف گردشگران خاص خود را جذب خواهد کرد

وی با اشاره به اینکه تا زمانی که زیرساخت‌های خدماتی گردشگری پیرامون این سایت‌ها طراحی نشود باید دید چقدر در جذب گردشگر موفق خواهند بود و آیا می‌توانند گردشگر را در شهر نگه دارند؟ اظهار کرد: درحال حاضر گردشگر بعد از یک بازدید کوتاه از شهر خواهد رفت، اما اگر در این فضا بازاری وجود داشته باشد و مباحث اقتصادی آن را را تأمین کنیم و یک پایگاه اجتماعی برای جمع کردن مردم مثل مسجد و فرهنگسرا وجود داشته باشد و هرکدام از این فضاها در زمان‌های مختلف برای گروه خاصی جذب گردشگر داشته باشند، می‌توان در تمام طول شبانه‌روز و سال طیف‌های مختلف گردشگر را جذب کرد.

مدیر طراحی پروژه توسعه و بازآفرینی آرامگاه حبقوق نبی (ع) تأکید کرد: این‌گونه نیست که انتظار داشته باشیم این طرح کاملاً مانند یک بازار عمل کند و آورده‌ اقتصادی داشته باشد که بخش خصوصی به آن ورود کند و منتفع شود.

محمدیان‌منصور یادآور شد: این طرح نیاز به سرمایه‌گذاری دولتی دارد تا دولت بخشی از هزینه‌های آن را پرداخت کند؛ البته مغازه‌هایی که اینجا به‌وجود می‌آید و به مردم فروخته می‌شود، می‌تواند آن آورده اقتصادی را به‌صورت سربه‌سر ایجاد کند و این ساخت‌وسازها برای ما آورده اقتصادی مطلوبی داشته باشد.

وی در پایان افزود: ضوابط این اجازه را به ما نمی‌داد که بخواهیم برای سامان‌دهی ارتفاع بگیریم و یا حجم بازار را آنقدر گسترده کنیم که انتفاع اقتصادی داشته باشد، چراکه هم‌اکنون نیز این انتقاد وجود دارد که همین مغازه‌ها آیا توسط مردم خریداری خواهند شد یا خیر؟

تویسرکان یکی از شهرستان‌های خوش‌آب‌وهوا و دارای آثار تاریخی زیباست که همواره گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. این شهرستان در سطح کشور بیشتر با گردوی مرغوبش شناخته می‌شود، اما متأسفانه برای بسته‌بندی و برندسازی آن‌گونه که باید، تلاش نشده است.

دیگر بخشی که تویسرکان در آن حرفی برای گفتن دارد، حوزه مبل و منبت است که برای معرفی آن نیز در سطح کشور تبلیغات گسترده‌ای تاکنون انجام نشده است.

تویسرکان با توجه به محصولاتی مانند گردو، بادام، کشمش، سماق، کشک و دیگر محصولاتی که توسط روستاییانش تولید می‌شود و سپس در بازار به ‌فروش می‌رسد، هرساله و به‌خصوص در فصل پاییز گردشگران خاص خود را جذب می‌کند، اما آنچه حائز اهمیت است اینکه در این شهرستان شاهد تغییر زیرساختی مطلوبی چه در سطح شهر و چه به‌لحاظ بهبود در فضای زیرساخت‌های گردشگری، نیستیم.

شهره کرمی