دانشمندان آب‌وهوایی مدت‌ها است که هشدار داده‌اند روزهای گرم زمین فراخواهد رسید و شتاب اخیر در گرم شدن زمین به این معنی است که این اتفاق زودتر از آنچه انتظار می‌رود در حال رخ دادن است، بنابراین بشر باید سخت‌تر و سریع‌تر برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تحت کنترل درآوردن گرمایش جهانی تلاش کند.

این روزها دهلی درگیر شدیدترین موج گرمایی در جهان است که دمای حداکثر 52.9 درجه سانتی‌گراد را ثبت کرده است. این رویداد پس از موج‌های گرمای شدید در سراسر آسیا و سواحل آفریقا رخ داد و در حال حاضر دمای دهلی از 45.2 تا 49.1 درجه سانتی‌گراد یعنی در محدوده تحمل انسان متغیر است.

با افزایش رکورد گرما در طول چندسال اخیر، مسئولان شهری به‌دنبال راهکاری برای کاهش گرما و خنک کردن فضای شهری هستند. به گزارش مرکز تاب‌آوری بنیاد آدرین آرشت-راکفلر، موج گرما تا سال 2050 بیشتر از 3.5 میلیارد نفر در جهان را تحت تأثیر خواهد گذاشت که نیمی از این افراد ساکن شهرها هستند.

شهرها در اغلب موارد از مناطق حومه و روستاها چندین درجه گرم‌تر هستند زیرا جاده‌های آسفالت شهری و ساختمان‌های بتنی و تیره رنگ در طول روز گرما را در بافت خود نگه می‌دارند که اثر جزیره‌ای ایجاد می‌کند و در طول شب موجب گرم شدن هوا می‌شوند.

در میان گروه‌های مختلف، ساکنان مناطق شهری بیشتر از بقیه از گرمای شدید رنج می‌برند زیرا به علت بافت بتنی، در اکثر این مناطق فضای سبز و درختان کمتری وجود دارد. طبق پیش‌بینی‌های سازمان ملل، در صورتی که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای مؤثر در افزایش گرما تا سال 2050 کاهش پیدا نکند، حدود هزار شهر متوسط دمایی حدود 35 درجه سانتی‌گراد را در روزهای تابستان تجربه خواهند کرد که سه برابر میانگین دمای فعلی است.

راهکارهای مختلف شهری

بادگیر

بادگیرهای بلند قرن‌های طولانی در بخش‌های مختلفی از جهان مثل خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیا به‌عنوان یک سیستم تهویه طبیعی برای کمک به خنک نگه‌داشتن شهرها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در این نوع معماری سنتی، شکاف‌هایی برای عبور هوا به شکل عمودی وجود دارد. استفاده از جریان هوا موجب کاهش اثر جزیره‌ای و خنک شدن هوا می‌شود. در سنگاپور، طراحان فضا شهری در طراحی ساختمان‌های بلند جدید از شکاف‌هایی نظیر بادگیرها برای جریان عبور هوا استفاده می‌کنند تا جریان هوا را به حداکثر برسانند و در نهایت موجب کاهش گرما شوند. در دبی و یزد نیز استفاده از این عنصر معماری برای خنک‌سازی فضای شهر رایج است.

افزایش فضای سبز

مطالعه مدل‌سازی سال 2023 بر اساس 93 شهر اروپایی نشان داد افزایش فضای سبز و میزان درخت از 14.5 درصد به 30 درصد می‌تواند دمای شهری را تا 0.4 سانتی‌گراد و مرگ‌ومیر ناشی از آن را کاهش دهد. سیدنی، ژوهانسبورگ، شانگهای و ونکوور ازجمله شهرهایی هستند که این راهکار را اجرا کردند.

طبق گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست ایالت متحده، سقف‌های ساختمانی سبز همچون عایق عمل می‌کنند و با جذب گرمای موجود انرژی برای خنک‌سازی را کاهش می‌دهند. سنگاپور تاکنون با افزایش فضای سبز در نمای خارجی ساختمان‌ها در محدوده 100 هکتاری و افزایش 50 درصدی فضای سبز شهری جزو شهرهای پیشرو در این مورد است.

در کلمبیا با ساخت 30 راهروی سبز متشکل از درخت و پوشش گیاهی، فضای سایه‌داری برای دوچرخه‌سواران ایجاد کرده‌اند. در پاریس با تبدیل 770 فضای بازی به فضای سبز با درختان بیشتر با گرما مقابله می‌کنند.

استفاده از حوضچه و رودخانه

حوضچه‌های شهری، کانال‌ها، رودخانه‌ها، فواره‌های پارک همه می‌توانند به کاهش اثر جزیره و خنک‌سازی شهر کمک می‌کنند. در سئول، دولت رودخانه‌ای را که مدت‌ها خشک شده بود احیا کردند. این کار بخشی از پروژه احیای طبیعت بود که در سال 2000 آغاز شد و با کاهش اثر جزیره گرمایی، سیل را متوقف و دمای هوا را کاهش داد.

تغییر رنگ سقف

یکی از راهکارهای ارزان و مؤثر برای کاهش دما، استفاده از رنگ سفید در سقف خانه‌ها است که موجب کاهش دما تا 5 درجه سانتیگراد می‌شود. بعد از گرمای شدید سال 2010 در شهر احمدآباد هند که موجب مرگ بیش از 1300 نفر شد، سقف خانه‌ها در مناطق محروم به سفید رنگ تغییر کرد و اکنون در شهرهای دیگر نیز این اقدام در حال انجام است. در شهرهای دیگر همچون نیویورک، واشنگتن و تورنتو نیز اقدامات مشابه انجام شده است.

جاده انعکاسی

جاده‌های تیره‌رنگ و بتنی گرما را جذب و سپس مجدد ساطع می‌کنند که این موجب افزایش گرمای شهری می‌شود. در شهرهای توکیو، لس‌آنجلس و تعدادی دیگر از شهرهای آمریکا برای مواجه با این مسئله در جاده‌های شهری، پارکینگ و زمین‌های ورزشی از رنگ‌های روشنی که نور خورشید را جذب نمی‌کنند، استفاده شده است. این پوشش موجب خنک شدن 6.7 درصدی جاده‌ها در ظهر و بعد از شهر شده است.

استفاده از سبک معماری سنتی

سبک معماری سنتی در چین شامل دیوارهای توخالی و سقف‌هایی با کاشی دولایه است که در کاهش دما مؤثر است. این سبک معماری مجدد با ورود موج‌های گرمایی در شهرهای چین در حال استفاده است. محله تاریخی یونگ کینگ فانگ دارای کوچه‌های خنک‌کننده‌ای است که از این روش بهره برده است.